Xeberle.com-un əməkdaşı zəngin kitabxanaya sahib olan Xan Rəsuloğlu ilə həmsöhbət olub:

-Gənc yazıçılara nə məsləhət görərsiniz?

Birinci dünyaya sözün olmalıdır. Sözün varsa giriş...Böyük adam böyük sevgidən doğur. Böyük sevgin olmasa, sən nə yaza bilərsən?...Xüsusilə, Azərbaycanın böyük yazıçılarını oxumaq lazımdır. Azərbaycanın ədəbi dilinin imkanlarını bilmək lazımdır. Yazıçılar Birliyinin üzvüyəm deyə onlar məni, mən də onları tanıyıram. Çox söhbətimiz olub. Görürəm ki, söhbətimizin məğzi ədəbiyyatdan çox uzaq olur. Ədəbi kriteryaları döyüşdürməyən adamlardan böyük ədəbi sorğular da ola bilməz. Sən ədəbiyyatla yaşamalısan və nəfəs almalısan.

-Hazırda hansı əsərlər üzərində işləyirsiniz?

İnsan müəyyən həddi keçəndən sonra özünə daha ciddi tələblər qoymağa başlayır. Hazırda yaşımın o həddidir. Ola bilsin ki, cavan vaxtı nə olduğunu dərk etmədən ədəbiyyata atılmışdıq. Ədəbiyyatın qoyduğu ədəbi suallara cavab vermək iqtidarında deyildik. İndi özünü dərk edəndən sonra, anlayırsanki bəs sən nə vermək istəyirsən dünyaya?...Hər bir yazıçının müqəddəs bir amalı var. Hətta, Peyğmbərlərin və filosofların da bir məqsədi olub. Bu da insana xidmət etməkdir. İnsana xidmət etməyin də ən böyük yolu insanı xoşbəxt etməyin üsullarını tapmaqdır. İnsan xoşbəxt deyilsə, onun var-dövləti də olsa o heç nədir. Xoşbəxtliyin üsnsürlərindən biri də sözsüz ki, sağlamlıqdır. 1978-ci ildən bu günə qədər oğuduğum bütün kitabları həm qeyd edirəm, həm də gündəlik aparıram. Bu gündəliklərimi çap eləsəm 30-40 cildlik kitab çıxar. Çox qəribədir ki, yazdıqlarıma dönüb baxanda görürsən ki, yazdıqlarımı yazmasaydım daha yaxşı idi. Oxuduqlarımın da 100-də 98-ni oxumasaydım heç nə itirməzdim. Yazdıqlarımı da yazmasaydım heç nə itirməzdim. Amma, digər tərəfdən düşünürsən ki, bu fikrə gəlib çatmaq üçün gərək əvvəlkiləri oxumaq lazım idi. Yazdıqlarımdan 7 romanım yarımçıqdır. Birinin ancaq üzünü köçürüb, çapa vermək məqamıdır. Gündəliklərim, fəlsəfi deyimlərim və şeir kitabım da hazırdır. Ancaq onları hələ üzə çıxarmaq istəmirəm. Ola bilsin ki, növbəti kitabım üzünü köçürüb çapa verdiyim kitabım olacaq. Ya da beyitlər və bəndlərimdən yığılmış kitabım çapa veriləcək. Ümid edirəm ki, oxucular tərəfindən bəyəniləcək. Yazıçılıqdan başqa həm də kitabçıyam deyə, qərar gəlirəm ki, yazdıqlarım hansısa kütlə üçün deyil, yalnız insana xas olmalıdır. Hər bir insan yazdıqlarımdan nəsə götürməlidir. Mənim kitabımı oxuyan ordan qidalanmaldıır. Qidalanmayacaqsa sən nə üçün yazırsan?...Allaha ən böyük ibadət insana xidmətdir. Bunu həmişə demişəm. Hətta ən pis insanın özündə yaxşı cəhətini axtarıb tapmaq olar.

-Sizcə, Azərbaycanda da Nobel mükafatı alan olacaq yazıçı var?

Potensialı olan çox adam görürəm. Ən azı 10 nəfər var. Adamın o qabiliyyəti var. Sadəcə məişət qayğılarından çıxıb onu yaza biləcək ya yox, bu sual altındadır. İstər nəşriyyatın, istərsə də yazıçılarımızın o imkanı yoxdur. Dövlətin də xüsusi qayğısı yoxdur. Düzdür dövlət tərəfindən Yazıçılar Birliyinə yardım ayrılır. Amma Yazıçılar Birliyi xüsusi adamlara xidmət edir. Bunu bütün məsuliyyətimlə deyirəm. Sübut da edib, adlar da çəkərəm. Amma Anarın başını ağrıtmaq istəmirəm. Söz verib ki, bundan sonra gedəcək.

-Sizcə Azərbaycan Yazıçılar Birliyində növbəti keçirilmiş seçki şəffaf oldu?

Yox əlbəttə...

-Anardan sonra kimi real namizəd görürsüz?

Əslində, Yazıçılar Birliyinin özündə bir neçə adam var ki, sədr olmağa layiqdir. Ad çəkə də bilərəm. Amma bunu demək istəmirəm. 5-6 adam var ki, onların mənəvi səlahiyyəti çatar ki, sədr olsunlar. Amma yerlibazlıq və dəstəbazlıq etməmək şərti ilə...

-Gənc yazıçılardan kimləri bəyənirsiz?

Bəyəndiyim gənc yazıçılar var. Qismət Rüstəmov, Xan Abdulla, Nicat Həşimzadəni deyə bilərəm. Çox gənc yazıçının adını çəkə bilərik ki, onaların gələcəkdə perspektivi var. Elə dostlarımız var ki, potensialı var. Təkcə hekayə, şeir yazmaqla ortaya bir şey çıxartmaq olmaz. Özünü ən azından ədəbiyyata nəzəri baxışlarını da bildirməlisən. Məsələn Aqşin Yeniseyə gənc demək olmaz. O artıq yetişmiş şəxsiyyətdir. Bu adam dünyanın ən mürəkkəb məsələlərinə baş vuracaq adamdır. Buna qadirdir. Dilimizin imkanları da şans verir ki, dünyanın əbədi problemlərinə cavab verəcək əsərlər yaradaq.

-Azərbaycanda kitab niyə az oxunur? Günah yazıçılarda ya oxuculardadı?

Günah hər ikisindədir. Həm yazçıda, həm də oxucudadır. İnsan bu günə köklənmiş varlıqdır. Buna görə də sujetli əsər istəyir. İnanların kitab oxumamasının səbəblərindən biri də sosial şəbəkələrdir. Bu da insanları ədəbiyyatdan yayındırır. Digər tərəfdən, ədəbiyyatında sənin həyatında xüsusi rolu olamalıdır ki, ədəbiyyatı oxumalısan. Yazıçı oxucunu cəlb edə bilməyəcəksə, niyə onu oxumalıdır? Əgər, mənim yazdıqlarım yaponu, ingilisi, gürcünü maraqlandırmayacaqsa, yazıçı olaraq niyə dünya şöhrəti iddiasında olmalıyam?...İnsanı düşündürə biləcək fikirləri ortalığa qoymaq lazımdır.

-Sizin kitab dükanını fərqləndirən xüsusiyyətlər nədir?

Mənə elə gəlir ki, bura Azərbaycanda ən ucuz kitab dükanıdır. Sözsüz ki, hamını yarıda bilmərik. Çünki, insanların təsəvvürləri də başqadır. Bilmirlər ki, kitabı mən neçəyə alıb və neçəyə satıram. Bəzən olur ki, oxucu 4 manat aldığım kitabı 3 manata satmağımı istəyir. Onları da qınamıram. Bu gün Azərbaycanda satılan kitablar Avropadakı qiymətlərə uyğun satılır. Hətta, Türkiyədə kitablar Azərbaycandan ucuz satılır. Sadəcə bizdə mütənasiblik pozulub.

-İnsanları kitab oxumağa yönəltmək üçün yazarlar hansı janra daha çox üstünlük versələr daha yaxşıdır?

Bu gün istəsək də, istəməsək də Varis, Elxan Elatlı, Çingiz Abdullayev daha çox oxunur. Çünki bu cür janrlar asan oxunur. Sadə dildə yazılır. Təsəvvür edin ki, bu günki ədəbiyyatımız televiziyalarımızın günündədir. Onları da qınamıram. Sensasiyalı məlumat ortaya qoyulmasa nə oxunacaq, nə də baxılacaq. İnsanları dərinlikdən daha çox yeniliklər maraqlandırır. Belə bir deyim var: hər şey haqqında danışmaq olar, amma hər cür danışmaq olmaz.

-Sizin üçün ziyalı fəaliyyəti, ziyalı yükü nə deməkdir?

Ziyalı adam odur ki, bütün həyatı boyu insana xidmət etməkdir. Mənim təfəkkürümdə insana xidmət edən hər kəs ziyalıdır. Ziyalı işıq yayan deməkdir. Ziyalı adam da ətrafına işıq yayır. Təkcə bunu müəllimlərə və həkimlərə aid etmək olmaz. Hətta, bunu fəhlə olub ətrafına işıq saçan adama da aid etmək olar. Müdrik insan ziyalılıq nümunəsidir.

-Sumqayıt sizin üçün hansı anlamı ifadə edir?

Gözümüzü açandan Sumqayıtda böyümüşük. Sumqayıtın hər anı gözümüzün önündədir. Hazırda dünyanın ən gözəl şəhərlərindən biridir. Düzdür, problemlər də var. Amma istənilən halda Sumqayıtımızla fəxr edə bilərik. Ən əsası da insanları ilə fəxr edə bilərik. Dünyanın 20-dən çox ölkəsində olmuşam. Amma şəhərimizi dünyanın heç bir inkişaf etmiş ölkəsindən əksik saymamışam.

-Sizcə Sumqayıtda hansı problemlər qalmaqdadır?

Ən birinci qabardılacaq problem insnalarımızın Bakı-Sumqayıt arasında yol ölçməsidir. Əslində, Bakı çox seysmik zonadır. Birinci paytaxtın yerini dəyişməlidirlər. Türkiyənin özündə belə ayrı-ayrı şəhərlərdə tələbə şəhərcikləri salınır. Niyə bizdə olmasın?...Sumqayıt, Gəncə, Mingəçevir, Xankəndindədə universitetlər açılmalıdır. Yeni zavodlar Bakıda yox, digər bölgələrdə açılmalıdır. Ən əsası da Sumqayıtda iş yerləri açılmalıdır.

-Yazarlarımız nədənsə açıq tənqiddən çəkinirlər. Sizcə,bunun səbəb nədədir?

Heç bir insan müqəddəs deyil ki, onun haqqında nəsə bir söz deməyəsən. Ömrümüz boyu biz insanlar özümüzə xəyanət edə-edə yaşayırıq. Amma kiminsə bizə etdiyi tənqidə dözə bilmirik. Tənqiddən qorxmaq budur. Amma müdrik insanlar heç vaxt tənqiddən qorxmur. Hətta, təhqirin özünü sakitcə qəbul edə bilərlər.

-Sumqayıt şəhərində sosial durumu necə qiymətləndirirsiz?

İş yerləri olsaydı, insanlar hər gün Bakıya üz tutmazdı. Bəlkə də hər gün 50-60 min adam Bakıya işə gedirsə, demək ki Sumqayıtda iş yerləri yoxdur. Digər problem isə şəhərdə "Şərq bazar” adlanan ərazidir. Bu ərazini abadlaşdırmaq lazımdır. Şəhərimiz gözəlləşir. Amma, bu problemləri də həll etmək lazımdır.

-Şəhər rəhbərliyi tərəfindən sizə diqqət ayrılırmı?

Bəli. Dəfələrlə məni cərimə ediblər (gülür). Belə bir diqqət edilir. Sistematik olaraq ödənişlərimizi edirik. Mən şəhərimizə xidmət edirəm. Çox istərdim ki, şəhər rəhbərliyi dükanın qanağında əlavə yer ayrılması üçün şərait yaradardı. Bunün üçün dükanın qabağında yer də var. Bunu öz gücümə etmək istəyirəm. Sadəcə icazəsi verilsin. Bir dəfə dükanı bağlamaq fikrinə düşdüm. Dostum mənə belə bir söz dedi: "Sən kimsənki buranı bağlayırsan?...Bura Sumqayıtındır”. Doğurdan da bura Sumqayıtındır.

-Son olaraq nə demək istərdiniz?

İnsan yaşadığı müddətdə qalibdir. Heç vaxt ümiddən düşməyin. Ümidli olun. Doğurdanda bizim sabahımızı ümidlərimiz müəyyənləşdirir.

-Bizə vaxt ayırdığınız üçün təşəkkür edirik.

-

Söhbətləşdi: Elşən Yəhyayev