Vaşinqton Dağlıq Qarabağı
qaytarır? ATƏT-in Minsk qrupunun amerikalı həmsədri Ceyms Uorlikin
Moskva səfərindən sonra "İşğal olunmuş ərazilər Azərbaycana
qaytarılmalıdır” deyə konkret mövqe nümayiş etdirməsi bir sıra suallara
yol açdı.
Ötən həftə baş verən proseslər də Dağlıq
Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində yeni proseslərin baş
verdiyini göstərir. Xüsusilə iki səfər diqqət çəkdi. Azərbaycan
müdafiə naziri Zakir Həsənov Moskvaya səfər etdi. Bakı ilə Moskva
arasında ikitərəfli münasibətlər yüksək səviyyədədir və bu cür səfərlər
normal hal hesab olunur. Lakin Rusiyanın forpostu olan Ermənistanın
müdafiə nazirinin birinci müavini David Tonoyanın eyni ərəfədə
Vaşinqtona getməsi diqqətlərdən yayınmadı.
İlkin
versiya belədir: Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı yeni situasiya yaranıb və
Azərbaycan rəhbərliyi ölkənin çıxarları baxımından manevrlərini
genişləndirir. Ermənistan ordusunun ikinci şəxsinin Vaşinqtona səfəri
isə ilk baxışdan mərkəzdənqaçma olaraq dəyərləndirilə bilər. Bu fonda
Bakının daha ağıllı manevr etdiyini deyə bilərik.
Lakin
Ceyms Uorlikin məlum sözlərindən sonra Vaşinqtonun münaqişəyə
yanaşmalarının dəyişməsi haqda ehtimallar da unudulmamalıdır. Görünür...
a) Vaşinqton münaqişənin həllində
maraqlıdır. Ukrayna böhranından sonra post-sovet məkanında dondurulmuş
münaqişələrin "açılması” istiqamətində prosesə hələ ötən ildən start
verilmişdi.
b) İşğal olunmuş 7 rayon
Azərbaycana qaytarılır və Dağlıq Qarabağın statusu məsələsi gündəmə
gəlir. Erməni ordusunun ikinci şəxsinin Vaşinqtona çağırılması da
nələrinsə hazırlanması və razılaşdırılması ilə bağlıdır.
Hazırlanan
nələrsə məhz sentyabr ayında BMT Baş Assambleyasının Nyu-Yorkda
keçiriləcək sessiyasında Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin
görüşünə qədər razılaşdırılmalıdır. Məhz həmin görüşdə təkliflər
prezidentlərin önünə qoyulmalıdır. Rusiya prezidenti Vladimir Putinin də
həmin sessiyada iştirakını nəzərə alsaq, deməli, proses birtərəfli yox,
Ağ Ev və Kreml tərəfindən ssenariləşdirilir.
Amma
nə? Erməni mediası iddia edir ki, ABŞ Dağlıq Qarabağ üzrə beynəlxalq
sülhməramlı qüvvələrin yaradılması haqda BMT-nin yeni qətnaməsinin
qəbulunda maraqlıdır. Tonoyanın ABŞ-a səfəri də bununla bağlıdır. Onun
Nyu-Yorkda BMT-nin sülhməramlılar üzrə xüsusi nümayəndəsi ilə görüşməsi
də ehtimalları artırır. Sülhməramlıların Qarabağa yerləşdirilməsi
Bakıya sərf edirmi? Bu məsələ artıq uzun müddətdir ki, gündəmdədir.
Xüsusilə Rusiya öz qoşunlarını burada yerləşdirmək niyyətindən heç vaxt
əl çəkməyib. Lakin Bakı buna heç vaxt icazə verməyib. Çünki bu, üzdəki
düşmənin geri çəkilməsi və pərdəarxası qüvvənin ortaya çıxması,
beləliklə, müharibəin daha böyük güclə aparılması deməkdir.
Lakin
indiki situasiyada sülhməramlılar Azərbaycana o vaxt sərf edər ki,
işğal olunmuş ərazilər geri qaytarılır, öz evlərindən qovulmuş qaçqın və
məcburi köçkünlər geri qaytarılır, Dağlıq Qarabağın statusu
Azərbaycanın tərkibində həll olunur və yalnız BMT səviyyəsində olan
sülhməramlılar müvəqqəti olaraq regionda təhlükəsizliyin qorunmasını
həyata keçirirlər. Amma bu məsələ gündəmə gələndə rəsmi Bakı haqlı
olaraq BMT-nin dörd qətnaməsini əsas gətirəcək ki, belə olanda da İrəvan
öz qeyri-konstruktiv mövqeyindən əl çəkmək istəməyəcək. Hər-halda
situasiya hazırda mürəkkəb olaraq qalır və sentyabrda məsələyə aydınlıq
gələ bilər.
Burada Vaşinqton və Kremlin
hansı maraqlardan çıxış etməsi də diqqət çəkir. Birləşmiş Ştatların
işğal olunmuş torpaqları Azərbaycana qaytarmaq mövqeyində olduğu
görünür. İndiyə qədər bu tipli çıxışlar daha çox söz oyunu idisə,
hazırda bunun real olduğunu düşünə bilərik. Xüsusilə, Vaşinqtonun enerji
savaşında qurduğu ssenarilərin gerçəkləşməsində Bakıya ehtiyacı
böyükdür və güman ki, Azərbaycan rəhbərliyi ərazi bütövlüyü məsələsini
Ağ Ev təmsilçilərinin qarşısında irəli sürüblər. Vaşinqton münaqişəni
həll etməyə həm də ona görə maraqlıdır ki, Ermənistan blokadadan
çıxacaq, uzaq perspektivdə olsa belə Rusiyanın boyunduruğundan
qurtulacaq və Gürcüstanı ələ alan Birləşmiş Ştatlar Cənubi Qafqazın iki
ölkəsi arasındakı problemi həll etməklə regionda hakim qüvvəyə
çevriləcək.
Rusiyanın buna razı olması hələ
də sual altındadır. Hesab etsək ki, Moskva ərazilərin qaytarılması və
BMT sülhməramlılarının Qarabağa yeridilməsinə razıdır, o zaman sual
yaranır: Rusiya öz xoşu ilə regiondakı gücündən niyə imtina edir, yaxud
burada onların hansı maraqları var? Bu sualın cavabı hələ ki açıq olaraq
qalır. Yalnız onu ehtimal edə bilərik ki, Rusiya hazırda düşdüyü çətin
vəziyyətdən çıxış yolları axtarır və Şərqi Avropa, həmçinin, Şərqdə
mövcud gücünü saxlamaq üçün Cənubi Qafqazdan imtina edir. Yəni "Əli
xilas etmək üçün barmağı qurban vermək” prinsipi.
Bizə düşənsə Nyu-York görüşündən sonra açıq qalan suallara cavab tapmaq imkanının yaranacağına ümid etməkdir.
Publika.az
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.