Babəki
satdığına görə ərəblərin onu təkcə Albaniyanın deyil, eyni zamanda
Ərməniyyə (Van gölündən şimaldakı torpaqlar nəzərdə tutulur) və
İberiyanın məliki təyin edirlər.
Axar.az xəbər verir ki, bu açıqlamanı öz Feysbuk səhifəsində siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru Zaur Əliyev yerləşdirib.
O, Səhl ibn Sunbatın mülkünün indiki Şəki rayonu yox, məhz Zəngəzurda yerləşən Şəki kəndində olduğunu bildirib:
"Mənbələrdə Səhl ibn Sunbatın etnik mənşəyi haqqında məlumatlar çox
az olsa da, onu erkən orta əsrlərdə Qafqazda nüfuzlu olmuş alban
sülalələrinə aid edən müxtəlif tarixçilər vardır. Ərəb mənbələrində Səhl
ibn Sunbat formasında yazılmış ad türkcə sun - gözətçi, keşikçi,
nəzarətçi və bat – mətin, bahadır sözlərindən ibarətdir. Bu adın ikinci
komponenti olan "bat” sözü albanlarda Urbat, VI əsrdə Orta Asiyada ağ
hunlarda (eftalilərdə) Qrunbat, türk bolqarlarda Kurbat, 755-ci ildə
Xorasanda ərəblərə qarşı 70 gün üsyan qaldırmış türk Sunbad, XII əsrdə
Azərbaycanda Oğuz-Səlcuq əmirlərindən Əbubəkr Bahaəddin Sunbat və b.
şəxs adlarının sonlarındakı "bat” sözü ilə eynidir. Göründüyü ki, Si
sülaləsinin hakimləri etnik mənsubiyyətcə türk idilər. Səhl ibn Sumbatın
albanlığı və Mehranilər sülaləsinə mənsubluğu heç bir şübhə oyatmır.
Səhlin mülkü hesab edilən Şəki ərazisi Azərbaycan respublikasının Şəki
şəhəri ərazisi yox, Zəngəzur ərazisində yerləşən Şəki kəndi olmuşdur. IV
əsrdə bütün albanlarla birlikdə Sisakan əhalisi də xristianlığı qəbul
etmişdi. Bu sülalənin nümayəndələri "Saklı” (ərəb mənbələrində "Səhl”)
ləqəbini daşıyırdılar.
"Səhl” (yəni Sisak) sülaləsinin ən məşhur nümayəndəsi Səhl ibn Sunbat
idi. O, Babəki tutub ərəblərə vermişdi. Səhl Sunbatın qalası Şəki idi.
Ərəblərin Azərbaycanı işğal etməsindən sonra Sisakanın xristian
hakimləri "məlik” adlanırdılar. Səhl ibn Sunbat da məlik idi və
"Kitabi-Dədə Qorqud”da Şöklü Məlik ("Şəkili Məlik” adının təhrifi),
ehtimal ki, məhz Şəki hakimi Səhl Sunbatdır. Hətta Türklərdə Seyid
Battal adlı dastanda Səhli Seyid Battal adlandırılır”.
Əliyev Sunbatın məhz Azərbaycanın digər ərazilərinin ərəblərin əlinə
keçməməsi üçün Babəki satmaq məcburiyyətində qaldığını söyləyib:
"Babəki niyə Afşinə satmışdır” sualı isə birmənalıdır: Babəkin ulduzu
sönmüşdü və Səhl bilirdi ki, əvvəl-axır, o, ələ keçəcək. Bu addımı
atmaqla o ərazidə olan bir çox torpaqların ərəblərin əlinə keçməməsinə
şərait yaratdı. Babək Bazarçay-Həkərəçay məcrasında tutulmuşdu.
Azərbaycandan Ermənistana gedən yolun üstündə bir dərə olan bu yer Səhl
ilə İsa ibn İstifanusun torpaqları arasında sərhəd idi. Şəki qalasının
xarabalıqları, Bazarçayın sol sahilində eyni adlı indi mövcud olan böyük
bir kəndin yaxınlığında, Darvazatəpə dağının üstündədir; çayın vadisinə
enməyin qabağını tutan bu dağ Naxçıvandan Biçənək aşırımı vasitəsi ilə
Arranın içərilərinə gedən yeganə yolu bağlayır. Üstəlik, Babəki
satdığına görə ərəblər onu təkcə Albaniyanın deyil, eyni zamanda
Ərməniyyə (Van gölündən şimaldakı torpaqlar nəzərdə tutulur) və
İberiyanın məliki təyin edirlər. Bununla o, ərəblərin daha çox torpaq
əldə etməsinin qarşısını alır. Moisey Kalankatlının əsərini tədqiq etmiş
Çarlz Dousett də Səhl ibn Sunbatın Arranşahik xanədanının Zarmixr
nəslinə mənsub olduğunu və etnik mənşəcə alban olduğunu bildirmiş, onu
Baqratuni xanədanına aid edən tədqiqatçıların fikirlərini qəti şəkildə
rədd etmişdi. F.C.Məmmədova isə Səhl ibn Sunbatın hakimiyyətə gəlməsini
"Alban dövlətçiliyinin bərpası” hesab edir. Mənbələrdə Səhllə Babəkin
onun xürrəmilərin lideri olmazdan qabaq dostluğu olduğu bildirilir.
Hətta bir mənbədə belə yazı var: Həsən bir gün ən yaxın dostları Səhl
ibn Sunbata və Əli ibn Hişama dedi: Sunbat, Hişam, bəs deyilmi ərəblər
bizə ağalıq elədikləri? Nə vaxta qədər biz onların təhqirinə, zülmünə
dözməliyik? Gəlin, biz də gedib qoşulaq xürrəmilərə, əlimizə qılınc
götürək, onları torpaqlarımızdan qovaq! Səhl ibn Sumbat buna əvvəl razı
olmur, lakin Babək lider olandan sonra ona kömək edir. Babək də Əli ibn
Hişamı İsfahana, Səhl ibn Sumbatı isə Şəkiyə hakim təyin elədi”.
- See more at:
http://axar.az/news/60816#sthash.kyj0TrAA.dpuf Babəki
satdığına görə ərəblərin onu təkcə Albaniyanın deyil, eyni zamanda
Ərməniyyə (Van gölündən şimaldakı torpaqlar nəzərdə tutulur) və
İberiyanın məliki təyin edirlər.
Bu açıqlamanı öz Feysbuk səhifəsində siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru Zaur Əliyev yerləşdirib.
O, Səhl ibn Sunbatın mülkünün indiki Şəki rayonu yox, məhz Zəngəzurda yerləşən Şəki kəndində olduğunu bildirib:
"Mənbələrdə Səhl ibn Sunbatın etnik mənşəyi haqqında məlumatlar çox
az olsa da, onu erkən orta əsrlərdə Qafqazda nüfuzlu olmuş alban
sülalələrinə aid edən müxtəlif tarixçilər vardır. Ərəb mənbələrində Səhl
ibn Sunbat formasında yazılmış ad türkcə sun - gözətçi, keşikçi,
nəzarətçi və bat – mətin, bahadır sözlərindən ibarətdir. Bu adın ikinci
komponenti olan "bat” sözü albanlarda Urbat, VI əsrdə Orta Asiyada ağ
hunlarda (eftalilərdə) Qrunbat, türk bolqarlarda Kurbat, 755-ci ildə
Xorasanda ərəblərə qarşı 70 gün üsyan qaldırmış türk Sunbad, XII əsrdə
Azərbaycanda Oğuz-Səlcuq əmirlərindən Əbubəkr Bahaəddin Sunbat və b.
şəxs adlarının sonlarındakı "bat” sözü ilə eynidir. Göründüyü ki, Si
sülaləsinin hakimləri etnik mənsubiyyətcə türk idilər. Səhl ibn Sumbatın
albanlığı və Mehranilər sülaləsinə mənsubluğu heç bir şübhə oyatmır.
Səhlin mülkü hesab edilən Şəki ərazisi Azərbaycan respublikasının Şəki
şəhəri ərazisi yox, Zəngəzur ərazisində yerləşən Şəki kəndi olmuşdur. IV
əsrdə bütün albanlarla birlikdə Sisakan əhalisi də xristianlığı qəbul
etmişdi. Bu sülalənin nümayəndələri "Saklı” (ərəb mənbələrində "Səhl”)
ləqəbini daşıyırdılar.
"Səhl” (yəni Sisak) sülaləsinin ən məşhur nümayəndəsi Səhl ibn Sunbat
idi. O, Babəki tutub ərəblərə vermişdi. Səhl Sunbatın qalası Şəki idi.
Ərəblərin Azərbaycanı işğal etməsindən sonra Sisakanın xristian
hakimləri "məlik” adlanırdılar. Səhl ibn Sunbat da məlik idi və
"Kitabi-Dədə Qorqud”da Şöklü Məlik ("Şəkili Məlik” adının təhrifi),
ehtimal ki, məhz Şəki hakimi Səhl Sunbatdır. Hətta Türklərdə Seyid
Battal adlı dastanda Səhli Seyid Battal adlandırılır”.
Əliyev Sunbatın məhz Azərbaycanın digər ərazilərinin ərəblərin əlinə
keçməməsi üçün Babəki satmaq məcburiyyətində qaldığını söyləyib:
"Babəki niyə Afşinə satmışdır” sualı isə birmənalıdır: Babəkin ulduzu
sönmüşdü və Səhl bilirdi ki, əvvəl-axır, o, ələ keçəcək. Bu addımı
atmaqla o ərazidə olan bir çox torpaqların ərəblərin əlinə keçməməsinə
şərait yaratdı. Babək Bazarçay-Həkərəçay məcrasında tutulmuşdu.
Azərbaycandan Ermənistana gedən yolun üstündə bir dərə olan bu yer Səhl
ilə İsa ibn İstifanusun torpaqları arasında sərhəd idi. Şəki qalasının
xarabalıqları, Bazarçayın sol sahilində eyni adlı indi mövcud olan böyük
bir kəndin yaxınlığında, Darvazatəpə dağının üstündədir; çayın vadisinə
enməyin qabağını tutan bu dağ Naxçıvandan Biçənək aşırımı vasitəsi ilə
Arranın içərilərinə gedən yeganə yolu bağlayır. Üstəlik, Babəki
satdığına görə ərəblər onu təkcə Albaniyanın deyil, eyni zamanda
Ərməniyyə (Van gölündən şimaldakı torpaqlar nəzərdə tutulur) və
İberiyanın məliki təyin edirlər. Bununla o, ərəblərin daha çox torpaq
əldə etməsinin qarşısını alır. Moisey Kalankatlının əsərini tədqiq etmiş
Çarlz Dousett də Səhl ibn Sunbatın Arranşahik xanədanının Zarmixr
nəslinə mənsub olduğunu və etnik mənşəcə alban olduğunu bildirmiş, onu
Baqratuni xanədanına aid edən tədqiqatçıların fikirlərini qəti şəkildə
rədd etmişdi. F.C.Məmmədova isə Səhl ibn Sunbatın hakimiyyətə gəlməsini
"Alban dövlətçiliyinin bərpası” hesab edir. Mənbələrdə Səhllə Babəkin
onun xürrəmilərin lideri olmazdan qabaq dostluğu olduğu bildirilir.
Hətta bir mənbədə belə yazı var: Həsən bir gün ən yaxın dostları Səhl
ibn Sunbata və Əli ibn Hişama dedi: Sunbat, Hişam, bəs deyilmi ərəblər
bizə ağalıq elədikləri? Nə vaxta qədər biz onların təhqirinə, zülmünə
dözməliyik? Gəlin, biz də gedib qoşulaq xürrəmilərə, əlimizə qılınc
götürək, onları torpaqlarımızdan qovaq! Səhl ibn Sumbat buna əvvəl razı
olmur, lakin Babək lider olandan sonra ona kömək edir. Babək də Əli ibn
Hişamı İsfahana, Səhl ibn Sumbatı isə Şəkiyə hakim təyin elədi”.(axar.az)
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.