Azərbaycanda fəaliyyət göstərən xəstəxanaların böyük əksəriyyətində çalışan həkimlər xəstələrlə davranış qaydalarını ya bilmir, ya da bilərəkdən bu qaydaları pozurlar. Səhiyyə sistemindəki rüşvətxorluq barəsində isə əlavə şərhə ehtiyac yoxdur. Bu, zatən hər kəsə bəllidir...

Həkimlərin xəstə və xəstə yaxınları ilə davranışları bir çox hallarda heç bir tərbiyə çərçivəsinə sığmır. Tələb edilən rüşvət, reseptlərə yazılan gərəksiz dərman siyahısı, xəstəyə laqeyid yanaşılma hər birimizin zamanla qarşılaşdığımız hallardır.

Səhiyyə Nazirliyinin 29.12.2011-ci il tarixli 137 nömrəli əmri ilə təsdiq edilmiş "Həkimlərin etik davranış qaydaları”na əsasən, həkim pasiyentə göstərilən tibbi yardımın keyfiyyətinə cavabdehlik daşıyır və öz işində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyini, o cümlədən sahəvi normativ sənədləri rəhbər tutur.
Xəstənin vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına yönəldilmiş tədbirlər görməli olan həkim onunla pasiyent arasında zəruri qarşılıqlı inamın olmamasına əmin olduğu, habelə özünü kifayət qədər peşəkar hiss etmədiyi və yaxud müalicənin aparılması üçün lazımi imkanların çatışmadığı hallarda, təxirəsalınmaz tibbi yardım halları istisna olmaqla, xəstənin müalicəsindən imtina edə bilər. Həkim bu və digər hallarda müvafiq rəhbərliyi məlumatlandırmalı və xəstəyə başqa mütəxəssis tövsiyə etməlidir.
Təxirəsalınmaz tibbi yardım göstərilməsi halları istisna olmaqla, pasiyentin öz razılığı ilə həkimi, o cümlədən müalicə həkimini və müalicə-profilaktika müəssisəsini seçmək hüququna hörmətlə yanaşılmalıdır. Pasiyentin, müayinənin nəticəsi, xəstəliyin diaqnoz və proqnozu, müalicə üsulları və bununla bağlı risk dərəcələri, aparılmış müalicənin nəticəsi haqqında məlumatlar da daxil olmaqla, sağlamlığının vəziyyəti barədə məlumat almaq hüququ var.

Həkim pasiyentin şərəf və ləyaqətinə, şəxsi sirr hüququna hörmət etməli, onun və ailə üzvlərinin şəxsi işlərinə qarışmamalı, ona səmimi münasibət göstərməlidir.

Sadaladıqlarımın hamısı əməl ediləcəyi təqdirdə çox gözəldir...

Təəssüf ki, xəstəxanalarda bu qaydalara əməl edən həkimlər barmaqla sayılacaq qədər azdır. Əyninə ağ xalat geyinən sağlamlıq keşikçiləri kiçik bir xəstəliyi sağalmaz yara kimi insanların psixologiyasina yeridərək, dərhal həkimə müraciət etməyi məsləhət görürlər.

Səhiyyə Nazirliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Liya Bayramova bildirib ki, şəxs həkim kimi fəaliyyətə başlamazdan öncə pasientlə davranış qaydaları barədə xəbərdar olur:

"Həkim tibb müəssisəsində fəaliyyətə başlamazdan əvvəl əmək müqaviləsi imzalayır. Burada onun vəzifələri qeyd olunur. Vəzifələr sırasında xəstələrlə davranış məsələlərinə toxunulur”.

Amerikada da pasiyenti qapıda qarşılayıb, qucaqda daşımırlar

Tibb elmləri doktoru, professor Adil Qeybulla pasiyentlərin narazılıqlarını əsassız sayıb:

"Bizim pasiyentlər sovet dövründən alışdıqları müalicə üsulundan ayrıla bilmirlər. Səhiyyə sisitemində pulsuz müayinə və müalicə uzun müddət beyinlərə həkk olunub. Amma nəzərə alaq ki, indi bazar iqtisadiyyatı şəraitində yaşayırıq, özəl sektor mövcuddur.

Bu gün həkimlərin öz əməklərinin qarşılığını almaq üçün yollar araması təbiidir. Bunlardan biri özəl sektordur, digəri təsərrüfat hesablı müəssisələrdir. Hansısa bir forma tapılmalıdır ki, bu cür neqativ halların qarşısı alınsın. Mən hesab edirəm ki, tək-tük hallarda xəstə ilə kobud davranan həkimlər ola bilər. Davranış həm də şəxsi mədəniyyətə bağlıdır. Bu da yalnız Azərbaycanda baş vermir. Məsələn, elə bilməyin ki, Amerikada xəstəni qapıda görən kimi qucaqlayıb aparırlar. Orda olan insanlardan aldığımız məlumatlara görə, Amerikanın özündə həkim qəbuluna düşmək xeyli çətindir. Hətta müalicələrin nəticələrindən narazı qalanlar da az olmur”.

Kobudluq həkimliklə deyil, fərdiyyətlə bağlı məsələdir

Professor hesab edir ki, cəmiyyətdə həkimlərə münasibət adekvat deyil:

"Xəstə-həkim arasında səmimi olmayan bəzi münasibətlər formalaşır. Biz elə bir sistem qurmalıyıq ki, həkimin əməyinin qarşılığı olsun. Bu da sığorta təbabətinə keçiddir. Hər şey vətəndaşın çiyinlərinə yüklənəndə xəstə də həkimdən narazı qalır və ona görə də belə nüanslar ortaya çıxır.

Mənim fikrimcə qabalıq fərdiyyətə bağlı məsələdir. Bu həkimin özəl və dövlət xəstəxanasında çalışmasından asılı deyil.

Azərbaycanda kifayət qədər savadlı həkimlər var. Əvvəllər çoxluğun İrana axışmasının əsas səbəbi maliyyə ilə bağlı idi. İndi İranda qiymətlər qaldırıldığından ora üz tutanlar hətta müayinə olunmadan geri qayıdır. Hazırda bu tendensiya hiss olunmaqdadır. Əlbəttə, İranda və Tehranda çox yüksək savada malik həkim-mütəxəssislər var. Oradakı həkimləri aşağılamaq fikrində deyiləm. Amma Azərbaycan təbabətinə bu cür yanaşma qətiyyən düzgün deyil”.

Savadlı kadrlarımız çatışmır

A.Qeybulla problemlərə kadr çatışmazlığını da əlavə edib:

"Doğrudur, bizim peşəkar kadr problemimiz var. Həmçinin bütün regionlarda yetərincə kadr yoxdur. Bundan qaynaqlanan problemlər var ki, sadalanan məsələlərə də sirayət edir. Amma bu gün Azərbaycanda ürəkdə çətin və ağır əməliyyatlar aparılır. Sovet dövrünün həkimləri də var ki, biz onları silə bilmərik. Amma Qərb təbabətinə, mütəxəssis hazırlanması dövrünə keçiddəyik. Xeyli adamlar Türkiyədə, Almaniyada, Avropa ölkələrində uzmanlıq keçirlər. Onların böyük hissəsi vətənə qayıdacaq. Nəzərə almaq lazımdır ki, qonşu Türkiyə də, İran da bu yolu keçib.

Bu inkişafı danmaq və hansısa həkimin pasiyentlə pis rəftarını ümumi olaraq səhiyyəyə şamil edə bilmərik”.

Firma dərmanlarının dövrü sona yaxınlaşır

Ekspert çox maraqlı məqama-həkimlərin firmalarla "iş birliyi”nə diqqət çəkib:

"Bir müddət əvvəl çox iyrənc səviyyəyə çatan firmalar məsələsi gündəmi tərk etməkdədir. Bu gün həkimlərin firmalarla çalışması sıfra yaxınlaşıb. İşin içərisində olan biri kimi bunu deyirəm. Manatın devalvasiyasından sonra qiymətlər endirilib, bəzi dərmanlar bazardan yoxa çıxıb. Firmalarda o imkan yoxdur ki, həkimləri maliyyələşdirsinlər. Vəziyyət tamamilə dəyişib.

Digər tərəfdən dünyanın hər yerində həkimlər firmalarla qarşılıqlı əməkdaşlıq şəraitində çalışır. Məsələn, Amerikanın özündə iki firma antibiotik istehsal edir. Onlar maraqlıdır ki, istehsal etdikləri məhsul daha çox satılsın. Bu korporativ maraqdır. Doğrudur ki, bir ara bizdə bu, eybəcər hal almışdı və haqlı olaraq xəstələrin narazılığına səbəb olmuşdu. Bu gün həmin məsələ demək olar ki, aradan çıxıb. Firma nümayəndələri ya klinikalara buraxılmır, ya da onların özünün maliyyə durumu həkimlərə vəsait ayırmaq üçün kifayət etmir”.(Modern.az)