Bir gün Sumqayıtın yerli mediadan olan dostlarımdan biri belə bir sual verərək münasibətimi öyrənmək istədi. Sumqayıtda ən çox xoşuna gələn və ən çox çatışmayan 3 cəhət nədir? Əslində bu sual çox sadə olsa da cavablandırmaq üçün hər tərəfli təhlil etmək lazımdır. Hər nə qədər hər tərəfli təhlil etsək də hər bir Sumqayıtlının bu suala cavabı subyektiv və fərdi olacaq. Çünki hamının beynində prioritet məsələlər və istəklər də fərqlidir. Öz barəmdə bunu deyə bilərəm ki, Sumqayıt şəhərində bəyəndiyim 3 cəhətdən birincisi paytaxtdan fərqli olaraq çox yaxşı nəqliyyat infrastrukturu mövcuddur. Paytaxtdan fərqli olaraq yollarında tıxac yoxdur. Bunun səbəbi isə çox xırda çatışmazlıqları nəzərə almasaq urbanizasiya dəst xətti planlıdır və sıxlıq çox hiss olunmur.
İkincisi isə digər regionlardan fərqli olaraq gəncləri fəaldır. Gənc xanımların daha fəal olması şəhərdə gender vəziyyətindəki problemi hiss etdirmir. Bunu iaşə obyektlərində ailəvi yerlərə olan yüksək tələbatla hiss etmək mümkündür.
Üçüncüsü dənizkənarı parkdakı yaşıllığıdır ki, bunu hər şeydən yüksək qiymətləndirirəm. Digər şəhərdən olan dostlarıma Sumqayıtı tərifləyəndə ən birinci dənizkənarı parkdakı yaşıllıqdan bəhs edirəm.
Şəhərimizdə çatışmayan 3 əsas cəhətdən danışmaq çox çətindir. Biraz da "heç kəs öz ayranına turş deməz” müdrikliyi təfəkkürümüzə hakimdir. Amma deyim ki, ən çox çatışmayan 3 cəhətdən biri tarixi bir şəhər olmamasıdır. Tarixi bir şəhər olmadığına görə hər hansı bir tarixi abidə də yoxdur ki, qonaqları cəlb edə biləsən.
İkinci bir çatışmayan cəhət isə əslində birinci cəhətdən irəli gəlir. Tarixi bir şəhər olmadığı üçün Sumqayıtlı tarixi bir identifikasiya deyil. Naxçıvanlı, Şəkili, Gəncəli və ya Qubalı dedikdə hər biri haqqında qəlibləşmiş streotiplərimizlə onların məişətini, ənənələrini və təfəkkürünü canlandırırıq. Tarixi bir identifikasiya canlandırırıq. Amma Sumqayıtlı dedikdə qəlibləşmiş bir identifikasiya canlandırmaq qeyri mümkündür. Düzdür hər birinin fərqli bir regiondan olması müxtəlifliliyi təmin edir və pozitiv yanaşsaq müxtəliflilik bir zənginlikdir. Bununla bərabər tarixi bir identifikasiyanın olmaması böyük çatışmamazlıqdır. Bir baxımdan bu şəhər əhalinin köklü identifikasiyasını öz daxilində "udub” vahid bir şəhər kimliyi yarada bilməyib. Sumqayıtlı kimliyi başqa şəhərdə daha böyük önəm daşıyır nəinki içəridə.
Üçüncüsü şəhərin əsas urbanizasiya prosesi sosialist dövrünə təzahür edib ki, sosialist tipli urbanizasiyada hər şey planlı və standart olsa da bazar iqtisadiyyatının tələbatları arxa planda qalıb. Biznes plazalar, mətbuat mərkəzləri və bənzəri sosial mərkəzlərin az olması bunun əsas təzahürlərindən biridir. Hər şeyə baxmayaraq Sumqayıt uşaqlığımın, gəncliyimin və sonrakı həyatımın şəhəri olduğu üçün mənə doğmadır.
İsmayıl Kərimov