"Sən sağa keç, sən sola. Sən sağa. sən sola, sən sağa...”
Bu sözlər ikinci dünya müharibəsi illərində "ölüm düşərgəsi”-nə göndərilmiş yəhudilərə deyilərdi.
Sola gedənlər ya yandırılaraq, ya da ki kimyəvi qazla doldurulmuş otağa salınaraq öldürülürdü. Sağa gedənlər isə hələlik yaşamağa davam edəcəkdi. Son nəticədə, hər iki tərəfə gedənlər ölümə məhkum idilər.
Nasist Almaniyası dövründə yüz minlərlə insanı mühakimə etmədən, məhkəmə qarşısına çıxarmadan sağa və yaxud da sola keç deyərək ölümə yollayan şəxs isə bir alman həkimi idi.
Söhbət Nasist Almaniyası dövründə həkim kimi çalışan "ölüm mələyi” ləqəbli Yozef Mangeledən gedir.
Mangele uşaqlığında xeyli ailədaxili problemlərlə üzləşir. Mangelenin atası çox sərt, intizamlı, soyuqqanlı və öz işləri ilə məşğul olan bir insan idi. Buna görə də Mangele uşaqlığında valideyn sevgisindən və qayğısından uzaq qalır. Bütün bunlara baxmayaraq, o, gülərüz bir insan kimi böyüyür. Mangele, geyiminə xüsusi diqqət yetirir və həmişə səliqəli geyimi ilə digərlərindən fərqlənirmiş. "Auschwitz” ölüm düşərgəsindən sağ qalaraq canını qurtaranlar onu ağ əlcəklərindən seçərmiş.
"Nasist Almaniyasında "Auschwitz” adlanan bir yer var. Ora gedənlər ya həmin an, ya da ki bir qədər sonra öldürülür. Amma mütləq öldürülürlər. Oradan sağ çıxmaq ehtimalı yox dərəcəsindədir”.
Bu sözlər yəhudilərin qorxulu yuxusuna çevrilmişdi.
Yük vaqonlarına doldurulmuş minlərlə yəhudi ac, susuz, təmiz hava qəbul etmədən 4 gün yol gedərək "Auschwitz” adlanan ölüm düşərgəsinə gətirilirdi. Bu düşərgə Polşanın cənubunda yerləşirdi. Həmin düşərgədə yəhudilər üzərində olmazın işgəncə metodları tətbiq edərək tarixə düşmüş "ölüm mələyi” ləqəbli Mangele iki milyon insanın ölümündə günahkar hesab olunur. Mangele bu işgəncələri təkcə yəhudilər üzərində tətbiq etmirdi. O, alman irqindən uzaq olan, almanlar kimi düşünməyən bütün qeyri-millətlərin nümayəndələrinə də belə işgəncələr verərdi. O, uşaqları aldadaraq laboratoriyaya aparır və bir neçə yerə parçalayaraq onlar üzərində müxtəlif əməliyyatlar aparırmış.
Mangele çox qəddar ruhlu həkim idi. O, rəngli gözləri olan uşaqların gözlərinə müxtəlif kimyəvi maddələr tökər, yeni doğulmuş uşaqları ac saxlayaraq onların neçə gün ac qala biləcəyini yoxlayardı. O, uşaqlara acı işgəncələr verərək hətta xədim etməkdən belə çəkinməzdi.
Mangelenin bu dəhşətli işgəncələrinə məruz qalmış İzak Gano adlı uşaq illər sonra başına gələnləri belə izah edir:
"Mangele içəri girdi. Narkoz vermədən qarnımı yardı. Tək böyrəyimi kəsərək əlinə aldı. Böyrək onun əlində başı kəsilmiş bir toyuq kimi fırlanırdı. Mən isə çox dəhşətli ağrı keçirirdim. Mən həmin hadisələrdən sağ qurtula bilsəm də, bacım və anam mənim kimi şanslı olmadı...”.
"Auschwitz”dən canını qurtaran başqa bir məhkum ona verilən əzabları belə izah etdi:
"Məni və yüzlərlə uşağı içərisi yandırılmış quyulara atdılar. Quyunun içində istidən yanırdıq. Buna görə də quyudan dırmaşaraq çıxmaq istəyirdik, lakin quyunun kənarındakı alman zabitləri bizi yenidən itələyərək odun içinə atırdılar. Bu hadisələri Mangele çox məmnun formada seyr edirdi”.
Qatil həkimin sonu...
Mangele 1945-ci il yanvar ayının 17-də Rusiya ordusunun Almaniyaya girməsi ilə ölkəsindən qaçdı və Argentinaya yerləşdi. 17 yanvar 1985-ci ildə həmin dəhşətli hadisələrdən sağ çıxmış bir qrup şəxsin "Auschwitz”i ziyarət etməsi nəticəsində Mangele yenidən gündəmə gəldi. Bir anda bütün dünya onun haqqında olan həqiqətləri öyrəndi. O, axtarışa verildi. 31 may 1985-ci ildə Mangelenin dostunun evinə basqın edildi. Bu basqın zamanı Mangeleyə aid bir sıra məktub tapıldı. Bu zaman onun Braziliyada olduğu anlaşıldı. Aidiyyatı qurumlara xəbər verildi. Mangelenin məzarı tapıldı. Onun meyiti məzardan çıxarıldı və laboratoriyaya göndərildi. Araşdırmaların ardından meyitin Mangeleye aid olduğu sübut edildi. Məlum oldu ki, o, 1979-cu ildə boğularaq öldürülüb.
Mangelenin işgəncə verdiyi şəxslər onun ölümünə inanmaq istəmədilər. Onlar indi də Mangeledən intiqam almaq hissi ilə yaşayırlar.
Ceyhun Əhmədli
Femida.az
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.