Son illər Azərbaycanın regionlarında da internet media inkişaf etməyə başlayıb. Paytaxtdan bir o qədər də uzaq olmayan Sumqayıt şəhərində artıq yerli media qurumları formalaşıb. Amma regionlarda bu təsisatların fəaliyyəti qaneedici səviyyədə deyil və hələlik söz azadlığına istənilən töhfəni verə bilmirlər.

 

Sumqayıtın ən populyar media qurumlarından olan xeberle.com portalının baş redaktoru Elnur Ağayev "Reytinq"ə deyib ki, regional media sahəsində Azərbaycanda hələ ki, ciddi uğurlar əldə edilməyib və bu sahədə müəyyən problemlər mövcuddur. Buna baxmayaraq, Sumqayıtda yerli media qurumlarının inkişafı perspektivlərini qənaətbəxş hesab etmək olar. E.Ağayevin sözlərinə görə, yaşadığı Sumqayıt şəhərində bu sahədə nisbətən normal durum var: "168 saat" regional nəşr kimi 2005-ci ildən Sumqayıtda fəaliyyət göstərir. Baş redaktoru olduğum xeberle.com regional portalı isə 2012-ci ilin iyun ayından fəaliyyətdədir".  

Bu portalı üçlükdə - Ramil Zeynallı və Kamal Almuradlı ilə birlikdə qurarkən sıfır maliyyə büdcəsi ilə işə başladıqlarını, böyük zəhmət hesabına bu qurumu təsis etdiklərini bildirən baş redaktor qeyd edib ki, çətinliklə olsa da, reklamlar qazanmağı bacarıblar: "Hazırda saytımızda 9 reklam banneri var və təsəvvür edin ki, biz bunu regionda əldə etmişik. Şükürlər olsun ki, hazırda xeberle.com saytlar içində ən çox oxucusu olan regional portaldır. Portalın əsas məqsədi, əsasən, Sumqayıt şəhərinin ictimai-siyasi, sosial-mədəni həyatında baş verən olayları: yenilik, dəyişiklik və problemləri ictimaiyyətin diqqətinə çatdırmaq, şəhərin tarixi şəxsləri, istedadlı, uğur qazanan gəncləri haqda məlumatlar verməkdir. Eyni zamanda, portal ümumən ölkədə və dünyada baş verən ən mühüm xəbərləri də təqdim etməyi əsas vəzifələrindən biri sayır. Portal öncə xəbəri dolğun və tərəfsiz çatdırmağı qarşısına məqsəd qoyub. Belə ki, portalın əsas məqsədlərindən biri də Sumqayıtla bağlı dolğun, ən son, eksklüziv xəbərlərin əsas yayıcısına çevrilməkdir". 

Müsahibimiz regional elektron medianın inkişafı istiqamətində səylərini davam etdirdiklərini bildirib. 

"Üç ay əvvəl biz Sumqayıtda ilk olaraq internet TV təsis etdik - www.sumqayit.tv. Bu TV hələlik gündəlik xəbər yayımı ilə məşğul olmur. Tamaşaçılara müxtəlif reportajlar, araşdırmalar, müsahibələr, xüsusən ictimai rəyin öyrənilməsi məqsədilə sosioloji rəy sorğuları, siyasətdən şou-biznesə, idman-dan texnologiyalara qədər geniş bucaqda verilişlər, materiallar təqdim edir. Bizim artıq operator, montajçı və müxbir heyətimiz də var. Gələcəkdə mövzu və yayım imkanlarımızı genişləndirmək istəyirik. Mən çox istərdim ki, hər bir şəhər və rayonumuzun yerli media orqanları olsun. Bu, ilk növbədə hər bir sakinin şəhərində, rayonunda hansı hadisələrin baş verməsindən xəbərdar olması, yeri gəldikdə, oradan öz fikrini bildirməsi, problem və şikayətlərinin çatdırılması üçün azad bir tribuna deməkdir", - deyə E.Ağayev əlavə edib. 

Baş redaktor Azərbaycanda söz və mətbuat azadlığının durumundan danışarkən qeyd edib ki, milli mətbuatımız uzun və şərəfli yol keçib, bu sahədə saysız-hesabsız jurnalistlər, ziyalılar yetişib. Müasir dövrümüzdə mətbuatın inkişafını üç hissəyə bölən E.Ağayev bunu senzuradan əvvəlki, senzuradan sonrakı və internet mediası dövrü adlandırıb: "Qeyd etməliyəm ki, Azərbaycanda mətbuat üzərindən senzuranın qaldırılması ilə mətbuatda söz azadlığı təkmilləşdi. Amma bununla yanaşı ortaya digər problemlər çıxdı. Məsələn, əlifba məsələsi. Kirildən latına keçməklə Azərbaycan mətbuatı çoxminli oxucularını itirdi. İnsanların latın qrafikalı mətbuata alışma mərhələsi isə uzun çəkdi".

Hazırda medianın internet dövrünü yaşadığımızı və uğurlar kimi, bir çox problemlərin mövcudluğuna da toxunan müsahibimiz problemlər sırasına informasiya almaq, toplamaq, mənbənin anonimliyi və sairəni aid edir: "Bir çox qurumlar hələ də informasiya verməyə borclu olduqlarının mahiyyətini başa düşmür, yaxud düşmək istəmirlər. Hansısa bir məsələ ilə bağlı edilən zənglər cavabsız qalır, bəzən süründürməçilik hallarına yol verilir. Kimisə tənqid edirsən, zəng vurub buna qəti etirazını bildirir. Bəli, bu problemlərdən biri də tənqidə dözümsüzlükdür. Ölkəmizdə ayrı-ayrı məmurlar mətbuata qarşı dözümsüzlük nümayiş etdirirlər. Hətta bəzi media orqanları müxtəlif məmurlar tərəfindən məhkəməyə verilir, yaxud təzyiqlərlə üzləşirlər. Bu, xoşagəlməz haldır, söz, ifadə azadlığının təmin olunması istiqamətində yeni-yeni uğurlar əldə etmək istəyən ölkəyə başucalığı gətirmir. Xoşagəlməz hal həm də odur ki, ictimai fiqur olan bir sıra məmurlar media orqanlarının onların fəaliyyətini haqlı, obyektiv tənqid etməsi ilə barışa bilmirlər. Amma məmur tənqidə dözümlü olmalıdır". 

Ölkəmizdə 5 minə yaxın KİV-in qeydiyyata alındığını, 40-a yaxın gündəlik, 300-dən çox həftəlik və aylıq qəzet, yüzdən çox jurnal, 55 televiziya və radio kanalı, çoxsaylı internet resurslarının fəaliyyət göstərdiyini xatırladan müsahibimiz qeyd edib ki, cinsindən, irqindən, milliyyətindən asılı olmayaraq, bütün vətəndaşların azad şəkildə informasiya almaq, internetdən rahat şəkildə istifadə etmək, qəzet oxumaq, elektron KİV-lərlə tanış olmaq imkanları var: "Bu gün Azərbaycanda internet azadlığının olmamasını iddia etmək olmaz. Çünki xeyli sayda agentlik, portal, qəzet, bloq fəaliyyət göstərir və bir qismi istədiyi şeyi yazır. Hər bir vətəndaşımız fikirlərini sosial şəbəkələrdə paylaşmaq imkanına malikdir. Amma bu, o demək deyil ki, hərə istədiyi, ağlına gələni dərhal klaviaturanın köməyi ilə sosial şəbəkələrdə, qəzet səhifələrində həkk etməlidir. Nəinki sadə vətəndaşlarımız, hətta bir qisim "jurnalistlər"imiz hələ də tənqid və təhqiri qarışdırır, ictimai-siyasi qəzetin statusu ilə sarı mətbuatı dəyişik salır. İnanın, o qədər gənclər görürəm ki, saytlarında, bloqlarında xalqı, dövləti, həm də əsassız olaraq, o ki var "daşa basır". Hərdən bu mənada öz-özümə düşünürəm, bəlkə də hər kəsə yazı yazmaq, ictimai rəy yaratmaq imkanı verilməməliydi... Bununla belə, sevindiricidir ki, savadlı, analitik düşüncə qabiliyyətli jurnalistlərimiz də az deyil". 

E.Ağayev qeyd edib ki, sosial şəbəkələr, internet üzərindən vətəndaşların fəaliyyətinə nəzarət edilməsi, onların azadlıqlarının məhdudlaşdırılması Azərbaycanda bu sahənin inkişafına zərbə ola bilər: "Bununla bərabər, internet üzərindən cinayətlər, təhqirlər, aşağılamalar və təhdidlər də olur. Bu isə yolverilməzdir. Hər bir vətəndaş özünü virtual məkanda da təhlükəsiz hiss etməlidir. Vətəndaşların hüquqlarını müdafiə edən, onlara virtual məkanda daha çox fikir azadlığı və plüralizm tanıyan qanunvericiliyin, mexanizmlərin və tənzimləmələrin tərəfdarıyam. İnternet üzərindən edilən cinayətlər mövcud qanunvericiliklə tənzimlənməlidir". 

Baş redaktor nəzərə çatdırıb ki, vacib məqam medianın siyasiləşmə meylindən xilas olmasıdır. Onun fikrincə, siyasiləşmiş media sarı mətbuatdan üstün deyil. 

"İnformasiya mənbələri, rəsmi informasiyanın əldə edilməsinin hüquqi əsasları, informasiya aşkarlığı olmayan halda mətbuatda kifayət qədər qeyri-dəqiq məlumatlar yayılır. Bu istiqamətdə dövlət qurumlarının üzərinə xeyli iş düşür. Bu gün dövlət qurumlarının qarşısında duran əsas vəzifə həmin qurumun fəaliyyəti barədə informasiyaların onlayn şəkildə əldə olunması, həmin dövlət qurumlarının veb-saytlarının daha dinamik çalışmasıdır",- deyən E.Ağayevin qənaətincə, onlayn mediaya keçid jurnalist etikasına ciddi şəkildə riayət etməklə yanaşı, bu medianın hüququ fəaliyyətinin qanunvericilikdə tənzimlənməsini vacib edir. 

Baş redaktor bildirib ki, Azərbaycanın müvafiq qanunvericiliyində onlayn media sahəsində böyük boşluq var: "Belə ki, internet media qanunla tənzimlənmir, yəni kimsə internet media təsis etmək istəyirsə, bunu ya hansısa artıq fəaliyyətdə olan qəzetin nəzdində, ya da MMC kimi qeydiyyatdan keçirməli olacaq. Ona görə də yaxşı olardı ki, dövlət tərəfindən mətbuatın inkişafı ilə bağlı qanunlar qəbul ediləndə, tədbirlər həyata keçiriləndə, bu, mütləq nəzərə alınsın". 

Azərbaycanda sosial şəbəkələrin informasiya yayımı sahəsinə təsirinin getdikcə artdığını deyən müsahibimiz fikrincə, internetin inkişafı üzrə dünya tendensiyaları, yeni informasiya texnologiyaları və informasiya cəmiyyətləri nikbinliyə ümid yaradır: "Ölkəmizdə "Diffamasiya haqqında" Qanunun qəbulu da gecikir. Düzünü desəm, məsuliyyətsiz və etik prinsipləri nəzərə almayan jurnalistika ilə diffamasiya mühiti yaratmaq qəliz məsələdir. Diffamasiya mühiti jurnalistdən indikindən artıq məsuliyyət və peşəkarlıq, ictimai əxlaq, jurnalist etikası tələb edir. Əsl jurnalist nəyi necə yazmağı bilməli, yazdığı sözün məsuliyyətini dərk etməli və ona uyğun hərəkət etməlidir. Bu qanunun yaxın zamanda qəbul olunmasına ümidvaram". 

Həmsöhbətimiz digər problemlərə də toxunub. Onun sözlərinə görə, mətbuatımız cəmiyyətdə ictimai rəyin formalaşması, maarifləndirmə missiyasını əvvəlki illərə nisbətən uğurla yerinə yetirə bilmir: "Bununla yanaşı, hazırda xəbər jurnalistikası və publisistikanın əvvəlki illərə nisbətən inkişaf etdiyini, araşdırma, reportaj, portret, təsvir-şərh janrlarının isə gerilədiyini vurğulamalıyam. Mətbuatın hazırkı problemlərini sadalayanda ilk növbədə - peşəkarlıq, peşəkar kadrların çatışmaması, reklam qaynaqlarının olmamasını söyləməliyik. Mətbuat o zaman ictimai rəyə yaxşı təsir göstərə bilər ki, peşəkar olsun, uğurla, sistemli fəaliyyət göstərsin, maliyyə qaynağı davamlı olsun. Peşəkar kadr yaxşı məvacib almalıdır, reklam əldə etmək üçün peşəkar menecerlərə sahib olmalısan. Azərbaycanda hazırda ictimai rəyə davamlı təsir göstərə biləcək media orqanları çox azdır. İntellektual kütlə TV-lərdən uzaq qaçmağa çalışır. Əksər telekanalları isə mən zarafatyana telemətbəx adlandırıram. Amma KİV-lər o zaman vətəndaşların hörmət və etibarını qazanır ki, onun problemlərini təmənna olmadan işıqlandırsın. Əgər bu gün sənin iki işlənəcək mövzun varsa, hansını ilk etməyi düşünürsənsə, birinci yerdə vətəndaşın problemi durmalıdır. Yəni, xalqın sosial durumunu yaxşılaşdırmaq uğunda fəaliyyəti seçməlisən. Vətəndaş şikayətləri ön yerlərdə olmalıdır. Xəbəri bu prinsiplər üzrə seçim etməli olsaq, nə doğru, nə dəqiq, nə də operativ verməlisən - xəbəri dolğun verməlisən. Üstəlik, buna mane olan növbəti bir problem var. Bunu daha çox virus adlandırardım - reket jurnalistika! Bu problem hazırda mətbuatın ictimai rəyə təsirini aşağı salan, jurnalistin cəmiyyətdə hörmət və nüfuzunu aşağılayan əsas təsirlərdən biridir. Axı jurnalistlər cəmiyyətimizin qoruyucularıdır, ictimai rəyi formalaşdıran əsas peşə sahibləridir. Qərb və rus mətbuatında obrazlı desək, jurnalisti "qoruyucu köpəklər" adlandırırlar. Amma mən bu ifadəyə kiçik bir düzəliş edib deyərdim ki, əsl jurnalist cəmiyyətin, xalqın "qoruyucu mələyi"dir. Çünki jurnalistlər bir yazı, bir çəkiliş ilə həqiqətən də bəzən həyatlarını, sağlamlıqlarını təhlükəyə ataraq vətəndaşların rifahı uğrunda böyük işlər görür, onlara təhlükələr barədə öncədən məlumat verərək problemlərdən xilas etmiş olurlar". 

Mətbuatın inkişafının maliyyə dayaqlarına söykəndiyini qeyd edən müsahibimizin fikrincə, Azərbaycanda media mütləq şəkildə imkanlarını genişləndirməlidir: "Əgər biznes mediadan kənar inkişaf edirsə, bu, normal hal deyil. Münbit reklam mühiti formalaşmalıdır. Bunun üçün azad iqtisadiyyat uğrunda və antiinhisarçılıq istiqamətində tədbirlər gücləndirilməlidir".

(reytinqinfo.az)