Nənəm həmişə deyir ki, "mən oxusaydım, indi ya hüquqşünas, ya da savadlı müəllimə olacaqdım. Rəhmətlik atam 16 yaşımda ərə verdi, gəldim düşdüm Bakıda dörd divarın arasına”.

İndi nənəmin sözü olmasın, XIX əsrin I yarısında ingilis riyaziyyatçısı Çarlz Bebbic universal hesab maşını - Analitik maşın yaradaraq ta o vaxtdan bəri bizi kompüterə "ərə verib”.

Amma haqqına danışaq, komputerin insan həyatında rolu böyükdür. Elə mən də bu yazını kompüterin klaviaturasında yazıram. Yox, bütün yazı kompüter və onun hissələrindən ibarət olmayacaq. Məsələ başqadır. Deməli, ötən əsrin əvvəllərində 7-dən 70-ə hər kəs maraqlandığı hər hansı məlumatı kitablardan, tarixi faktlardan, elmi məqalələrdən öyrənərdi. Düzdür, bu çox vaxt aparırdı, istənilən materialı tapmaq çətin olurdu. Amma çəkilən əziyyətə dəyirdi ki, indi kitabxanalarda o cür dəyərli ensiklopediyalar, genişmiqyaslı araşdırmalar var.

Ya da deyək ki, siz Merlin Monronun şəkillərinə baxmaq və ya haqqında məlumat toplamaq istəyirsiniz, bunun üçün xeyli jurnal alıb oxumalı, şəkilləri kəsib yadigar saxlamalı, ya da televizora baxmalı idiniz. Yəni, bu "elm”lə də maraqlananlar az olmayıb.

Məsələn, bir nəfər iş üçün istənilən şirkətə CV göndərir. Qeyd edir ki, "48 dil bilirəm, amma danışmağa utanıram”. Çağırırsan ki, "belə bir sifariş gəlib, tərcümə elə isveç dilinə”. Bax, sözümün mustafası burdan başlayır. Adamın dil bilgisi "google translate” və "dilmanc”dan o tərəfə keçə bilmir. Əslində bu, anına görə çox gülməli haldır. Lakin ümumilikdə götürəndə ciddi problemdir. Hətta psixoloji məsələdir. İngilis dili beynəlxalq dildir və lazım olan şəxslərin bu dili öyrənməsi arzuolunan, həmçinin vacibdir.

Amma buna hansısa tərcümə proqramı ilə yox, xüsusi hazırlanmış kitablarla başlamaq lazımdır. Məqsəd məsləhət vermək də deyil. Məsələ belədir ki, internet bizi əməlli-başlı öz toruna salıb. Elə Googlenin özünün tərcümə proqramları bəlkə gələcək nəsillərin inkişafının tamamilə dayandırılması üzərində yaradılıb?! Hər şey göründüyü qədər məsum olmaya bilər. Nəzərə alsaq ki, Yaponiya dünyanın supertexnoloji ölkələrindən biridir. Və həm də nəzərə alsaq ki, bir çox komputer, telefon və s. kimi ünsiyyət vasitələri sözügedən ölkənin istehsalıdır. Lakin orada belə dərslər köhnə qayda ilə keçirilir. Şagirdlər bütün tərcümələri sağlam beyinləri hesabına həyata keçirirlər. Həmçinin hesablamalar da kağız üzərində dədə-baba qaydası ilə keçirilir.

Məsələylə bağlı Xəzər Universitetinin rektoru Hamlet İsaxanlı ilə əlaqə saxladıq. Düzdür, professor əvvəlcə məni təəccübləndirdi, lakin sonra nə demək istədiyini başa düşdüm: "O vaxt tarlalarda işləmək üçün istifadə olunan maşınlar təzə-təzə ortaya çıxırdı. Camaat da başlayırdı həmin maşınları daşlamağa, dağıtmağa. Lakin sonradan başa düşdülər ki, bu, əslində onların işini asanlaşdırmaq üçündür. Yəni, texnologiyadan uzaq durmaq artıq qeyri-mümkün bir şeydir. Ona görə yox ki, aludəçisi olmuşuq. Çünki elə informasiyalar var ki, 20 il əvvəlkindən dəfələrlə çoxdur və onu əldə etmək üçün məhz internet lazımdır. Məsələn, xüsusi şəbəkələr var ki, ora daxil olaraq ulduzları, səmanı rahatca izləyə bilərik. Komputer dövrünün bu dərəcədə inkişafından öncə belə şeylər mümkün olmurdu. Qaldı ki, günümüzdə böyüyən uşaqların internet proqramları vasitəsilə kütləşməsinə, bununla müəyyən qədər razıyam. Nəyə görə? Çünki hər şeyin təməlində ailə durur. İlk növbədə valideyn, sonra bağça, sonra isə məktəbin ibtidai dövründən etibarən ta ağıla-kamala yetişənə kimi uşaqlara hər şey klassik formada öyrədilməlidir. Toplama, vurma, bölmə əməlləri, həmçinin dil bilgiləri lüğətlər, danışıq kitabları vasitəsilə onlara tədris edilməlidir. Sonra isə asanlaşdırmaq üçün bəli, hər kəs müasir dünyamız üçün uyğunlaşdırılan lazımi proqramlardan rahat istifadə edə bilər. Bunun nəticəsi daha uğurlu və keyfiyyətli olar. Amma birbaşa komputeri uşağın qarşısına qoyanda sözsüz ki, kütləşmə baş alıb gedər”.

Nərgiz NƏNƏ

atv.az