Bu gün Qarabağ qazisi, Mina Qurbanlarının Sosial-İqtisadi Problemlərinin Həllinə Kömək i İctimai Birliyinin sədri, "Azərbaycan Həqiqətləri Uğrunda” koalosoyasının həmtəsisçisi Məmmədhəsən Həsənovun 45 yaşı tamam olur.(1971-ci il, 26- sentyabr -red.) Ömrünün ən gözəl çağını döyüşdə keçirən, bu yolda samlamlığını itirən qəhrəmanımız yubiley əhval-ruhiyyəsində olmasa da, söhbətə bu mövzudan başladıq. Adətən doğüm günündə ömrünün baharından danışsalar da, müsahibimiz 45-ci payızı arxada qoyduğunu deyir.

- Ömrümün 45-ci payızını da arxada qoydum. Bahar ona görə demədim ki, cavanlığımız bahar görmədi.

- Yəqin bilirsiniz də, sentyabrda Azərbaycana dahilər dünyaya gəlib?

- Bəli. Elə təkcə Üzeyir Hacıbəyovu xatırlasaq, kifayət edər. Amma mən Azərbaycanın dahilərindən deyilər. Öz borcunu yerinə yetirən vətən övladıyam.

- Əslində, siz də bu vətənin dahilərisiniz - döyüş dahiləri. Necə oldu ki, döyüşə getdiniz?

 - 1989-da Sovet ordusuna hərbi xidmətə getmişdim.  20 yaşında , 1991-də sovet ordusundan qayıtdıqda Füzuli rayonu Aşağı Divanalılar kəndi də, yəni doğulduğum yurd da ermənilər tərəfindən mühasirədə idi. Bütün Qarabağda artıq ermənilər mənfur əməllərini həyata keçirirdilər. Doğma yurdum Fizulidə də artıq bu təhlükələr yaşanırdı. Bizdə də yenicə könüllü müdafiə dəstələri yaradılmışdı. Əslində, mən kəndə gələndə eşitdikdə ki, özünümüdafiə dəstələri yaranıb, inanmamışdım. İlk məni kənddə qarşılayan dayım rəhmətlik Babalar olmuşdu. Və mənə deyəndə ki, bizim avtomatımız var, inanmamışdım. Evə daxil olduqda soruşdum ki, hanı avtomatınız? Mənə dedilər ki, yükün altında gizlətmişik ki, uşaqların əlinə keçməsin.

Mən gələndən bir neçə gün sonra Yuxarı Divanalılar kəndi muzdlu saqqallı ermənilərin hücumuna məruz qalmış, gecə yuxuda olan kənd əhalisinin evlərini yandırmış, kənd sakinlərindən girov götürmüş, kəndi tamamilə talan ediblər.

Qeyd edək ki, keçən əsrin əvvəllərində yüzlərlə evdən ibarət olmuş Yuxarı Divanalılar kəndi ermənilərin bu cür rəfatarı rastlaşmışdılar. Həmin vaxtlarda da bu kənd bundan da ağır faciə ilə üzləşmişdi. Əsrin sonunda isə bu faciə təkrarlandı. O vaxtı həmin kəndin sakinlərindən bəzisi Şuşaya, bəzisi Ağcabədi və digər yaxın rayonlara, həmçinin qardaş Türkiyə ərazisinə də gedənlər olmuşdu.

- Bildiyimizə görə, Sizin nəsildən döyüşçü təkcə siz deyilsiniz…

- Bəli, 5 dayım döyüşdə iştirak edib. Mənimlə bərabər 3 qardaşım, yəni, bir evdən 4 nəfər eyni zamanda, döyüşmüşük. Dayımın biri Sumqayıt şəhərində zavodların birində rəhbər vəzifədə çalışsa da, işini qoyub doğma kəndinə gələrək torpaqların müdafiəsinə qatıldı. Kəşfiyyat tağımının komandiri idi. Dayım bu şərəfli missiyada şəhid olmuş və "Azərbaycan Bayrağı Ordeni” ilə təltif olunub. O biri döyüşçü Babalar dayım isə... (Doluxsunur.  Bir qədər keçdikdən sonra isə bir təhər danışır -red.) 94-cü ildə, şəhid olan dayımın ildönümünə hazırlaşdığımız vaxt rəhmətə getdi.

- Ailənizdə sizdən də başqa qazi var?

- 4 qardaş döyüşdə olmuşuq. Məndən başqa daha bir qardaşım da Qarabağ əlilidir. Əslində, bunun da bir tarixçəsi var. Nüsrət babamın adını, mən isə babamın qardaşının adını daşıyırdım. Onlar da o vaxtı müharibədə, yəni, İkinci Dünya müharibəsində döyüşmüş və geri qayıtmamışlar. Mənim adını daşıdığım babam gedib könüllü adını yazdırıb ki, qardaşı Nüsrət müharibəyə getməsin. Çünki onda artıq rəhmətlik atam təzə dünyaya gəlmişdi. İndi biz də, qardaşımla mən də müsəqilliyini qorumaq istədiyimiz vətənimizin uğrunda döyüşmək üçün könüllü olaraq babalarımla, sanki, eyni müharibə taleyini yaşayaraq döyüşdük,  lakin biz ölmədik. (gülümsəyir)

- Mina qurbanısınız, həmin gün yadınızdadırmı?

- (Danışmaq istəmir. Səbəbini bir daha soruşdum) Ağırdır danışmaq. Ona görə ki, haqqında danışdığımız şəhid dayım Surxay Məhərrəmovla birgə minaya düşdük. O, həmin dəqiqə dünyasını dəyişdi... Kaş mən də şəhid olaydım. Bilirsinizmi niyə? Torpaqlarımızın işğal olunmasını görmək hər şeydən daha ağırdır. Ona görə də, həmin gün, 1993-cü il mart ayının 9-u mənim üçün ikiqat ağır gündür.

- Qardaşınız Nüsrət Həsənov necə oldu ki, yaralandı?

- Allahın işinə bax. Babamın ili idi. Həm də qardaşımın ad gününə təsadüf edirdi. 1992-ci il sentyabrın 6-ı idi.  Həmin axşam döyüşə getmək istəyəndə, məni qoyub getmək istədilər. Və getdilər də...

Qardaşım yolda hiss etdi ki, nə isə kölgə izləyir onu. Dönüb gördü ki, mənəm. Mənə bərk hisrləndi: "Sənə demədimmi gəlmə?!”. Qoşuldum qardaşımgilə. Döyüşün qızğın çağı idi. Səhərə yaxın artıq qardaşım bərk yaralanmışdı. Tarixi ziddiyyətlərə bax, eyni gündə babamın ildönümü, qardaşımın ad günü və yaralandığı gün... Bayaq da dediyim kimi, dayımın birinin ildönümündə o biri dayım dünyasını dəyişir. Yəqin, bu həyat nişanələri də bizim üçün nə isə bir sirdən danışır...

- Səhv etmirəmsə, qardaşınız ikinci dəfə də döyüşə yollanıb?

- Bəli, bir də yenidən 94-cü ildə Horadiz uğrunda gedən döyüşlərdə qardaşım Nüsrət məni yaralı vəziyyətdə Bakıda xəstəxanada qoyaraq özü də yaralı vəziyyətdə döyüşə yollandı. Və bu dəfə daha ciddi yara aldı. Və bu gün də o ağrılarla yaşayır. Nə isə... Keçək nikbin notlara, başqa mövzulardan danışaq.

- Keçək də… Hansı medianı daha çox izləyirsiniz?

- «Reytinq» ailəsinin üzvüyəm. Demək olar ki, yalnız bu qəzeti davamlı oxuyuram.

- Bəs, elektoron mediadan?

- Təbii ki, bizim tədbirləri daima vaxtında və operativ işıqlandıran birlik.az, xeberlent.az və mia.az , 168 saat.az, xeberle.com, karabağmedia.az saytları mənim üçün ilk beşlikdədir.Telekanallardan isə interaz və ictimai tv kanallarına baxıram.

- Gənclərə ən çox tövsiyəniz nədir?

- Qoy, gənclərimiz vətənpərvər olsunlar, millətini sevsinlər, qloballaşan dünyada təhsillərini daha da təkmilləşdirsinlər, çünki hələ döyüş şəraitindəyik, nəzərə almalıyıq ki, indiki müharibələr təkcə silahla deyil, dünya beyinlərin müharibəsi gedir. Ona görə də yaxşı diplomat, yaxşı hərbçi, yaxşı iqtisadçı bizim gələcək döyüşümüzdə qələbəmizin təminatıdır.

- Döyüş olarsa, yəqin ki, birinci gedərsiniz. Sizi bu fikirdən nə yayındıra bilər?

-Heç bir şey. Hətta bu gün Ali Baş Komandandan gözlədiyim döyüş əmridir. 7-dən 70-ə hamımız Ali Baş Komandanın əmrini gözləyirik.

- QHT kimi ictimai fəaliyyətiniz bütün mediada izlənilir. Amma özünüz az danışırsınız. Siz mina qurbanısınız, bir sıra xarici dövlətlərdə də bu mövzuda konfranslarda olmusunuz və eyni zamanda bir neçə ictimai və hətta koalisiyaların üzvüsünüz. Bu barədə nə deyə bilərsiniz?

- Bəli, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi yanında yaradılmış ictimai şuranın üzvüyəm, həmçinin Şərq Tərəfdaşlığı Milli Platformasının üzvüyəm. Həm də Mədən Sənayesində Şəffaflığın artırılması koalisiyasının da şura üzvüyəm.  Bildiyiniz kimi, biz müharibədən zərər çəkmiş təşkilat olduğumuz üçün müharibə yönümlü təşkilatlarla sıx iş birliyində oluruq. Baxmayaraq ki, başqa ictimai birliklərlə də əməkdaşlıq edirik. Əsasən, Qarabağ Əlilləri və Veteranları İctimai Birliyi və onun rəhbəri Novrəstə Yusifova, Məşəl Əlil İctimai Birliyi və sədri Alman Abbasov, Qazilər Birliyi və sədri Etimad Əsədov, Sağlam Mühit və Sağlam gələcək İctimai birliyi, yazıçı, publisist, müstəqil jurnalist, Erməni Təcavüzünün Tanıdılması İctimai Birliyinin sədri Səriyyə Cəfərova, Qarabağ müharibəsi veteranı- hərbi repartyor, Vətəndaşların Sosial Rifahı Naminə” İctimai Birliyin sədri İradə Bağır qızı Rizazadə və bir sıra digər ictimai qurumlarla əməkdaşlığımız var.

-Bildiyimizə görə bir neçə ölkələrdə tədbirlərdə olmusunuz?

-Bu günə kimi bir sıra dövlətlərdə olmuşam, bəli. Türkiyə, İran, Gürcüstan, Keniya, Belçika, Polşa,İsveç, İsveçrə, Yunanıstanda və digərlərində tədbirlərdə çıxış etmiş və mina problemlərini qaldırmışam.

- Son layihəniz ictimaiyyətdə daha çox maraq doğurdu. Hansı nəticələr var?

-Təbii ki, bu dəfə əlillərin və veteranların sırf sosial problemlərini nəzərdə tutmuşuq. Düzdür, biz həmişə bu tipli layihələr həyata keçirmişik. Və bu bizdə kampaniaya xarakterli deyil, təşkilatımızın nizamnaməsindən irəli gəlir. Bu, bizim bir vəzifə borcumuzdur. Lakin budəfəki layihəmizin əhatəsi daha geniş oldu. Bundan ötrü bizə şərait yaradan Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurası rəhbərliyinə, şəxsən, millət vəkili Azay Quliyevə təşkilatımız adından təşəkkür edirik.

Z.ƏHMƏD