Bəs M.Ə.Rəsulzadənin şəkli əskinasa necə salınıb? 

Modern.az saytı Azərbaycan milli manatının hazırlanma tarixi ilə bağlı araşdırma apararkən, vaxtilə eks-prezident Ayaz Mütəllibovun hakimiyyətində yüksək vəzifə tutmuş vəzifəli şəxsin söylədiyi fakt əməkdaşımızın diqqətini çəkib. 

Bəlli olub ki, milli manatın eskizləri 1991-ci ilin sonlarında 1992-ci ilin əvvələrində hazır olub və çap üçün o zamankı prezident Ayaz Mütəllibov tərəfindən imzalanıb. 

Yeri gəlmişkən, müstəqil Azərbaycan Respublikasında pul tədavülünün yaradılmasının və təşkil edilməsinin əsası eks-prezident Ayaz Mütəllibovun 11 fevral 1992-ci il tarixli “Azərbaycan Respublikası Milli Bankının yaradılması haqqında” Fərmanı ilə qoyulub.

Məlumata görə, milli manatın eskizləri Ayaz Mütəllibov tərəfindən imzalanarkən qarşıdakı müddətdə tədavülə buraxılması nəzərdə tutulan 1000 manatlıq əskinasın üzərinə Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin şəklinin vurulması nəzərdə tutulmayıbmış. 

Yəni 1993-cü ildə ən böyük məbləğ olan 1000 manatlıq heç də hamının bildiyi şəkildə olmamalıymış. 1000 manatlıq üzərində əks olunmuş Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin şəkli əskinasın üzərinə sonradan əlavə olunub. Məsələ isə belə olub: 


1992-ci ilin əvvələrində Ayaz Mütəllibovun komandası tərəfindən hazırlanmış 1000 manatlıq pul eskizlərinin üzərində dahi Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəylinin şəkli olub. 1992-ci ildə hakimiyyətə gələn Azərbaycan Xalq Cəbhəsi zamanında pul məsələsi yenidən nəzərdən keçirilib. Təsdiqlənmiş eskiz nümunələri yeni prezident Əbülfəz Elçibəyə təqdim edilib. Elçibəy 1000 manatlıq əskinas üzərində əks olunmuş Üzeyir Hacıbəylinin şəklinin Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin portreti ilə dəyişdirlməsinə göstəriş verib. Elçibəy bildirib ki, o zaman üçün ən böyük nominalllı milli pul əskinasının üzərində mütləq Azərbaycanda ilk milli hökumətin yaradıcısı Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin şəkli olmalıdır. Eyni zmanda qərara alınıb ki, Üzeyir bəyin şəkli sonrakı illərdə buraxılacaq digər nominallı manatın üzərində həkk edilsin. 

Lakin 1000 manatlıq pul eskizlərinin dəyşdirilməsi o qədər də asan məsələ deyilmiş. Çünki pulun çap olunacağı ölkədə artıq klişelər də hazırlanıbmış. 
Ə. Elçibəy isə öz qərarında israrlı olub. Nəticədə milli pul klişelərində dəyişiklik etmək qərara alınıb. Tələsik 1000 manatlıq pul əskinasının eskizində Ü.Hacıbəylinin şəklini M.Ə. Rəsulzadənin portreti ilə əvəz ediblər.

Məhz bu səbəbdən 1000 manat üzərində Rəsulzadənin şəkli bir qədər qeyri-standart təsir bağışlayıb. Əskinasda baş bədəndən sanki bir qədər böyük görünüb.  

Mərhum eks-prezident Əbülfəz Elçibəyin 15 iyul 1992-ci il tarixli “Azərbaycan Respublikası milli valyutasının dövriyyəyə buraxılması haqqında” Fərmanına müvafiq olaraq milli valyutanın dövriyyəyə buraxılması mümkün oldu. 1992-ci ilin avqustunda 1, 10 və 250 manatlıq əskinaslar, noyabrında 5, 10, 20 və 50 qəpiklik sikkələr, dekabrında 5 manatlıq əskinas, 1993-cü ilin martında isə 50, 100, 500 və 1000 manat nominallı kağız əskinaslar dövriyyəyə buraxıldı.

Sonralar 1000 manat üzərindən Rəsulzadənin də şəkli çıxarıldı. Üzeyir Hacıbəylinin şəkli də heç bir nominalda əks olunmadı... 
Bütün bunlara baxmayaraq, milli manatın Azərbaycanın dövlət müstəqiliyyinin simvolu kimi əhəmiyyəti misilsizdir.

Xaqani SƏFƏROĞLU