Murov xatirələri

Mənim Raquf adlı qəhrəmanla ailə həyatımın ilk günləri Murovdan – onun ətəyində yerləşən Toğana kəndindən başlayır. Bəlkə də 17 illik ailə həyatımızın ən çətin, ən əziyyətli günləri idi. Amma çox xoşbəxt idik. Çünki ümidlərimiz vardı. Çünki ikimiz də gənc idik. Sabaha ümidlə baxırdıq.

Raquf, sən o zaman Murovda kəşfiyyat bölüyünün komandiri idin. Murovda həyata keçirilən ən çətin kəşfiyyat əməliyyatlarına rəhbərlik edərdin. Həyat şərtləri Murovda çox ağır idi. İşığa, qaza, hətta içməli suya həsrət idik. Odun peçi, kömür sobası ilə evimizi isidirdik. Ətraf aləmlə əlaqə yaratmaq belə çətin idi. Bütün bu çətinlikləri sən mənə əvvəlcədən anlatmışdın. Mən isə şəhərdə böyümüş, təhsil almış, ali savadlı qız bu çətinliklərin qarşısında davam gətirəcəyimə əvvəlcədən inanmırdım. Çoxları bu evliliyin tələsik verilmiş bir qərar olduğunu söyləyirdilər. Həmçinin öz ailəm. Amma mən səndə özümü görürdüm, sənə güvənirdim. Sənə sığındım. Səninlə bir yerdə olmaq səadəti bu çətinliklərin fövqündə dururdu. Körpə övladımızı belə Murovun sərt qışında böyütdük. İkimiz baş-başa verib bütün çətinliklərin öhdəsindən gəldik. Dəfələrlə xəstələndim, amma rahat şəraitə qayıtmaq istəmədim. Çoxları həyatının əziyyətli günlərini xatırlayanda kədərlənər, amma mən o illərdən həmişə sevgi və fəxrlə bəhs etdim.

Biz Murovda ailə olaraq bərkidik, bir-birimizə bağlandıq. Heç vaxt unuda bilmirəm: sən bir gecə qəfil evə gəldin. Döyüş paltarlarını geyinmişdin, silahlanmışdın. Dedin, qarşıdakı postlara gedirəm. Ola bilər, evə gələ bilməyəm. Aqşinlə görüşüb yola düşdün. Kimsəsiz həyət, tanımadığım insanlar, rabitə vasitələri də yox. Düz beş gün gəlmədin. O beş gün mənə beş il kimi göründü. Amma sonunda sağ-salamat gəldin. Bilmirəm niyə o beş gün çəkdiyim həyəcandan sonra həmişə sən əməliyyatlara gedəndə, artıq əmin idim ki, harda olsan qayıdacaqsan.

Toğanada səkkiz il xidmət etdin. Hamı səni sevdi, tanıdı. Sən şərəfli, qorxmaz bir zabit idin. Eyni zamanda alicənab ata, hər bir qadının arzu edəcəyi bir ər idin. Hərbçi həyatının bütün çətinliklərinə baxmayaraq, mən səninlə xoşbəxt idim.

Mənə elə gəldi ki, Murov həyatı insanı bərkidir, çətinliklərə sinə gərməyi öyrədir. Həyatda qarşılaşdığın digər çətinliklər o həyatın qarşısında aciz qalır.
Bir də o həyat ona görə mənə asan gəldi ki, o həyatda sən varıydın, Raquf, mənliyinlə, sevginlə, qəhrəmanlığınla. Mən həqiqi bir qəhrəmanla evli olduğum üçün çox bəxtəvər idim.

***
…Varlığınla elə doluydum ki, getdin və geridə buraxdığın dağıntıların içərisində özümü axtırıram.

Vətən eşqi

Günlər su kimi axıb keçdi. Heç bilmədim Raqufla bu ömrüm nə tez bitdi. Xoşbəxt gün tez keçər deyərlər. Mənim Raqufa olan eşqim gün keçdikcə azalmadı, əksinə, biz bir ruh əkizinə döndük. Araya ayrılıq düşdü. Raqufu hərbi xidmətdə tək qoyub şəhərə dönəsi oldum. Cismən ayrılsaq da, ruhən ayrılmadıq. Elə bilirdim həmişə yanımdadır.

Raquf hərbi xidmətini uzun müddət Ağdamda düşmənlə üzbəüz taborun da komandiri kimi davam etdirdi. Getdikcə peşəkarlığı, təcrübəsi ona daha da şöhrət gətirirdi.

Bu illərdə (2005-2006-cı illərdə mənim həyatımın həm ağır, həm də ən sevincli anları yaşandı) xəstəliyimlə əlaqədar uzun müddət xəstəxanada müalicə aldım. Əkiz övladlarımız dünyaya gəldi. Raquf xidmətdən aralanıb hətta mənə və körpələrə baş çəkməyə gələ bilmədi. Körpələrimizdən birini itirdik. Mən yenə tək idim. Həm xəstəlik, həm övlad acısı məni yıxmadı. Mübarizə apardım. Çünki Raquf vardı. O, fiziki cəhətdən bizimlə deyildi, amma ürəklərimiz eyni vururdu. Mən onu başa düşürdüm. Bilirdim ki, bu insan ancaq Vətən üçün doğulub. Onun üçün Vətən eşqi bütün eşqlərdən üstün idi. Bir də ona əmanət olunan əsgərlər… Gecə-gündüz onların qayğısını çəkməyi özünə şərəfli vəzifə bilirdi. Raqufun varlığı mənə bəs edərdi. Bütün çətinliklər o varlığın qarşısında aciz qalırdı.

Oğlumuz Nihad 3 aylıq olanda evə gələ bildi. Cəmi beş günlüyə. Amma onun hər gəlişinin özü bir sevinc, xoşbəxtlik idi. Özü ilə bərabər elə bir səadət, canlanma gətirərdi ki… Gəlişinlə bir həsrət bitər, gedişinlə yeni bir ayrılıq başlardı. Çünki sən mənim bitməyən həsrətimdin, taleyimdin, səninlə yaşamadığım günlərin həsrətinə doyamadığım dəniz gözlü yarımdın. Həmişə bir Raquf vardı. Özləyib yetişə bilmədiyim.

Ana sevgisi, ana həsrəti

Hərbi xidmətdə yüksəlsə də, Raqufun ürəyində, gözlərində həmişə bitməyən bir həsrət vardı. Nə vaxt ona desəm ki, bu həyat nemətlərindən, bu ətrafındakı kəhkəşandan niyə yararlanmırsan? Qəmli və tənbehedici baxışlarla mənə baxıb deyərdi:

– Vətən ana deməkdir. Bu iki məfhum bir-birindən ayrı ola bilməz. Amma mən onların hər ikisini səngərin o biri üzündə qoymuşam.

Erməni quldurlarının anasını şəhid etməsi, onu gənc yaşlarında itirməsi Raqufun ürəyində ancaq döyüş ruhunu ucaldırdı. Bu insan ancaq səngər üçün yaranmışdı. Səngərdən qeyri heç bir həyat şərtini qəbul etmirdi. Döyüş onun ruhunda idi.
Heç vaxt unutmaram, bir dəfə yayda Ağdamda olarkən televiziya ekranlarında bir türk filmi göstərilirdi. Kino əsəri bir neçə övladı olan, amma ahıl çağlarında baxımsız qalıb, qocalar evinə yerləşdirilən bir ananın taleyindən bəhs edirdi. Ananın acı taleyi Raqufu kövrəltmişdi, hiss etdim ki, için-için ağlayır, büruzə verməməyə çalışır. O zaman dərk etdim ki, sən göründüyü kimi möhkəm, sərt xarakterli komandir deyilsn. O zaman sən mənə küçədə anasını itirərək qorxub ağlayan bir körpəni xatırlatdın.

Mənə elə gəlirdi ki, keçirdiyin ağır döyüş əməliyyatlarında səni qoruyan o şəhid ananın ruhudur. Hətta şəhidliyindən iki ay qabaq dedin ki, deyəsən, mən Allahın sevimli quluyam, bilsən, necə çətinliklərdən məni qoruyub. Amma sən demə, tale bizə qarşıda daha faciəli alın yazısı yazıbmış.

Sən dəfələrlə ölümün gözünə bik baxdın, ölümün özünü aldatdın. İki il qabaq ağır avtomobil qəzası keçirəndə ayılan kimi ilk səni axtardım. Sən dimdik ayaqdaydın. O dəhşətli qəza sənə heç xəsarət yetirə bilmədi. Səni ayaqda görəndə arxayınlaşdım. Bildim ki, sən hamımızın harayına çata bilərsən. Elə də oldu. Xəstəxanada sənə dedim ki, Allah səni və balalarımızı bir daha qorudu. Dedin ki, yazıq deyiləm, belə adi bir qəzada ölüm?! Bəs, mənim illərdir çəkdiyim əziyyət?! Mən özümə belə ölümü yaraşdırmıram, dedin.

Sözlərində həqiqət varmış, çox keçmədi ki, anlatdın. Həqiqətən ölümün də gözəli, şərəflisi varmış. Və sən ona doğru tələsirdin…

Ağdam üçün darıxırdın…

Ağdamım – ana ətirli torpağım,
Ağdam, Ağdam, Ağdam!
Səni düşündükcə
Parçalanır içim, çölüm,
Ağdam,
Səni əsir edib
Yaşatdılar mənə zülüm,
Sənsiz keçən illərimi,
Hansı qara yelə verim?
Ağdam, Ağdam..

2012-ci il fevralın 12. Raqufun qısa ömründə ən sevincli günü. Onu Ağdamda hərbi hissə komandiri təyin etmişdilər. Sanki doğma topağına bir addım da yaxınlaşmışdı. Bəlkə də sevə-sevə getdiyi, ürəklə qəbul etdiyi ən gözəl təqdimat idi. Şəhid ananın balası ona doğru daha da yaxınlaşırdı. Raquf hərbi hissədə ilk əvvəllər çox əziyyət çəkdi. Ön xətt, səngər həyatı, tabeliyində olanların məsuliyyəti, onlara ən yüksək şərait yaratmaq istəyi və digər məqsədlər onu gecə-gündüz işləməyə vadar edirdi. Amma o, heç yoruldum demədi. Çünki Vətəni üçün Vətən övladına ximət edirdi. Digər bölgələrdən fərqli olaraq Ağdam ona daha əziz, daha doğma idi.

Xidmətinlə özünə o zonada böyükdən-kiçiyə hamının hörmətini qazandın. Ağdamın fəxri, göz bəbəyi oldun. Sənə görə bir də ailəlikcə ağdamlı olduq. Sən evə gələ bilmirdin, biz sənə doğru gəlirdik. Təki səninlə bayram keçirək, səni daha çox görə bilək. Bəlkə bizim ailə həyatımızın ən xoş günləri elə Ağdamda – Xındırıstan kəndində kirayə qaldığımız evdə keçdi. Mən sonralar bildim ki, sən o zaman düşmən arxasına keçib ananın məzarını ziyarət etmisən.

Ağdam sənin üçün bir sevgi, eşq idi. Şəhərə məzuniyyətə gələn kimi Ağdam üçün darıxırdın. Mən səni nə bayramlarda, nə ad günlərində, nə xoş günlərdə evdə tapa bilmədim. Həmişə ön xətdə, səngərdə, əsgərlərinin yanında oldun. Hərdən gileylənirdim, bu qədər yetər, deyərdim. Amma cavabın qısa olardı. «Sən evdə rahat oturmusan, camaatın balası ön xətdə keşik çəkir».

Sənə büruzə verməməyə çalışsam da, mən bu keyfiyyətlərinə görə səninlə fəxr edirdim. Çünki sən heç vaxt öz mənfəətini düşünən cılız duyğulu vəzifəpərəst olmadın. Digərlərindən fərqli olaraq, sən «mən yox», «öncə Vətən» dedin. İgidlik, Vətən eşqi sənin qanında idi. Cəbhədə nəsə bir hadisə olardısa,ilk öndə sən özün olardın. Deyərdin, digərləri məndən ilham alıb, mənə arxalanır. Sən doğrudan da bu orduda seçilən komandirlərdən idin. Bunu mən yox, səni tanıyan bütün zabitlər deyir.

Sənin Vətən, torpaq sevgin ölçüyəgəlməz, sonsuz idin. Hərdən zarafatla deyərdim ki, bəlkə sən Azərbaycanın ən kasıb komandirisən. Cavab verərdin ki, bəlkə də maddi cəhətdən elədir, amma mənim xalqdan qazandığım sevgi heç bir sərvətlə ölçülməz.

Sən haqlıydın. Mən buna sənin şəhid olduğun gün əmin oldum, mənim əzizim! Hər bir əsgər sənin üçün dəyərliydi, əziz idi.

1 avqust 2014-cü il. Hərbçi həyatında sənin ən ağır, dəhşətli günlərindən biri idi. Cəbhədə vəziyyət neçə günlər idi ki, ağır idi. Sən də əsgərlərinlə bərabər ön xətdə olurdun. Erməni yenə öz kinindən, iyrənc xislətindən əl çəkmədi. Ağır döyüşlərdə sən beş əsgərini şəhid verdin. Mən o zaman sənin o əsgərlər üçün tökdüyün göz yaşlarını gördüm. Dedin: "Mən özümə bağışlaya bilmərəm ki, onları mənfur düşmənlərdən qoruya bilmədim. Mən bu gün neçə evə şəhid yola saldım”.

O şəhidlərin qisasını sən düşməndən almışdın. Ermənilər səni gözəl tanıyır, izləyirdilər. Bilirdilər ki, Ağdam cəbhəsinin möhkəmliyində, dəyanətliliyində sənin öz yerin var. Yerli əhali də sənə güvənirdi. İnanırdılar ki, nə qədər ki, sən ordasan, rahat, təhlükəsiz yaşayacaqlar.
Ağdam sənin üçün bitməyən bir eşq, sevgi, heç tükənməyən ana həsrəti idi.

Şəhidlik – ölümsüzlüyə gedən yol

O baxışın son olduğunu bilsəydim, anlıq deyil, ömrlük baxardım.

Raquf sonuncu dəfə mart ayının 20-24-də şəhərə ezamiyyətə gəlmişdi. Amma bu həmişəki səfərlərə bənzəmirdi. Həm təlaşlı, həm narahat idi. Axırıncı gün heç vidalaşmadı da. Elə bildim, axşam evə dönəcək. Sən demə, Bakıdan birbaşa hərbi hissəyə geri dönmüşdü. Mənsə, həvəslə, tələsik onun sevdiyi xörəkləri hazırlayırdım. Zəng edib bildirəndə ki, artıq hərbi hissədədir, hələ incidim. Dedim, niyə xəbərsiz, sağollaşmadan getdin? O gündən sonra heç bir həftə keçmədi ki, Azərbaycan ordusunun Ağdərə istiqamətində uğurlarını eşitdim. Raqufun telefonuna zəng çatmırdı. Mən hiss edirdim ki, o ən öndədir.

Arxayındım ki, sənə heç nə olmaz. Çünki sən illərin səngər komandiri idin. Erməninin hər hiyləsinə, oyununa bələd idin. Mən səndən yox, təmas xəttində yaşayan qohumlardan, əsgərlərdən narahat idim, sən demə, erməni illərdir izlədiyi, lakin heç cür ələ keçirə bilmdiyi sənin – cəsur kəşfiyyatçının ovunda imiş.

Son dəfə telefonuma aprelin 3-ü günorta saatlarında zəng etdin. Həmin gün ürəyim çox narahat idi. Cəbhə xəttindən ölüm, şəhid xəbərləri gəlirdi. Sənin səsini eşitcək arxayınlaşdım. Çox rahat və əmin danışdın. Səsin heç döyüşdən çıxmış bir insanın səsinə oxşamırdı. Bilsəydim, axırıncı zəngin olacaq, min bir bəhanə ilə dəqiqələri uzadardım. Yalnız özüm bilmədən bir kəlmə soruşdum: «Səni itirsəm, harda axtarım? Dedin: «Qəzaya düşdüyümüz yerə gələrsən». Heç bir söz deyə bilmədim. İnanırdım ki, səni erməni heç cür məhv edə bilməz. Erməni gücü sənin qarşında aciz qalar. Çünki hara getsən, həmişə qayıdardım. Amma bu dəfə qayıtmadın.

4 aprel 2016-cı il. Deyərdim, həyatımın ən dəhşətli, ağrılı günü, sözün bitdiyi gün idi. Qardaş itirdim, acısı məni bu qədər yandırmadı. Amma sənin itkin o ağrıdan çətin idi. İfadəsi çətindir. Bu kədər deyildi. Bu ürəyə saplanmış ağrının üsyanı idi. Ağrı nəfəs almağa imkan vermirdi. Elə bildim, dəhşətli yuxu gördüm, ayılacağam hər şey bitəcək. Mən bu günü 17 illik evlilik dönəmində hər gün gözlədim. Hər səhər telefon zəng edəndə həyəcanlanırdım. Hər axşam yuxuya gedəndə sənə görə dualar edərdim.

Demə, evimizə şəhidlik mərtəbəsində geri dönəcəksənmiş… Sən elə bir şəxsiyyət idin ki, məncə, sənə başqa ölüm yaraşmazdı. Çünki sən əsl Vətən oğlu idin, şəhid ananın balası idin. Sən namuslu, vicdanlı bir zabit idin. Sən məğrur, heç kəsə əyilməyən bir ata idin. Sən əsl kişi kimi ər idin. Sənə ancaq belə ölüm yaraşardı. Ağdamdan Gəncəyə uzanan insan seli sənin cənazənlə birlikdə Sumqayıtda izdiham topladı. Bu qədər insanın bir yerə toplaşmağına inana bilmədim. Xalq səni nə qədər sevirmiş, dəyərləndirirmiş. Demək, xalqın sevgisini qazanmaq üçün pafoslu sözlər, möhtəşəm tribunalar lazım deyilmiş. Xalqın, millətin oğlu olmaq lazım imiş. Sən Vətəni, milləti canından çox sevdin. Xalq isə səni başı üstünə qaldırdı. Millətim gözümdə bir daha ucaldı.

Sənin şəhidliyin yeni bir sevinc yaratdı. Daha mübariz, daha mətin, haqq uğrunda savaşan yeni bir sevinc. Sən mənim, Aqşinin, Nihadın baş tacı, fəxrisən. Mən sənə "öldü” demirəm, biz üçümüz də əminik ki, sən yaşayırsan, daim bizimləsən.

İnanırsanmı, evimiz ziyarətgaha çevrildi. Şəhidliyindən sonra səni tanıyan, tanımayan hər kəs səndən danışmaq istəyir. Mən inanıram ki, sən bunları görür və duyursan. Şəhid ananın ruhuna qovuşduğuna da əminəm. Mən isə sənə doğru yol gəlməyə çalışacağam. Bilirəm ki, uca Rəbbim bu səadəti məndən əsirgəməz. Sənin haqlarının, şərəfli adının keşiyini çəkə-çəkə gəlib səninlə görüşəcəyəm. Bax, o zaman bir damla həsrət bitəcək. Hər keçən gün məni sənə daha da yaxınlaşdırır. Sən amalın, əqidən, torpağın uğrunda şəhid oldun, amma ailəmizə çox dəyərli bir miras qoydun. İnsan nə olursa-olsun, əqidəsindən, torpağından vaz keçməməlidir, hətta canı bahasına olsa belə…

Mənə yaşatdığın bütün gözəlliklər üçün sənə təşəkkür edirəm. Yaxşı ki, mənim həyatımda olmusan, varsan və olacaqsan, mənim qəhrəmanım!.

Sənə qovuşmaq həsrətilə:
Sevinc ORUCOVA