1212-ci ildə baş tutan bu yürüş barədə demək olar ki, kifayət qədər məlumat yoxdur. Çünki orta əsr tarixçiləri dövrün bu qara ləkəsindən yan keçməyə, sənədlərdə cəmi bir neçə sətr söz yazmağa çalışıblar. Çünki bu səfərdə 100 min uşaq iştirak edib və onlardan heç biri geri qayıtmayıb...
Əslində isə hadisələrin baş verdiyi 1212-ci ildə uşaqlardan təşkil edilmiş 2 səlib yürüşü başladı. Onlardan biri Fransadan, digəri isə Almaniyadan yola çıxdı. Amma sonralar tarixçilər cəmi bir belə yürüş olduğunu yazmağa başladılar. Uşaqların səlib yürüşündə iştirakı dəhşətli idi. Onlar ya öldürüləcək, ya da qula çevriləcəkdilər.
İsa adlı monax
Bəzi mənbələrdə adı Etyenn keçən Stefan kasıb çoban ailəsində dünyaya gəlib. Müəyyən vaxta qədər digər həmyaşıdlarından heç nə ilə fərqlənmirdi. Sadəcə dini inancı daha güclü idi. O illərdə bütün katolik dünyasında keçirilən "qara xaçların yürüşü" mərasimi onun çox xoşuna gəlirdi.
Hər ilin aprel ayında monaxlar tərəfindən bir gün təyin edilir, taxta xaçları əllərində gəzdirərək məbədləri gəzir və Müqəddəs Torpaqlara səfər zamanı həlak olan və əsir düşən zəvvarlar üçün dualar oxuyurdular.
Növbəti mərasimlərin birində 12 yaşlı Stefan adəti üzrə çöldə mal-qaranı otarırdı. Birdən onun qarşısında Fələstindən geri qayıdan monax peyda oldu. Stefan qonağa bir tikə çörək verdi. Çörəyi yeyib doyduqdan sonra monax İsa Məsih olduğunu bildirdi və Stefana uşaqlardan təşkil olunan qoşun yığmağı tapşırdı.
Uşaqlardan təşkil edilən qoşunun heç bir silahı yox idi. Onların ruhu və qəlbi təmiz olduğu üçün İsaya olan sevgiləri yeganə gücləri idi. Yaşlı zəvvarların qarşısını kəsən müsəlmanlar məhv olacaq və Tanrının Tabutu xilas olacaqdı. Bu sözlərdən sonra monax Stefana kralın məktubunu təqdim etdi. Savadsız çoban təbii ki, kağızda nə yazıldığını oxuya bilmədi, amma eşitdiklərindən havada uçurdu.
Əlindəki məktubu sinəsinə sıxan oğlan evə qaçdı. Amma onun danışdıqlarına ailəsi inanmadı və gülməyə başladılar. Kənddə məktubu oxuya biləcək savadlı adam tapılmadı. Buna görə də məktubun məzmunu onlar üçün sirr olaraq qaldı. Amma seçilmiş insan olduğuna inanan Stefan atasının etirazlarına baxmayaraq, əşyalarını yığdı və katolik Fransanın mərkəzi sayılan Sen-Deni abbatlığına yola çıxdı.
Cavan səlibçiləri başqa harda tapmaq olardı ki?
Çobanın bayrağı altında
Onun yolu şəhərlərdən və kəndlərdən keçirdi. Zaman keçdikcə Stefan kütlə qarşısında çıxış edir, insanların qəlbinə yol tapırdı. Əgər böyüklər onun söhbətlərindən riqqətə gəlirdilərsə, kiçikyaşlıların reaksiyası başqa cür idi. Stefanın İsa tərəfindən göndərildiyinə inanan balacalar evdən qaçmağa başladılar. Kiçik dəstələr halında toplaşan uşaqlar yürüş üçün tapşırıq gözləməyə başladılar. Bu vaxt ərzində isə, dəstələr o kənd bu kənd gəzərək yeni tərəfdaşlar toplayırdılar.
Sen-Deniyə çatan Stefan böyük uğur qazandı. Abbatlığa gələn bir çox zəvvar övladını da özü ilə gətirmişdi. Evə qayıtdıqdan sonra isə müqəddəs çoban haqda danışmağa başladılar.
Müqəddəs Torpaqlara xaç yürüşü etmək istəyən uşaqların sayı günü-gündən artmağa başladı. Bundan əlavə, avam və cahil camaat uşaqların xaç yürüşü fikrini dəstəkləyirdi. Ağlı başında olub bu fikin lazımsız olduğunu bildirənləri daş-qalaq edirdilər.
May ayının sonunda Stefan Vandom məbədini toplaşma yeri elan etdi. Onun bayrağı altına sayları 50 min nəfərə çatan uşaq və yeniyetmələrdən ibarət ordu toplaşdı. Ən kiçik uşağın 6 yaşı var idi və onların arasına qızlar da qatılmışdı. Təbii ki, bu dəstəyə yaşlılar da qoşulmuşdu. Onlar arasında avara monaxlar, cinayətkarlar və fahişələr də var idi.
Xaç yürüşünə çıxan dəstələrdə bu tip insanların olması adi hala çevrilmişdi. Nadir hallarda zəvvarlar səfərə uşaqları da özləri ilə aparardılar. Amma Qüdsə səfərə hazırlaşan ordunun əsasını savaşlarda bərkə-boşa çıxmış cəngavərlər təşkil edirdi. Bu dəfə isə, ordunun özəyini Allah sözündən başqa heç bir silahı olmayan uşaqlar təşkil edirdi.
Kral Filipp 2-ci Avqust əvvəlcə uşaqların təşəbbüsünə icazə versə də, sonradan bu səfər onu qorxutmağa başladı. O, təzə yaranmış Praqa universitetinin alimlərindən məsləhət almaq istədi. Alimlərin fikri isə qəti idi: uşaqları dayandırmaq lazımdır, çünki bu İblisin planıdır. Amma kralın ordunu buraxmaq barədə qərarına Stefan əməl etmədi. Kral isə, uşaqları silah gücünə qovmaq fikrindən daşındı. Çünki dini fikirlərin hökm sürdüyü avam camaat üsyana başlaya bilərdi.
Cavan səlibçilər Marselə yollandılar. Stefan onları inandırırdı ki, dəniz onların qarşısından çəkiləcək və qoşun Müqəddəs Torpaqlara asanlıqla çatacaq. Səfər boyu "müqəddəs çoban" xalçalarla bəzədilmiş karetada cangüdənlərin əhatəsində gedirdi. Amma Marseldə vəziyyət dəyişdi! Dəniz suları çəkilmədi!
Hər gün uşaqlardan ibarət qoşun qurşağa qədər suya girir və dualar oxuyurdu. Amma nəticə yox idi. Böyük bir ordunu yedizdirən Marsel əhalisi şikayətlənməyə başladı. Səlibçilər ruhdan düşməyə başladılar. Onlardan bir çoxu qoşundan ayrılaraq dəstələrə bölünüb kəndləri qarət etməyə başladılar. Kəndlilər isə bu kiçik oğruları amansızcasına qətlə yetirməyə başladılar.
Nəhayət, Quqo Ferrerus və Giyom Porkus adlı iki nəfər yerli tacir dağılmaqda olan qoşuna sahib çıxdılar. Onlar Stefana lazım olan vəsaiti və 7 gəmini verdilər. Bu müddət ərzində böyük ordudan cəmi 5 min nəfər uşaq qalmışdı. Qoşun 400 monaxın rəhbərliyi altında gəmilərə yerləşdirildi.
Amma Tanrının Tabutunu xilas etmək onlara qismət olmadı. 18 il ərzində bu qoşun barədə heç bir məlumat əldə edilmədi. Yalnız 1230-cu ildə uşaqları müşayət edən monax Marseldə peyda oldu. Məlum oldu ki, gəmilərdən ikisi Sardiniya ətrafında qayalara çırpılıb məhv olub. Qalan 5 gəmi Afrika sahillərinə çatsa da, müsəlmanlar tərəfindən ələ keçirilib.
Sonradan məlum olub ki, Ferreus və Porkus Əlcəzairlilərlə danışaraq uşaqları onlara qul kimi əvvəldən satıblarmış. Uşaqların böyük əksəriyyəti Əlcəzair bazarında, digər qismi isə İskəndəriyyədə satılıb. Onlardan bəziləri qul qismində Müqəddəs Torpaqlara aparılıb. Onlardan heç biri geri qayıtmadı. Dəstənin rəhbəri "müqəddəs çoban" Stefan barədə də heç bir məlumat yoxdur.
Qeyd etmək lazımdır ki, uşaqları müşayət edən 400 monaxı sultan Safadin alıb. Elmlə maraqlanan yaşlı hökmdar xristianları bir çox kitabı latın dilindən ərəb dilinə tərcümə etməyə məcbur edib. Monaxlardan biri sultanın o qədər xoşuna gəlib ki, 18 ildən sonra rahibi azad edib və vətənə qaytarıb. Marselə gəlib çıxan rahib hələ də 700 səlibçi uşağın sağ olduğunu söyləsə də, bu xəbər heç kimin vecinə olmadı. Bu səbəbdən sağ qalanlar da qürbətdə həlak oldular.
Reyn sahillərində
Təkcə Fransada yox, Almaniyada da uşaqlar xaç yürüşü təşkil etdilər. Çoban Stefan haqda şayələr çox qısa müddətdə Almaniyaya da yayıldı və Nikolas adlı bir uşaq ordu toplamağa başladı. Bəzi mənbələrə görə, Nikolas ağıldan kəm idi və qərarları atası verirdi. 10 yaşlı oğlan tamahkar valideynlərinin əlində oyuncaq idi. İş burasındadır ki, Nikolas həm uşaqları xaç yürüşünə çağırır, həm də iyanə toplayırdı. Mömin almanlar bu iş üçün külli miqdarda pul göndərirdilər. Bu pullar 10 yaşlı "müqəddəs"in atası tərəfindən mənimsənilirdi.
Almaniyanın dini mərkəzi sayılan Kölndə Nikolas özünü Tanrının elçisi adlandırdı və növbəti xaç yürüşünün başladığını elan etdi. Sonrakı hadisələr eynilə Fransadakı ssenari üzrə davam etdi. Onun ordusuna minlərlə uşaq qatıldı. Onların arasında qızlar da var idi. Eyni zamanda tanınmış alman ailələrinin də övladları səlib yürüşlərinə qatıldı.
İyun ayının sonlarında 40 min uşaq Kölndən yola çıxdı. Zəvvarlar İtaliyaya yollandılar. Çünki onlar da düşünürdülər ki, dəniz onların qarşısında çəkiləcək və asanlıqla Müqəddəs Torpaqlara yetişəcəklər. Alp dağlarını aşıb-keçmək əsl dəhşətə çevrildi. Bir çox uşaq qar üzərində ayaqyalın gedirdi. Minlərlə zəvvar yolda öldü. Onları dəfn edən də olmadı.
Yumşaq dillə desək, İtaliyada alman uşaqlarını xoş qarşılamadılar. Çünki bu uşaqlar dəfələrlə İtaliyaya soxulanların övladları idi. Zəvvarlara heç nə vermir, onları şəhərlərə buraxmırdılar. Məhv olmuş qoşundan qalan uşaqları italyanlar tutaraq qula çevirdilər. Qızları amansızcasına zorladılar.
Genuyaya cəmi 4 minlik zəvvar ordusu çatdı. Dualar oxunsa da, dəniz suları geri çəkilmədi. Qoşun sahilboyu irəliləməyə başladı. Piza şəhərində sakinlər qoşuna iki gəmi verdilər. Bir neçə yüz zəvvar gəmi ilə Qüdsə yola düşdü. Bu uşaqların taleyi barədə heç bir məlumat yoxdur. Böyük ehtimal ki, onlar da müsəlmanlara əsir düşüblər.
Bir neçə yüz uşaq isə Romaya çatdı. Burada başqa bir dəhşət onları gözləyirdi. Papa 3-cü İnnokentiy zəvvarları danladı və evə qayıtmağı əmr etdi. Yenidən Alp dağlarını keçmək lazımdır? Nəticədə bəzi uşaqlardan başqa, ordunun əksəriyyəti İtaliyada qalmağı üstün tutdu. Bir neçə il sonra cəmi bir neçə uşaq Almaniyaya qayıtdı.
İtaliyada qalanların aqibəti kifayət qədər acınacaqlı oldu. Çünki bu vaxtlar İtaliyada məhsul zəif olmuşdu və almaniyalı zəvvar-uşaqlar dilənçiliklə dolanmağa başladılar. Qızları dənizçi fahişəxanalarına göndərdilər. Stefan kimi, Nikolasın da taleyi barədə məlumat yoxdur. Sonuncu dəfə onu Genuyada görüblər. Onun Genuyada qaldığı və ya Piza yolunda həlak olduğu barədə məlumat yoxdur.

Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.