Qorbaçov Tiflisi və Bakını qana boyadıqdan sonra elə bil sakitləşmişdi. «Üsyankar» Yeltsinin əlində əsir-yesir qalan Mixail Sergeyeviçin ən mağmın müttəfiq respublikaların prezidentləri qədər səlahiyyətləri qalmamışdı. Və belə bir anda – Amerikanın xeyir-duası ilə 1991-ci il avqustun 20-si yeni İttifaq Müqaviləsinin imzalanmasına iki gün qalmış gözlənilməz bir hadisə baş verdi: Qorbaçovun ən yaxın adamları, SSRİ-nin ən yüksək mövqeli məmurları Fövqəladə Vəziyyət Üzrə Dövlət Komitəsi (FVDK – ruscası QKÇP) yaradaraq, xalqa müraciət elədilər.
Beləliklə, mövcudiyyəti üçün son çabalarda bulunan nəhəng Sovetlər Birliyində dövlətin saxlanması naminə yeni bir qurumun yarandığı elan edilir. Düzdü, uğursuzluqdan dərhal sonra, ən azından, məşhur «cinayətimiz - məğlubiyyətimizdir» kəlamının məntiqinə uyğun olaraq bu hadisələrə «Dövlət çevrilişi» adı verildi və verilməliydi də. Ancaq bir mühüm məqam unudulmamalıdır ki, «QKÇP»nin başında prezidentdən sonra SSRİ-nin ikinci, üçüncü, dördüncü rəhbərləri dururdular…
Onları bir daha xatırlayaq:
1. Yanayev Gennadiy İvanoviç – SSRİ-nin vitse-prezidenti;
2. Kryüçkov Vladimir Aleksandroviç – SSRİ DTK-sının sədri;
3. Puqo Boris Karloviç – SSRİ Daxili İşlər Naziri;
4. Yazov Dmitriy Timofeyeviç – SSRİ Müdafiə Naziri;
5. Pavlov Valentin Sergeyeviç – SSRİ-nin Baş Naziri;
6. Baklanov Oleq Dmitriyeviç - SSRİ Müdafiə Şurası sədrinin müavini;
7. Tizyakov Aleksandr İvanoviç - Dövlət Müəssisələrinin və Birləşmiş Sənaye Assosiasiyasının Prezidenti;
8. Starodubçev Vasiliy Aleksandroviç - Aqrar Sənayenin rəhbəri.
«Mən hesab edirəm, yoldaş Yanayev bacaracaq… Mən ona inanıram…». Hə, Mixail Sergeyeviç 1990-cı ilin sonunda yoldaş Yanayevi düz 3 cəhddən sonra ölkənin vitse-prezidenti postuna yamaya bilmişdi. İnanın, həmin səhnə indi də gözlərimin qabağındadı. Deputatlar rədd edirlər, prezident təzədən təkid eləyir, deputatlar yenə imtina edirlər, prezident az qala yalvaracaq qədər «o bacaracaq» deyir.
Guya, bundan bacarıqlısı, bundan yaxşısı yoxuymuş. Gennadiy İvanoviç həm məşhur mətbuat konfransında, həm də «QKÇP» sədri olduğu iki gün yarımda elə də bacarıqlı və qətiyyətli rəhbər olmadığını nümayiş etdirdi. Bütün Sovet adamlarının yadında martın 18-dəki mətbuat konfransında onun danışdıqlarından daha çox əsən əlləri qaldı...
18 avqust çevrilişi yəqin ki, SSRİ-nin 70 illik tarixində, həm qiyamçıların mövqelərinə, həm də məzmununa, mahiyyətinə görə yeganə olaydır. Bu gün «görəsən, «QKÇP» qalib gəlsəydi, nə baş verərdi» kimi ənənəvi suallar qoyub ona cavab axtarmaq bizi heç hara çıxarmaz.
Çünki sirr deyil ki, SSRİ onsuz da dağılırdı və yuxarıda dediyimiz kimi, Qorbaçevin «Nüvə düyməsi»ndən savayı heç nəyi qalmamışdı. Ancaq indinin özündə də bu çevrilişin birbaşa Qorbaçov tərəfindən planlaşdırıldığı barədə fikirlərin səslənməsi təsadüfi deyil.
Həqiqətən, bir dövlətdə ölkənin ikinci adamının, baş nazirinin, müdafiə, təhlükəsizlik və hüquq-mühafizə strukturlarının rəhbərlərinin iştirakı, yerdə qalanlarının isə mənəvi dəstəyi ilə çevriliş baş verir, ancaq qarşısı alınırsa, deməli, üzr istəyirəm, kül o dövlətin də başına, o rəhbərliyin də, o strukturların da. Yəni, bu dövlətin artıq yalnız adı qalıb, sadəcə həmin sadə həqiqəti bütün dünyaya nümayiş etdirmək lazımdır.
Bəlkə, «QKÇP»nin missiyası heç SSRİ-ni bərpa eləmək yox, elə bundan ibarətiymiş? Ən azından, razılaşaq ki, at ağızlı dövlət məmurlarının əl qoyduğu bir iş bu cür biabırçılıqla sonuclanmamalıydı…
İlham Tumas, atv.az
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
