Təxminən 5-6 il öncə qohumlardan birinin evinə qonaq getmişdik. Uşaq vaxtı gördüyümüz qohumlarımızın varlığını unutmuş kimiydik. Biz artıq böyümüşdük. Elə bu qohumlarımızın da uşaqları demək olar ki, bizlərlə həmyaşıd idilər. Qardaşımla mən hər ikimiz artıq ali məktəb məzunu idik. Qarşımıza qoyduğumuz məqsədlərimiz vardı: işləmək, müəyyən tələbatlarımızı ödəmək, valideynlərimizi arzularına çatdırmaq. Evlənmək, ailə həyatı qurmaq haqda qətiyyən düşünmürdük. Birincisi ona görə ki, bunun üçün özümüzü heç birimiz hazır bilmirdik. Ikincisi isə, ona görə ki, buna bizim maddi imkanlarımız yol vermirdi. Uzun sözün qısası, qardaşımın gözü, qonağı olduğumuz evin qızına düşdü. Mən bunu ötəri hiss kimi düşünüb ciddiliyinə inanmadım. Qardaşım bizə bu haqda heç nə demirdi. Fikrinin ciddiliyini və ya seçiminin məhz qohumlardan birinin qızı olduğunu bizlər də qəbul edə bilmirdik.

Bir neçə ay keçmişdi qonaqlığın üstündən. Gecə yarıdan keçmişdi. Sübh azanına az qalmışdı. Ev telefonumuza zəng gəldi. Adətən belə vaxtsız zənglərdən çox qorxuruq. Çünki heç vaxt bu zənglər yaxşı xəbərin əlaməti olmur. Atam telefonun dəstəyini qaldırıb: “Ola bilməz!” – deyəndə, anam öz-özünə : “Ay Allah, xeyir olsun, nə hadisə baş verib görən?” – söylənəndə, mən cəld biixtiyar qardaşımın yorğanını qaldırdım və yatağı boş görəndə nələr olduğunu anladım. Atam dəstəyi asıb divardan tuta-tuta divana yaxınlaşıb çox çətinliklə əyləşdi. Dili-dodağı qurumuş vəziyyətdə qardaşımın o qızı, qohum qızını qaçırtdığını bildirdi. Bəzi genetik problemlərə görə qohumlarla qohum olmaq bizim nəslin öz gənclərinə qoyduğu qadağalardan ən vacibi idi. Daha betəri də vardı. Qız nişanlı idi, həm də öz xalası oğluna. Qohumluq əlaqələri kəsiləcək, nəsil-kök arasında düşmənçilik yaranacaqdı. Çox axtardıq. Tapa bilmirdik. Izlərinə düşdüyümüzü anlayan kimi ünvan dəyişirdilər. 3-4 ay axtarışlarımız davam elədi. Lap başdan xəbər göndərdik ki, nə olur olsun onlar ailə qurmayacaqlar, tapan kimi ayıracaqlar onları. Ümidimizi üzülmədən axtarırdıq.

Bir gün işdə fikirli oturmuşdum. Əlim heç bir işə yatmırdı. Telefonuma nömrəsiz zəng gəldi. Səs gəlmirdi sadəcə nəfəs almasında zəng edənin qardaşım olduğunu anlamışdım. Bu zəngin ardınca əmimoğlu zəng elədi:

“Qardaşın zəng eləmişdi. Dedi ki: bizi heç bir tərəf qəbul etmir. Neçə aylardır zülm çəkirik, ac-susuz, küçələrdə qalırıq. Daha dözə bilmirik. Gedirik özümüzü ataq dənizə. Bizimkilərə denən ki, bağışlasınlar məni.”

Heç bir reaksiya verə bilmədim zəngə. Inanmadım. Əmimoğlu ilə telefonda təzəcə sağollaşmışdım ki, atam zəng elədi və xırıltılı səslə:

“Dəniz qırağından tapmışıq... Gəl xəstəxanaya... çox dərman yeyiblər, qarışıq dərmanlar, çox ağırdılar, bilmirik yaşayacaqlar ya yox?!”

Rəfiqəmə zəng elədim. İş yerim onun yaşadığı ünvana çox yaxın idi. Gəlib məni xəstəxanaya aparmasını xahiş elədim. bərabər xəstəxanaya gəldik. Taksi bizi xəstəxanaya çatdıranda hələ də telefonuma baxırdım: gələn zənglər həqiqət idi ya yox?  Anlamağa çalışırdım. Valideynlərimi və qohum əqrəbanı görəndə vəziyyətin ciddiliyini başa düşdüm. Qız bir gün keçəndən sonra ayıldı. Qardaşım ayılmırdı. Artıq 3 gün idi. Həkim: “Bu gün son gündü. Ayılmasa...”

O vaxt olan bu hadisəni indi təsəvvür etmək deyil, nəql etməsi belə çox çətindir. Qardaşım ayıldı, əgər yenidən onları ayırmağa cəhd eləsək bu dəfə intiharın başqa növünə əl atacaqlar. Bu hadisənin təkrarlanması dəhşətli faciə ilə nəticələnə bilərdi. Buna görə də, o vaxt qardaşımgili xəstəxanadan çıxarıb bir həftə ərzində toylarını elədik.

Zaman keçdikcə qardaşımın seçiminin həqiqətən də uğurlu olduğuna şahidlik etdikcə, vaxtında onları qəbul edə bilmədiyimiz üçün çox sarsılırıq. Lakin pis günlər artıq geridə qalıb. Qohumlar arasındakı buzlar da yavaş-yavaş əridi.

Əslində qardaşımgil qarışıq dərmanlar içib gedib dənizin ləpədöyənində uzanıb dalğaların onları nə vaxt aparacağını gözləyərkən qardaşımın atama zəng edib yerlərini işarə verməsi: “Axı mən intihar eləmək istəmirəm” başlıqlı bir ismarıc idi bizə.

Mən 13 il əvvəl atamın gözləri tutulanda onun bir neçə dəfə intihara cəhd etdiyini də yaxşı xatırlayıram.

Ailə həyatı qurduqdan sonra ailədaxili yersiz və əsassız dava-dalaşlardan bezib özüm də bir neçə dəfə intihar sevdasına düşmüşəm.

Intihar – növündən asılı olmayaraq zəiflik, acizlik, çarəsizlikdir hərdən isə naşükürlükdür.

Hərbi xidmətdə olan əsgərin intiharını başa düşürəm, amma həzm edə bilmirəm. Başa düşürəm ona görə ki, əsgərlərin bir-biriləri ilə iyrənc münasibətlərindən xəbərdaram. Həzm edə bilmədiyim isə torpaq üçün canından keçməyə hazır olan bir əsgərin hərbi hissə daxilində intiharıdır. Əvvəla əsgər yoldaşlarının işgəncələrinə, təzyiqlərinə zorakılıqlarına dözmək məcburiyyətində deyilsən, şikayət et ki, səsini aidiyyatı orqanlara çatdır ki, bu özbaşınalığın kökü kəsilsin. Yox, əgər kişi kimi bunu bacarmır və özünü intihara hazırlayırsansa, o zaman heç olmasa kişi kimi öl, əlində silah və ya partlayıcı maddələrdən bir neçəsini götür keç düşmən tərəfə, özünlə birgə bir neçə düşmənin də ölümünə səbəb ol.

Cinsi azlıqların, fahişələrin, oğruların, içki və ya narkotik vasitələr aludəçilərinin də intiharını qəbul edə bilmirəm. Ya seçimlərində yanıldıqlarını, pis yolda olduqlarını onlara başa düşə bildikləri dildə izah etmək və onlara seçimlərini dəyişmələri üçün mübarizə aparmaqda kömək etmək və ya tamamilə əksinə, onları tutduqları yoldan çəkindirməyin imkansız olduğunu anladığımız an seçimlərini qəbul etməliyik.

Insan nə qədər cana doysa da, şükr etməyi bacarmırsa Allahın verdiyi cana qıymaq əvəzinə oturub Əzrayılını gözləsin.

Bu gün hər kəsi düşündürən bir sual var: son illər artmaqda olan intihar hadisələrinin əsl səbəbi nədir?

Intihar edənlərin hərəsinin öz tutarlı və bəzən də çox sadə və gülünc səbəbləri olur. Dəb halını alan intihar növləri ictimailəşdikcə daha da artır.

Məsələn, ötən ilin ən dəhşətli intiharı sayılan Qarabağ qazisinin özünü yandırması. Kim ona bu intiharı yaraşdırdı? Hamı onun bu hərəkətini alqışladı. Heç kim düşünmədi ki, bir Qarabağ qazisinin intiharının dəstəkləmək, alqışlamaq və ona haqq qazandırmaq, dolayısıyla cəmiyyətə mənfi və təxmini belə bir mesaj idi: Ay camaat gördünüzmü?! Halal olsun! Onun yerində kim olsa belə edərdi! Sizlər də əgər həll edə bilmədiyiniz bir probleminiz varsa belə edin!

Bir dillənən olmadı ki, ay rəhmətlik, sən Qarabağ uğrunda döyüşlərdə qazi olmusan. Bizlərsə Qarabağ döyüşləri nəticəsində məcburi köçkün.

Biz düşmən tapdağında olan 20 faizdən çox torpaqlarımızı itirdiyimizi qəbul edib taleyimizlə barışmışıq, sənsə burda üstündə 5-10 masalıq çayxana tikilən torpaq parçasını itirməklə barışa bilmədin.

 Biz məcburi köçkün gələndə, heç kim bizə itirdiyimiz torpaqların, yağmalanan, yandırılan var-dövlətimizin, ev-eşiyimizin, iş-gücümüzün əvəzində nə iş, nə də ev verdi. Bizə sadəcə söz verildi. Dövlət başçısı söz verdi ki, itirdiyimiz torpaqları geri qaytaracayıq nə vaxtsa, geci tezi var, səbr edin. Bizlərsə səbr kasamız dolduqca, üstündən basıb gözləyirik.

Sənsə Qarabağ qazisi oldun, əvəzində dövlət başçısı sənə gözəl şəraiti olan bir ev bağışladı. Işlətdiyin çayxananın müqabilində isə AHİK-in sədri sənə daimi iş vəd vermişdi.

Məsələn, mən intihar eləsəydim və bir məcburi köçkün gəncin intiharı ictimailəşdirilsəydi, baxanlar, görənlər yaşadığım əraziyə yaxınlaşanda, çala-çuxurlu həyətimizə girəndə, yataqxananın nərdivanları ilə ikinci mərtəbəyə burunlarını tutub qalxanda, 7 nəfərlik ailə üzvlərimlə (valideynlərimlə) yaşadığım bu balaca otağa girəndə: “Yazıq, bu şəraitdə yaşaya bilmədiyi üçün öldürüb özünü” – deyəcəklər”.

Amma mən, bir Qarabağ qazisinin meyitini evinə aparanda çəkilən videogörüntüyə baxanda gördüyüm geniş dəhlizə, saydığım 4 otağın Avropa qapılarına, mərhumun cansız cismini yerə qoyduqları otağın pərdələrini, rəhmətliyin valideynlərinin, həyat yoldaşının, uşaqlarının, qohum - əqrəbasının geyimlərini görəndə, ürəyimdə pıçıldadım: “Ay səni cənnətdə yatasan, bu şəraiti olan birisinə daha nə lazımdı ki?”

Mənim intiharımdan sonra atama gətirib bir zərf versəydilər, ehtiyac içində yaşayan ailəm üçün bu həyatlarının sonuna qədər ehtiyacsız, borc-xərcsiz yaşamaq olsa belə atam bu zərfi qəbul eləməzdi. Mən balamı bu qiymətə sata bilmərəm, mənim balam bu zərfdən dəyərlidir mənimçün, ya da bu zərf mənim qızımı geri qaytaracaq?! – deyər və o zərfi götürməzdi.

Qarabağ qazisinin atası isə o zərfi götürdü. Oğlunun dəfni, oğlunun ailəsinin ehtiyaclarını ödəmək üçün. Qarabağ qazisinin intiharına haqq qazandıranlar bu dəfə bir qazi atasının susdurulması kimi qələmə verdi bu məsələni. Çox az bir qismi qazinin atasına bəraət qazandırdı.

Hamı yalnız intihar edənin övladlarının, ailəsinin və o səhnəni görənlərin Konfederasiyanın qarşısında nə vaxtsa keçəndə həmin günü xatırlayacaqlarından dəm vurur. Haqlı olaraq. Yaxşı bəs heç düşündünüzmü ki, az qala topa-tüfəngə tutduğunuz, günahkar saydığınız məmur, Səttar Mehbalıyev hər gün həmin yerdə öz avtomobilini saxlayanda, avtomobilindən düşəndə, Konfederasiyaya daxil olanda, təsadüfən iş otağının pəncərəsindən baxanda, gərgin iş günün sonuna yorğun-yorğun evə qayıtmaq üçün qazinin özünü yandırdığı yerdə saxladığı avtomobilə minib evinə gedəndə hansı hisslər keçirir? Sizə elə gəlir ki, o qazinin özünü yandırmasını heç yuxuda da görmür? Nə bilirsiz neçə dəfə yuxudan diksinib oyanmadığın?

Hətta Mirşahinin “Adam həyatdan getdi, vəzifədən getmək nədir ki?” – deməsi... Sizcə Səttar Mehbalıyev mandatını təhvil versə və millətə vəkillik eləməsə, Konfederasiyanın sədrliyindən istefa etsə Qarabağ qazisini qaytarmaq mümkün olacaq?

“Bu neçə ildə neynəyib Səttar Mehbalıyev, nə iş görüb, heç biz onu tanımırıq” – deyənlər, konfederasiyanın tərkibində olan komitələr, təşkilatlar öz sədrlərinin hansı işlər gördüklərini bilirlər. Canına qəsd edən Qarabağ qazisinin o çayxanası olan ərazi niyə plana düşüb bilirsiz? Çünki o ərazidə, neçə aztəminatlı ailələrin təmənnasiz AHİK-in hesabına müalicə olunacaqları sanatoriya tikiləcək. Sədrin hansı işlər gördüyünü AHİK-in planlarına nəzər yetirməklə görmək olar. Deməli, fikirləşirsiz ki, özünü reklam etməyən bir qurum heç bir iş görmür?!

Intihar edən heç kimə: qazisi, alimi, məcburi köçkünü, din xadimi, kim olur olsun, ən müqəddəs insan da olsa haqq qazandırmıram!

Intiharın heç bir növünü qəbul edə bilmirəm!

Allahın verdiyi cana işgəncələrlə son qoyan birinə necə bəraət qazandırmaq olar?

Tək özünüzü düşünməyin. Ailənizə, ətrafınıza da nəzər yetirin. Fikirləşəndə Intihar etmək asan gələ bilər. əslində isə çox çətindi. Yüz nəfər intihar etdiyin üçün səni haqlı sayacaqsa, səni intihara sürükləyənə də haqq qazandıranlar olacaq. Naşükürlük eləmək günahdır. Allahın bəxş etdiyi gözəlliklərdən və hər yeni gündən həzz almaq lazımdır. Bir də KİV-lər bu kimi hadisələrin işıq sürətilə yayılmasında bu qədər fəal olmasa, bəlkə də intiharlar azalar. Hər gün yeni bir intihar xəbəri oxuyuruq. Hərdən belə xəbərlərə rast gələndə və yaxud da belə xəbərlərlə xüsusilə də əsəbi və psixoloji cəhətdən zəif vaxtda qarşılaşanda, hər şeydən bezib adamın lap intihar etməyi gəlir.

Həmin an, soyuq beyinlə düşünəndə, özümüzçün yaşamağa səbəblər tapanda, əminəm ki, öz-özümüzə deyirik: axı mən intihar eləmək istəmirəm... Yaşat məni ey Vətən! Yaşamağıma, seçimlərimə hörmət elə ay yaşadığım cəmiyyət!

Çinarə Vaqif