Azərbaycanda kimya sənayesinin ilk yaranma tarixi
XIX əsrin ortalarına təsadüf edir. O dövrdə Bakının neft rayonları ərazisində
artıq kükürd turşusu və kaustik soda istehsal edən bir neçə kiçik sex fəaliyyət
göstərirdi. Bu
kimyəvi məhsullardan yanacaq və sürtgü yağlarının təmizlənməsində
istifadə olunurdu. Həmin məhsulların istehsal həcmi yerli tələbatı ödəməklə
yanaşı, onları Azərbaycandan kənara ixrac etməyə də imkan verirdi. Nobel
qardaşlarının, H.Z.Tağıyevin və digər neft sahibkarlarının kükürd turşusu və soda zavodlarında o dövrün ən
müasir texnika və texnologiyaları tətbiq edilirdi. Həmin zavodlar artıq
bütün dünyada tanınırdı. 1905-ci ildə o zavodlarda mütərəqqi kontakt üsulunun
tətbiqinə başlanıldı ki, bu da kükürd turşusunun keyfiyyətinin və
istehsal həcminin artmasına səbəb olmuşdu. 1916-cı ildə Bakı zavodlarında 1,5
milyon pud kükürd turşusu istehsal olunurdu ki, onun da yarıdan çoxu – 58 faizi
neft emalı sənayesinin tələbatını ödəməyə sərf olunurdu.
Bakı
soda zavodları istehsal gücünə və fəhlələrinin sayına görə ən iri
müəssisələrdən sayılırdı və sonralar bu müəssisələrdə azot və xlorid turşuları, kənd
təsərrüfatı üçün dəmir və mis kuporosu, toxuculuq fabrikləri üçün sabun
surroqatı istehsal olunurdu. Həmin dövrdə Bakıda yeni müəssisələrin – xam
neftdən benzol və toluol istehsal edən pirogen zavodların tikintisinə
başlanıldı. 1917-ci ildə Nobel qardaşlarının ilk pirogen zavodu işə salınmışdı.
Onun istehsal gücü 60 min pud benzol və 30 min pud toluol idi. Tüstüsüz barıt
hazırlayan hərbi zavodlar toluolun əsas istehlakçıları kimi ona xüsusi maraq
göstərirdilər. Beləliklə, aromatik karbohidrogen istehsal edən Bakı pirogen
zavodları Azərbaycanda neft-kimya sənayesinin təməlini qoymuş oldu.
Ölkəmizdə bu sahənin daha geniş miqyasda inkişafı
1945-ci ildən başlayır. Əslində
neft-kimya sənayesinin genişləndirilməsinə və gücləndirilməsinə hələ 1938-ci
ildə cəhd göstərilmişdi. Bu məqsədlə Sumqayıtda Sintetik kauçuk və digər kimya
zavodlarının tikintisinə başlanılsa da, II Dünya müharibəsi inşaat işlərinə ara
vermək məcburiyyəti yaratmışdı.
1945-ci
ilin mart ayındatikintisinəhələ II dünya müharibəsindən əvvəl başlanılan, çox da böyük olmayan «Tukzavod»
deyilən kustar istehsalat əsasında genişləndirilərək inşa edilmiş ilk kimya
zavodu - «Ozer» adlanan, sonralar Sumqayıt Səthi aktiv maddələr zavodu kimi
tanınan müəssisə ilk məhsulunu vermişdi.
Hər şeyin böyük qələbəyə doğru getdiyi həmin çətin və məşəqqətli
günlərdə Sumqayıtın ilk qurucuları sayıla biləcək arxa cəbhə əməkçiləri o dövr
üçün hələ məxfi olan, 142 №-li müəssisənin tikintisini çox qısa bir vaxtda başa
çatdırmaqla böyük əmək qələbəsi qazandılar. Bu, doğrudan da, keçmiş SSRİ-nin
hərbi məqsədlərinə xidmət edəcək bir müəssisənin yaradılması baxımından tarixi
bir hadisə sayılırdı. Onu xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, müharibənin ən
qızğın bir vaxtında – 1943-cü ilin oktyabrında SSRİ Dövlət Müdafiə Komitəsi hərbi
ehtiyacların ödənilməsi məqsədilə tamamilə boş, uzanıb gedən bir çölü
xatırladan Sumqayıt rayonunda ilk kimya müəssisəsinin tikintisinin davam
etdirilməsi haqqında qərar çıxarmışdı. O zaman Abşeronun bu hissəsində yalnız
kustar metodla – ammonium sulfatın superfosfat, selitra və sümük tozu ilə
mexaniki qarışdırılması üsulu ilə kənd təsərrüfatı üçün mineral gübrə
hazırlayan, «Tukzavod» adlanan kiçik bir zavod fəaliyyət göstərirdi.
Zavodun ilk direktoru olmuş Mehdi Zeynal oğlu Mehdiyev sonralar xatirələrində
yazırdı: «Mən inşaatçıların qəhrəmanlıq əzminə
heyrət edirdim. Onlar necə də yüksək dözümə, iradəyə malik idilər. Çətin hava
şəraitində belə iş bir dəqiqə də olsun, ara vermirdi. Bu, doğrudan da, əsl əmək
qəhrəmanlığı, əsl əmək şücaəti idi. Bəlkə də heç inanmaq olmazdı ki, həmin
qəhrəman oğlan və qızların əksəriyyətinin o zaman heç 17 yaşları da yox idi.
Bəzən yeməyin və isti paltarın da çatışmamasına baxmayaraq, onlar bütün
canlarını işə qoyur, hər şeyə böyük cavabdehlik hissi ilə yanaşırdılar».
Müharibə başa çatdıqdan bir il sonra – 1946-cı ilin
aprelində zavodun maye xlor sexi, 1947-ci ildə isə sürtkü yağlarının donma
dərəcəsinin azaldılaraq aşağı salınması üçün tətbiq olunan depressatorlar
istehsal edən qurğu işə salındı. Bu,
o zamanlar parafinli neftlərdən alınan sürtkü yağlarının keyfiyyətinin
yaxşılaşdırılmasında mühüm rol oynadı. İki il sonra – 1949-cu ildə zavodda
xlorparafin, 1951-ci ildə isə heksaxloran istehsalına başlanıldı. Əgər 1950-ci
ildə müəssisə cəmi 5 adda məhsul istehsal edirdisə, 10 il sonra məhsulların
çeşidi 13-ə çatdırıldı. Daha sonralar civə üsulu ilə kaustik soda istehsalına
başlanıldı. Zavodun daha sürətli inkişafı 1963-cü ildə yeni və böyük bir
istehsalatın – sulfanol istehsalatının işə salınması ilə təmin edildi. 1964-cü
ildə yuyucu vasitələrin tərkib hissələrindən biri olan karboksimetilsellülozun
(KMS) natrium duzunu istehsal edən daha bir təcrübə-sənaye qurğusu işə salındı.
O dövrün ən böyük neft-kimya müəssisəsi sayılan
Sumqayıt "Sintetik kauçuk" zavodunun əsası isə 1950-ci ildə
qoyulmuşdu. 1952-ci ildə
SSRİ sənayesində ilk dəfə olaraq Bakı neft-qaz zavodunun xammalı əsasında
sintetik etil spirti alındı. Və artıq 1957-ci ildə SSRİ-də ilk dəfə olaraq
Sumqayıtda neft xammalından sintetik kauçuk istehsalına nail olundu və məhz
bundan sonra – 1957-ci ildə Bakı Şin zavodunun tikintisinə başlanıldı ki, onun
da ilk növbəsi 1959-cu ildə istifadəyə verildi.
Yalnız
Sumqayıtın deyil, həmin dövrdə hətta avropanın ən iri neft-kimya müəssisəsi
hesab olunan Sumqayıt Kimya kombinatının inşasına isə 1958-ci ilin
iyulunda başlanılmışdı. 1963-cü ildə orada qazayırıcı qurğu, 1964-cü ildə
benzinin katalitik riforminqi qurğusu, 1967-ci ildə isə propilenin
konsentrasiyası qurğusu işə salındı. 1969-cu ildən başlayaraq zavodun
genişləndirilməsi işləri sürətlə aparıldı və 10-dan çox yeni istehsal obyekti
istismara verildi. 1970-ci ildə qliserin, 1971-ci ildə benzol, izobutilen və
poliizobutilen istehsal edən sexlər, 1973-cü ildə isə xlor və diafraqma üsulu
ilə kaustik soda istehsalı sexi istismara verildi.
1969-cu ildə Azərbaycan hakimiyyətinə gəlmiş Ulu öndər
Heydər Əliyev rəhbərliyinin ilk illərindən etibarən ölkə iqtisadiyyatının
strateji əhəmiyyətə malik olan neft-kimya sənayesinin inkişafına xüsusi diqqət
yetirirdi. Məhz respublika rəhbərinin təşəbbüsləri sayəsində 1970-80-ci illərdə
Sumqayıtda kimya sənayesinin yenidən qurulması, yeni istehsalat sahələrinin,
müəssisələrin yaradılması, daha səmərəli texnoloji qurğuların inşası,
eyni zamanda mövcud istehsalatların rekonstruksiyası, müasirləşdirilməsi
və yeniləşdirilməsi işləri geniş vüsət almışdı.
Heydər Əliyev vaxtilə qeyd edirdi ki, kimya sənayesi
respublika üçün mühüm əhəmiyyəti olan proqressiv bir sahədir, bu səbəbdən də
yeni kimya müəssisələrinin inşa edilib mənimsənilməsində geridə qalmaq, hər
hansı bir lənglik yolverilməzdir. Odur ki, məhz 70-ci illərin ortalarından
başlayaraq Sumqayıtda kimya sənayesinin yenidən qurulması, yeni texnoloji
istehsal müəssisələrinin yaradılması sahəsində işlər xeyli sürətləndirilmişdi.
Həmin dövrdə Sintetik kauçuk zavodunda da bir sıra
yeni sex və istehsalatlar yaradıldı. 1969-cu
ildə yüksək təzyiqli polietilen, 1971-ci ildə isə illik gücü 15 min ton
olan butil-kauçuk sexləri istifadəyə verildi. 1976-cı ildə butandan butadien
istehsal edən, 1977-ci ildə isə butadien-stirol lateksi qurğuları işə salındı.
Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, butil-kauçuk
sexinin işə salınması ilə zavod keçmiş SSRİ-də butil-kauçukun xüsusi markalarını
istehsal edən ilk və yeganə müəssisə oldu. Məhz bunun nəticəsi olaraq həmin növ
kauçukun xarisdən alınmasına birdəfəlik son qoyuldu. 1974-cü ildə yüksək
markalı kauçuk istehsal edən sexin yenidən qurulması, onun istehsal gücünün
ildə 120 min tona çatdırılması ilə Bakı Şin zavodunu yerli xammalla təshiz
etmək mümkün oldu və bunun nətisəsi kimi həmin zavodda SSRİ-də ilk dəfə olaraq
minik və iri yük avtomobilləri, kənd təsərrüfatı maşınları üçün şin istehsalı
xətti işə salındı. Şin zavodunun modernləşdirilməsi, şinlərin vulkanizasiyası
və bərpası üzrə geniş işlər aparılaraq, yeni sexlər tikildi. Bu isə
respublikanın iqtisadiyyatına olduqca müsbət təsir göstərdi. 1970-1980-ci
illərdə Sintetik kauçuk zavodu və Kimya kombinatı tam gücü ilə işləmiş və
keçmiş SSRİ-nin, demək olar ki, hər yerinə məhsul ixrac etmişdir.
Ötən əsrin 70-ci illərinin əvvəllərində əhalinin
məişət tələbatını maksimum ödəmək üçün respublikada yeni kimya müəssisələrinin
tikintisinə başlanıldı. Belə müəssisələrin ilkiSumqayıt yuyucu vasitələr(sonralar «Məişət kimyası»
adlanırdı) zavodu idi. Müəssisədə həyata keçirilən yeniliklər və əhəmiyyətli
dəyişikliklər məhz Heydər Əliyevin təşəbbüs və tövsiyələrinin nəticəsi idi.
1971-ci ildə müəssisədə istehsal gücü 30 min ton olan yalnız bir istehsalat
sahəsi var idisə, artıq 1978-ci ildə müasir texnologiya əsasında tikilmiş yeni
sexin işə düşməsilə zavodun istehsal gücü 4 dəfə artırılaraq, ildə 120 min tona
çatdırıldı. Müəssisədə yuyucu tozlarla yanaşı müxtəlif təmizləyici vasitələr də
buraxılırdı.
Modernizasiya və texniki yüksəlişə doğru başlanan
ümumrespublika tədbirləri Sumqayıt"Superfosfat" zavodundada uğurla davam etdirilirdi.
1975-ci ildə müəssisədə texnoloji avadanlıqları xaricdən gətirilən,
istehsal gücü ildə 450 min ton sulfat turşusu olan sex istismara verildi.
Ölkənin kənd təsərrüfatının perspektiv inkişafı və tələbatı nəzərə alınaraq,
1980-1983-cü illərdə digər genişmiqyaslı tədbirlər həyata keçirildi və
Zaqafqaziyada ilk dəfə olaraq məhz burada dənəvər superfosfat gübrələri
istehsal edən, yüksək məhsuldarlıqlı yeni texnoloji kompleks işə salındı.
1957-ci ildə Bakı neftayırma zavodunun tərkibində
təməli qoyulan - Sumqayıtda aşqar istehsal edən qurğu 1960-cı ildə ilk məhsulunu
vermiş, 1966-cı ildə həmin qurğu əsasında müstəqil Sumqayıt Aşqarlar zavodu
yaradılmış və BFK-1 aşqarı istehsal edən sex işə salınmışdır. Zavodda 1968-ci
ildə formalin, 1970-ci ildə yeni yüksək effektli BFK aşqarı istehsalına
başlanmış, 1975-ci ildə isə BFK-1 aşraqı istehsalı əsasında respublikada
buraxılan dizel sürtgü yağlarına əlavə edilən daha təkmil İXP-101 aşqarının
buraxılışı təşkil olunmuşdur.
Görülmüş genişmiqyaslı işlərin, qısa müddətdə reallığa
çevrilmiş layihə və ideyaların nəticəsi idi ki, artıq ötən əsrin 70-80-ci
illərində Sumqayıt öz iqtisadi potensialına görə keçmiş Sovetlər İttifaqında
güclü sənaye şəhəri kimi daha geniş tanınmağa başlamışdı. Onun istehsal etdiyi
məhsullar SSRİ-nin və xarici ölkələrin 100-dən artıq şəhərinə ixrac olunurdu.
Heydər Əliyev neft-kimya sənayesinin
texniki-istehsal bazasının ardıcıl olaraq gücləndirilməsi, onun əsaslı surətdə
müasirləşdirilməsi və yeniləşdirilməsi proqramının reallaşdırılması, ölkənin
kimya kompleksinin yeni keyfiyyət pilləsinə qaldırılması məqsədilə 70-ci
illərin sonlarından başlayaraq, Sumqayıtda daha bir yeni və unikal texnoloji
kompleksin - EP-300 qurğusunun inşasına nail olmağa çalışırdı. Kompleksdə Bakı
neft emalı zavodlarının karbohidrogen xammalından etilen və propilen istehsal
olunmalı idi.
Ümummilli liderin rəhbər qətiyyəti və
prinsipiallığı sayəsində Azərbaycanda tikintisi üçün o zamankı Sovet
rəhbərliyinin çətinliklə də olsa razılığının alındığı, müəssisənin istehsal
gücünün artırılmasına və genişləndirilməsinə xidmət edən "EP-300” qurğusunun
inşasına 1981-ci ildə başlanılmış və bu unikal qurğu 1989-cu ildə istismara
verilmişdi. O dövrdə Heydər Əliyev bu istehsalat kompleksinin əhəmiyyətini və
perspektivliyini hamıdan çox və düzgün qiymətləndirirdi. Yeni texnoloji
kompleksin işə salınması ilə etilen, propilen, butilen-butadien fraksiyası, yüngül
və ağır piroliz qətranı, propan kimi qiymətli kimyəvi məhsulların istehsalına
başlanıldı. "EP-300”-ün istismara verilməsi ilə fiziki cəhətdən köhnəlmiş
EP-60 istehsalatdan çıxarıldı. Hazırda "Etilen-Polietilen" zavodu "EP-300”
qurğusunun sayəsində dünya bazarında tələbatın xüsusilə böyük olduğu müxtəlif
kimyəvi məhsullar istehsal edir. Bu kompleks həm də onunla qiymətli və daha
münasib idi ki, onun üçün əsas xammal respublikanın neft emalı zavodlarının
karbohidrogen məhsulları idi.
"EP-300” kompleksinin texnoloji davamı olaraq
yüksək təzyiqli polietilen istehsalı üçün nəzərdə tutulan "Polimir-120”
qurğusunun da xaricdən alınması və inşası məhz Ulu öndərin rəhbərliyi və
dəstəyi ilə mümkün olmuşdu. Kimya sahəsində mütərəqqi texnologiyalar əsasında
yaradılaraq, avadanlığı Almaniya və Çexoslovakiyadan gətirilmiş, illik
istehsal gücü 120 min ton polietilen olan həmin qurğunun işə salınması
respublikamızda polimer məhsulların – polimer boru və örtüklərin, müxtəlif
məişət mallarının istehsalına da güclü təkan vermişdi. O da xüsusilə
əhəmiyyətlidir ki, bu gün hər iki qurğu həm də respublikamızın bir çox kimya
müəssisələri üçün əsas xammal tədarükcüsü rolunu oynayır. Qətiyyətlə demək
olar ki, etilen və poletilen istehsalı üzrə yeni istehsalat komplekslərinin
işə salınması həm neft-kimya sənayesi, həm də bütünlükdə respublikamız üçün
mühüm bir tarixi hadisə idi.
1994-cü ildə "EP-300” və "Polimir-120” qurğularının
əsasında yaradılmış "Etilen-Polietilen" zavodunun adı yeni bir
müəssisə kimi Sumqayıtın sənaye xəritəsinə yazıldı.
Heydər Əliyev hələ 1976-cı ildə Azərbaycan
sənayesinin həlli vacib problemlərindən biri kimi neft emalını, neft-kimya
sənayesinin yenidən qurulmasını ön plana çəkərək, qarşıya qoyulmuş geniş
məqsədlərə nail olmaq üçün nəzər-diqqəti Abşeronun və Xəzərin karbohidrogen
ehtiyatlarından maksimum səmərə ilə istifadə etməyə, onların dərin emalına
nail olmağa çağırırdı.
1993-cü ilin iyununda yenidən ölkə rəhbərliyinə
qayıtdıqdan bir il sonra - artıq 1994-cü il sentyabrın 20-də Ulu öndərin
dahiyanə təşəbbüsü ilə dünyanın bir çox ölkələrinin aparıcı neft şirkətləri ilə
əsrin irimiqyaslı beynəlxalq neft sazişinin imzalanması müstəqil Azərbaycan
Respublikasının yeni tarixinin şanlı səhifəsini açdı. Sonradan haqlı olaraq
"Əsrin müqaviləsi" adlandırılan bu saziş həqiqətən müstəqil
Azərbaycanın neft salnaməsinə əbədi həkk olundu.
Neft sektorunun sürətli inkişafının neft-kimya
sənayesinin – həmin dövrdə xammal və enerji böhranı üzündən çox ağır vəziyyətə
düşmüş bu mühüm sahənin fundamental dəyişikliklər və yeniliklər tələb
etdiyini, ilk növbədə etibarlı enerji təminatına ehtiyac olduğunu nəzərə alan
Ulu öndər 1998-ci ildə Yaponiyaya səfəri zamanı müstəqil Azərbaycanın
tarixində ilk dəfə olaraq dövlət zəmanəti ilə dəyəri 95 milyon dollar olan
Buxar-generator kompleksinin alınmasına nail oldu ki, bu da ölkənin neft-kimya
sənayesinin inkişafında dahi rəhbərin ən böyük xidmətlərindən biri kimi
yadda qalmaqdadır. Kimyaçılar üçün xüsusilə əlamətdardır ki, ulu öndər
Buxar-generator kompleksinin ölkənin neft-kimya sənayesi üçün
əhəmiyyətini yüksək qiymətləndirərək, Yaponiyalı mütəxəssislərlə 1999-cu il
martın 24-də yeni kompleksin təməlqoyma mərasimində, 2001-ci il iyulun
7-də isə açılış mərasimində iştirak etmiş, bütün Sumqayıt kimyaçılarını bu
əlamətdar hadisə münasibətilə təbrik etmişdi.
Unikal enerji istehsalçısı olan
Buxar-generator kompleksinin istifadəyə verilməsi sayəsində ölkənin neft-kimya
kompleksi enerji böhranı ilə bağlı düçar olduğu ağır bəladan xilas ola
bilmişdi. Ulu öndərin uzaqgörənliyinin nəticəsi olaraq Buxar-generator qurğusu
nəinki neft-kimya kompleksini tənəzzüldən xilas etdi, hətta «Azərikimya»nın bu günü
üçün etibarlı enerji təminatının yaradılmasında, Sumqayıtda kimya sənayesinin
inkişafı üçün yeni bir mərhələnin başlanmasında mühüm vasitə oldu. Avtonom
enerji kompleksinin işə salınması nətisəsində "Etilen-Polietilen"
zavodu yenidən dirçəlişi ilə yanaşı özünün perspektiv inkişafı üçün real
imkanlar qazandı. "Etilen-Polietilen" zavodu bu gün "Azərikimya”
İstehsalat Birliyinin aparıcı, qabaqcıl müəssisəsi kimi uğurla fəaliyyət
göstərməkdədir.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 2 aprel
2010-ci il tarixli "Neft-kimya sənayesində idarəetmə mexanizmlərinin
təkmilləşdirilməsi haqqında” Sərəncamı əsasında "Azərikimya” Dövlət Şirkəti
ARDNŞ-in tabeliyinə verildikdən, "Azərikimya” İstehsalat Birliyi yaradıldıqdan
sonra əsas hədəflərdən biri də bu sahədə fəaliyyətin gücləndirilməsi, neft-qaz
emalı və neft-kimya sənayesinin səmərəliliyinin yüksəldilməsi, məhsulların
rəqabət qabiliyyətinin artırılmasıdır. Ötən müddətdə bu istiqamətlərdə ciddi
irəliləyişə nail olunmuşdur: son illərdə ilk dəfə etilen istehsalatının layihə
gücü səviyyəsində işləməsi təmin edilmiş, məhsulların çıxım səviyyəsi
yüksəldilmiş, xammala qənaət olunmuş, balans itkiləri minimuma endirilmiş,
beləliklə məhsulun maya dəyəri aşağı salınaraq rentabellik artırılmışdır.
Artıq "Azərikimya” İstehsalat Birliyi mövcud durğunluqdan muvəffəqiyyətlə
çıxmış, zəhərli və zərərli, müvafiq standartlara cavab verməyən, şəhərin
ekologiyasına mənfi təsir göstərən bütün istehsalatlar ləğv edilmiş, səmərəli
işləyə bilən istehsalat sahələri isə yenidən qurularaq, əməkcilərin
sosial-məişət şəraiti, maddi təminatı və yaşayış səviyyəsi baxımından müsbət
dönüş yaradılmışdır. Bütün bunların nəticəsidir ki, bir neçə onilliklərlə
müqayisədə ətraf mühitin çirklənmə dərəcəsi xeyli azalmış, Sumqayıtın hamını
narahat edən ekoloji vəziyyətində ciddi dönüşə nail olunmuşdur.
«Azərikimya» İB-də istehsal həcminin yüksəldilməsi, kimya
məhsullarının keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması məqsədilə mövcud xammallarla
yanaşı alternativ xammal növlərindən istifadə olunması sahəsində də mühüm
işlər görülmüşdür. Belə ki, məhsul çıxımını artırmaq və keyfiyyət
göstəricilərini daha da yaxşılaşdırmaq məqsədilə Heydər Əliyev adına Bakı Neft
Emalı zavodunun yan məhsulları olan quru qazların «EP-300» kompleksinə nəqli
üçün xüsusi boru xətti çəkilmişdir ki, hazırda həmin xətlə istehsalatın xammal
tələbatı 50 faizə qədər müxtəlif qaz
fraksiyaları vasitəsilə təmin olunur. Bu isə əvvəllər qiymətli xammal olaraq
texnoloji prosesə verilən ilkin emal benzininə (naftaya) xeyli qənaət edilməsi
ilə yanaşı Birlik müəssisələrinin istehsalat göstəricilərinin xeyli yaxşılaşmasında,
ixrac məhsullarının keyfiyyətinin və həcminin artmasında mühüm rol oynamışdır.
Hazırda SOCAR Sumqayıtda perspektivi olan mövcud
qurğuların modernləşdirilməsi və optimallaşdırılması ilə yanaşı yeni
istehsalatların yaradılması işlərini də həyata keçirir. Artıq son illərdə
geniş tələbat duyulan plastik məmulatlaristehsalının əsas bazası olan illik 200 min ton gücə malik polipropilen
və illik 100 min ton gücə malik yüksək sıxlıqlı polietilen istehsalatlarının
tikintisinə başlanılmışdır. Bu qurğuların istismara verilməsi ilə Azərbaycanda
ilk dəfə olaraq qiymətli bir məhsul kimi dünyada tələbatın olduqca yüksək
olduğu polipropilen və aşağı təzyiqli polietilen istehsal ediləcəkdir. Həmçinin
yaxın illər ərzində "Azərikimya” İB-nin müəssisələrində yenidənqurma işlərinin
aparılması, yeni texnoloyi qurğu və avadanlıqların quraşdırılması, yeni
istehsal sahələrinin istismara verilməsi də qəbul olunmuş Proqramın tərkib hissələrindən
biridir.
Respublikamız üçün xüxusi əhəmiyyət daşıyan yeni bir müəssisənin – Azot
gübrəsi - Karbamid zavodunun layihəsi isə "2008-2015-ci
illərdə Azərbaycanda əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair
Dövlət Proqramı”na uyğun olaraq, 13 mart 2013-cü il tarixində ARDNŞ və
Cənubi Koreyanın Samsung Engineering Co. Ltd. şirkəti arasında imzalanmış
Mühəndislik, Satınalma və Tikinti üzrə Müqaviləyə əsasən həyata keçirilməkdədir.
Gündəlik istehsal gücü 1200 ton ammonyak, 2000 ton dənəvər karbamid təşkil
edəcək müəssisənin tikintisinin 2016-cı
ildə başa çatdırılması planlaşdırılır.
Bu gün Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin tərkibində
yeniləşmə, müasirləşmə istiqamətində böyük dəyişikliklər dövrü yaşayan, sabaha
böyük ümid və inamla baxan «Azərikimya»nın əməkçiləri kimya sənayesinin 70
illik yubileyini qeyd etməyə hazırlaşırlar. Artıq 70 illik yubileylə bağlı
tədbirlər planı hazırlanmış, SOCAR Prezidentinin xeyir-duası ilə yubiley
tədbirlərinə start verilmişdir. Yubileylə bağlı tədbirlər cari ilin sonunadək
silsilə şəklində davam etdiriləcəkdir.
Təbii ki, həyata keçirilən uğurlu layihələr sumqayıtlılar üçün böyük
əhəmiyyət daşıyan "Azərikimya” İstehsalat Birliyinə və burada çalışan minlərlə
kimyaçıya da öz müsbət təsirini göstərməkdədir. Əminliklə deyə bilərik ki,
kimya sənayesi böyük texniki tərəqqi yolu keçərək yaxın gələcəkdə mühüm
nailiyyətlər əldə edəcək, ölkəmizin sənaye qüdrətinin artırılmasına öz layiqli
töhfəsini verəcəkdir.
Rəhman Orxan
Osman Mirzəyev adına Respublika mükafatı laureatı
Rafiq
Oday,
respublikanın Əməkdar jurnalisti
"Azərikimya” İB-nin mətbuat xidməti
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.