Ötən
yazımda ABŞ-ın beynəlxalq nəzarəti əlində tam olaraq saxlaya bilməməsilə bağlı
fikirlərimi qələmə almışdım. Lakin heç də o qənaətə gəlinməməlidir ki, rəsmi
Vaşinqton dünyada cərəyan edən hadisələrə təsir mexanizmini itirib. Əksinə, ABŞ
supergüc iddiasında olan Rusiya,Çin, Avropa Birliyi (AB) və ehtimal az olsa da,
Türkiyədən daha geniş manevr imkanlarına malikdir. Bir sözlə, bütün sahələrdə
ABŞ-ın rəqiblərini qabaqladığı aydın hiss olunmaqdadır.
Ümumiyyətlə,
Amerikanın dövlət sistemlərinin ən önəmli ünsürlərindən biri xarici siyasətdir.
Məlum olunduğu kimi ABŞ Xarici siyasətini hər zaman uzaq hədəflərə vurmağı
hesablayan dövlətdir. Və dərk edir ki, dünyanı tam olaraq öz çətiri altına alıb
özünə xidmət etdirmənin tək yolu – Yer kürəsinin ən zəngin və ən böyük qitəsi
olan Avrasiyaya sahib olmaqdan keçir. Avrasiyaya sahib olmaq planı da Ağ
Ev ideoloqlarının baş planıdır. Məhz
plana uyğun olaraq da, ABŞ "Yurdda Sülh, cahanda Sülh” adı altında ilk olaraq
Əfqanıstandan "yola başladı” və növbəti mərhələdə İraqa daxil oldu. Hədəfə
çatmaq üçün əsas mübarizə hal-hazırda Orta və Yaxın Şərqdə o cümlədən Suriyada
davam etdirməkdədir. ABŞ-ın
uzun illərə dayanan Yaxın və Orta Şərq siyasəti ciddi hədəflərə söykənir.
Birincisi,ABŞ bölgədə əsas rəqibləri olan Rusiya, Çin, AB və Türkiyə kimi ölkələrin təsir
imkanlarını məhdudlaşdıraraq, onları siyasi meydançadan kənarda saxlamaq və beləliklə
təsirsiz hala gətirmək marağındadır.
İkincisi,
Orta və Yaxın Şərqin təbii sərvətlərinə, xüsusəndə ucuz və bol miqdarda olan
neft yataqlarına tam olaraq nəzarət etmək. Bölgədə özünə vassal seçdiyi ölkələr və təşkilatların vasitəsilə həmin
nefti təhlükəsiz şəkildə Qərb dövlətlərinə dollarla satmaq və beləliklə öz
iqtisadiyatını daha da gücləndirmək istəyir.
Üçüncüsü,istənilən vəziyyətdə Amerikanın bölgədə və dünyada ən etibarlı müttəfiqi olan
İsrailin təhlükəsizliyini təmin etmək. Bu ölkənin bölgədəki iqtisadi, hərbi,
siyasi və digər təsir imkanlarını yaymaq, genişləndirmək, böyütməkdən ibarətdir.
Əgər İsrail bölgədə hədsiz imtiyazlara malik olarsa, bu həm də Amerikanın
strateji maraqları baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb etmiş olar.
Dördüncü,Yaxın və Orta Şərqdə Amerkaya, İsrailə qarşı sıxıntı yarada biləcək milliyyətçi
meyillərin qarşısını almaq. İslam dünyası ilə Ərəb dünyasının yaxınlaşmaması
naminə hazırkı status-kvonu qorumaq şərtilə kordinasiyanı təşkil etmək.
Sadalanan
strateji hədəflərə çatmaq və bölgədə yaranan vəziyyəti nəzarət altına almaq
üçün Amerikaya müəyyən addımlar atmaq lazım idi. Bunun üçün Amerika özünün
iqtisadi, siyasi, hərbi, idioloji, media və sair imkanlarını birləşdirərək bögədə
Əl-Kaidə, İŞİD kimi terror təşkilatlarının
sayəsində məzhəbçi intriqalar və şiddət toxumları əkməyi bacardı. Nəticədə
bölgədə təfriqətçilik tamamən nəzarətdən çıxıb. Hansı ki, hər kəs adıkeçən
terror təşkilatlarının üzərində Vaşinqtonun barmaq izinin olduğunu aydın görməkdədir.
Əgər, bölgənin xarabazarlıq vəziyyətinə düşməsi müsəlman dövlətləri üçün fəlakət
sayılırsa, ABŞ və müttəfiqləri üçün planın tərkib hissəsidir.
İŞİD,
Əl-Kaidə kimi terror təşkilatların yaradılması qərbin İslama qarşı etdiyi bir müharibədir.
Ən pis tərəfi isə bu savaş Amerikanın bölgədəki müttəfiqləri, xüsusən də Səudiyyə
Ərəbistanının köməkliyi ilə böyük ölçüdə həyata keçirilir. Və bu savaşın zəfərlə başa çatması üçün
Vaşinqton özünə bölgə içində yeni müttəfiq olan PKK-nın davamçısı sayılan PYD və
YPG kimi yeni terror təşkilatlarından qalxan kimi istifadə etməyə başlayıb.
Davamı var...
Elçin Abdullayev
Xeberle.com
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
