Cəmiyyət elə bir dönəmə gəlib çıxıb ki, artıq ali təhsil alan şəxs gələcəyin savadlı kadrı kimi qəbul edilməklə bərabər, eyni zamanda diplomlu işsiz kütləsinin bir hissəsi kimi də sayıla bilər. Bir vaxtlar zəmanəsinin ən məşhur peşələri sayılan – hüquq, gömrük, yol polisi ixtisasları nədənsə artıq aktuallığını itirib. Araşdırmalar göstərir ki, çox zaman valideyinlər övladlarının ixtisas seçiminə müdaxilə edirlər və bu zaman öz istəklərini sanki həyata keçirirmiş kimi - ya özünün ixtisasını, yaxud da oxumaq istəyib, lakin onun üçün əlçatmaz olan peşəni övladına məsləhət görürlər. Belədə abituryentin istəkləri ikinci planda qalır...

Peşə seçimi barədə Xeberle.com-a danışarkən təhsil üzrə ekspert Kamran Əsədov bildirdi ki, Sovet dövründə hüquqşünaslıq, polis, neft mütəxəsisləri üzrə olan peşələrə ciddi şəkildə ehtiyac var idi, lakin zaman keçdikcə əmək bazarı bu ixtisasları bitirmiş kifayət qədər kadrla doldu. "Vacib məqam bundan ibarətdir ki, ali təhsilli olmaq peşakar kadr demək deyil. Belə olan məqamda isə təhsilimizin keyfiyyəti çox önəmlidir. Hətta ən perspektivli ixtisaslar belə Azərbaycan ali təhsil müəssisələrində o qədər zəif tədris olunur ki, həmin ixtisas əmək bazarında tələblərə cavab verə bilmir”, - deyə mütəxəssis bildirib.

K.Əsədov onu da qeyd edib ki, ən acınacaqlı məqam ixtisasın toplanan bala görə seçilməsidir: "İnsan və cəmiyyət var olduqca iqtisadiyyat və tibb ixtisasları həmişə vacib sayılacaq, lakin söhbət əvvəlki illərlə müqayisədə peşəkar mütəxəsisdən gedir. Bu o demək deyil ki, hər ali təhsilli işlə təmin olunacaq. Bu gün Respublikamızın 54 ali təhsil ocağında 164000 tələbə 400-dən çox peşə üzrə təhsil alır, lakin 4 ildən sonra onlardan yalnız 42 faizi işlə təmin olunacaq. Qalan 58 faiz isə "diplomlu işsiz kütlə” olaraq qalır. Buradan da belə nəticəyə gəlirik ki, ali təhsil ocaqlarımız keyfiyyətli təhsil verməyiblər və əmək bazarının tələblərinə cavab verən kadr hazırlığı həyata keçirə bilmirlər. Nəticədə isə zaman keçdikcə bir çox ixtisaslar əmək bazarında öz keyfiyyətini itirir. 30-35 il bundan qabaq, kolxoz və savxozlar, fabrik və zavodlar fəaliyyətdə olduğu dövrdə, kənd təsərrüfatı, aqro mühəndislik ixtisasları daha perspektivli və prestijli ixtisaslar hesab olunurdu və bu fakültələri bitirən şəxslər birbaşa işlə təmin olunurdu. Amma hər 5-10 ildən bir vəziyyət bu mənada dəyişir”.

Ekspert həmçinin bildirib ki, cəmiyyətdə və əmək bazarında öz nüfuzuna görə üstünlük təşkil edən peşələr fərqlidir. Bu gün əmək bazarında ciddi şəkildə informasiya təhlükəsizliyi, kompüter mütəxəssisi, gen mühəndisliyi, nano-texnologiyalar üzrə kadrlara ehtiyac var. Gələcəyimiz informasiyalaşmış texnologiyalar üzərində qurulduğuna görə daha çox bu sahə üzrə tələbat artacaq.

Qeyd etsək ki, artıq kosmos əsrində yaşayırıq, lakin ölkəmizdə hələ də astrofiziki ixtisaslar yoxdur. O ixtisaslar ki, gələcəyin ixtisaslarıdır və qabaqcıl ölkələrdə ən qazanclı hesab olunan peşələrdir onlar üzrə ölkənin ali məktəblərində baza qurulmalı, fakültələr açılmalıdır. Həmçinin birbaşa şirkət rəhbərliyi yetışdirən, İQ mütəxəsisləri, yüksək riskli əməliyyat həkimləri yetişdirən ixtisaslar da hələ bizim ali təhsil ocaqlarımızda yoxdur. Amma vurğulayım ki, birbaşa insan və cəmiyyət münasibətlərini tənzimləyən ixtisaslara (müəllim, həkim) hər zaman ehtiyac var və olacaq da.

"Əfsuslar olsun ki, ölkəmizdə fakültə və ixtisas bölgüsü əmək bazarındakı tələbat nəzərə alınmadan aparılır. Bu isə gələcəyin ali təhsilli işsiz kütləsi deməkdir”.

Bu sözləri Xeberle.com-aixtisas və peşə seçimləri haqda öz fikirlərini paylaşarkən təhsil üzrə ekspert Elşən Qafarov deyib. O, cəmiyyətimizin günü gündən inkişaf etdiyini, zamanənin təkmilləşmiş gənclərinin də artıq 90-cı illərdəki düçüncədə olmadığını da fikirlərinə əlavə edib: "Əvvəllər hər 10 nəfərdən 7-si hüquq, gömrük ixtisaslarını seçirdisə, indiki gənclər memarlıq, dizayner, kompüter biliklərinə üstünlük verirlər. Ümumiyyətlə təhsil - peşə və ali olmaqla 2 pilləyə ayrılır. Çox təəssüflər olsun ki, ölkəmizdə bu gün mövcud olan 136 peşə məktəbindən yalnız təxminən 66-sı öz fəaliyyətini davam etdirir ki, bunlarında bəziləri özü özünü maliyyələşdirir. Ölkədə hər il milyonlarla pul peşə təhsilinin inkşafı üçün ayrılır, lakin peşə məktəblərini adı var özü yoxdur. Təhsil haqqı 50-55 manat təyin olunan peşə məktəblərində hətta bu məbləği toplamaq da problemdir”, - deyə ekspert söyləyib. Elşən Qafarov həmçinin qeyd edib ki, Dünya Bankı 2017-ci ildə Azərbaycanda peşə təhsilinin inkşafı üçün 35 milyon dollar pul ayırıb. Lakin Təhsil nazirliyi tərəfindən bu maliyyə əmədaşlarını Pribaltika, Skandinaviya ölkələrinə dəstə-dəstə göndərib oradakı təcrübəini öyrənməyə və həmn ölkələrin nümayəndələrin təlim keçmək üçün ölkəmizə gətirilməsinə sərf edilir. Bəs ayrılan məbləğ sona çatandan sonra isə nazirlik deyəcək ki, müəllimlərimiz bu proqramları da dərk edə bilmədi. Amma Təhsil nazirliyi unudur ki, xüsusilə də peşə məktəblərini əmək bazarının tələbləri nəzərə alınmadan öyrənmək mümkün deyil. Skandinaviya ölkələrində nə bilirlər axı, bu gün Azərbaycanda ən böyük tələbkarlıq kənd təsərrüfatına, aqronomluğa, bağbanlıq və çayçılığadır. Hətta hər bölgənin özünəməxsus xüsusiyyəti var. Belə ki, məsələn, Lənkaran rayonunda subtropik bitkilərlə, Şəkidə ipəkçilik və baramaçılıqla bağlı ixtisasları inkşaf etdirmək olar. Hər regionun öz xüsusiyyətinə uyğun öyrənib peşə məktəbləri açmaq lazımdır. Peşə məktəblərində ümumiyyətlə sovet dövründən qalma standart peşələr tədris olunur. Ümumi Azərbaycan üzrə yalnız bir özəl peşə məktəbi var ki, onun da təhsil haqqı 1200 AZN təşkil edir. Lakin buna baxmayaraq, həmin məktəbə tələbat böyükdür, çünki təhsillə bərabər tətbiq də canlı olaraq - əyani vəsaitlər üzərində tələbələrə öyrədilir. Bu da gələcəyin ixtisaslı işçi kadrlarıdeməkdir.

Xədicə Səxavətqızı

Xeberle.com