Son vaxtlar küçə və parklarda sahibsiz heyvanlar həddən artıq çoxalıb. Sahibsiz küçə itləri ilə bağlı problem getdikcə qorxulu həddə çatıb. Amma bu problem Sumqayıtda daha qabarıq özünü göstərir və sakinləri ciddi şəkildə narahat edir. Ötən yazılarımızda da bu məsələyə xüsusi olaraq toxunmuşuq. Məlum məsələdir ki, şəhərimizin hər yerində küçə itlərini görmək mümkündür. Sumqayıtda vəziyyət o yerə çatıb ki, sahibsiz itlər sürü halında şəhərin mərkəzi hissələrində, parklarda, mikrorayonlarda, binaların həyətlərində rahat şəkildə gəzərək, insanları narahat edirlər. Hətta şəhərin elə yerləri var ki, axşamlar həmin ərazidən keçmək mümkün olmur.
Sakinləri narahat edən bu canlılar insanların həyatı üçün təhlükəyə çevrilib. Onlar küçələrdə sərbəst hərəkət etməyin mümkünsüz olduğunu deyir və hücumdan, quduzluğun yayılmasından narahatdırlar. İşə tələsən sakinlər və məktəbə gedən şagirdlər itlərin kütləvi hücumuna məruz qalırlar. Şəhər xəstəxanalarına hər il onlarla it dişləməsinə dair müraciət olunur.
Təhlükə gecə saatlarında daha çox özünü göstərir və demək olar ki, kimsə sahibsiz itlərin hücumundan sığortalanmayıb. Sakinlər qeyd edir ki, aqressiv sahibsiz itlər xüsusilə də azyaşlılara təhlükə yaradır.
Şahidi olduğumuz hadisələr onu deməyə əsas verir ki, Sumqayıtda sahibsiz itlər insanlar üçün real təhlükəyə çevrilib. Sahibsiz itlər probleminin həlli hər kəs tərəfindən birmənalı qarşılanmır. Kimisi onlar üçün xüsusi sığınacaqların yaradılmasını istəyir, kimisi qısırlaşdırılmasını, bəziləri hətta ümumiyyətlə məhv edilməsini... İt dişləmələri ilə bağlı faktlar durmadan artsa da, aidiyyəti qurumlar problemin həll olunması istiqamətində əsaslı və davamlı addım atmır.
Bəs bu problemi həll etmək üçün nə etməliyik? Sumqayıtda küçə itləri ilə bağlı hansı tədbirlər görülür?
Mövzu ilə bağlı Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyəti ilə əlaqə saxladıq. İcra Hakimiyyətinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Eyvaz Qocayev Xeberle.com-a açıqlamasında bildirdi ki, şəhər İcra Hakimiyyəti tərəfindən aidiyyəti qurumlara tədbirlərin daha da gücləndirilməsi üçün tapşırıq verilib: "Məlumat üçün bildirək ki, Sumqayıt şəhərində sakinlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədi ilə davamlı olaraq sahibsiz itlərin götürülməsi və sığınacaqlara yerləşdirilməsi işləri həyata keçirilir. Eyni zamanda, sahibsiz itlərin peyvəndlənməsi işləri aparılır. Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyəti tərəfindən, aidiyyəti qurumlara tədbirlərin daha da gücləndirilməsi üçün tapşırıq verilib”.
Bəs nə üçün Sumqayıt küçələrində itlər insanlara hücum edir? Görəsən, insanlar belə hücumlardan necə qoruna bilərlər? Bu canlılarla bağlı hansı tədbirlər görülməlidir?
Təcrübəli kinoloq Nicat Əhmədli deyir ki, itlər sürü psixologiyası ilə yaşayan canlılardır. Məhz bu səbəbdən də onların qısırlaşdırılması vacibdir: "Küçə itlərinin tək Sumqayıtda deyil, digər yerlərdə də insanlara hücumu əslində anormal deyil, normal hadisədir. Düzdür, biz cəmiyyət olaraq heyvanlara tam adaptasiya olunmamışıq. Bu, yalnız heyvanlar üçün normaldır. İtlər sürü psixologiyası ilə yaşayan canlılardır. Küçə itlərinin artımı dayandırılmalıdır. Bunu da qısırlaşdırılma yolu ilə etmək lazımdır. Artım olmayanda küçə itləri ilə bağlı problemlər də azalacaq. Bizdə isə təəssüf ki, itləri ya silahla vururlar, ya da sığınacaqlara verilir. Sığınacaqlarda isə itlərin taleyi sual altındadır. ABŞ-da, Almaniyada və Avropanın bir çox ölkələrində qısırlaşdırma üsulu ilə küçə itlərinin sayı azaldılır. Bizdə isə tərsinədir. Heyvansevərlər küçə itlərini küçədə yemləməyə başlayırlar”.
Kinoloqun sözlərinə görə, küçə itlərinin insanlara hücum etməsinin bir neçə səbəbi var: "Birinci əsas səbəb odur ki, aqressiv insanlarla qarşılaşırlar. Bilirsiniz ki, itlər bala dövründə balalarını gizlədirlər. Bir çox insanlar isə həmin əraziyə gedəndə təbii olaraq itlərin hücumuna məruz qalırlar. İnsanlar bunu anlamırlar. Əslində itin orda gizlətdiyi, qoruduğu balası var. İt oranı öz ərazisi hesab edir. Çünki qeyd etdiyim kimi, itlər sürü psixologiyası ilə yaşayır. Bütün bunlara dövlət qurumları tərəfindən nəzarət edilməlidir. Almaniyada küçə itlərinin qidalandırılması qadağandır, hətta birbaşa cərimədir. Adi quşa yem vermək olmaz. Bunu yalnız dövlət edə bilər. Səbəb də budur ki, heyvanlar yem verdiyi insanı kumiri hesab edir. Yəni sürünün lideri hesab edirlər. Sabah başqa bir insan əraziyə gəldikdə onu buraxmırlar. Ancaq birinci yem verdiyi adam əraziyə gələ bilər”.
Nicat Əhmədli onu da vurğulayıb ki, vaksinləşmə, iynə vurmaq və s. proseslər itlərin aqressiyasının qarşısını almır: "Bizdə isə vəziyyət fərqlidir. Başa düşürük ki, insanlar heyvanları sevirlər və buna görə yemləyirlər. Amma özləri də bilmədən sürü psixologiyasının inkişafına daha da təkan verirlər. Bunun da ağır nəticələri olur. Əslində insanların yaşadığı yerdə sürü halında heyvanların yaşaması risklidir. Bir çox ölkələr artıq bunu qadağan edib. Dediyim kimi, qısırlaşdırma yolu ilə problemi həll edirlər. Uğurlu nəticələr də əldə edilib. Küçə heyvanları artıq orda yoxdur. Vaksinləşmə, iynə vurmaq və s. proseslər itin aqressiyasının qarşısını almır. Vaksin itləri anacaq müəyyən xəstəliklərdən qoruyur. Bu da tam olaraq yox. Ancaq qısırlaşdırma yolu ilə bunu etmək mümkündür. Çünki itlər azı 5-6 bala verir. Bu da sürünün daha da böyüməsinə səbəb olur”.
Mütəxəssislər bildirirlər ki, itlərin, xüsusi ilə sahibsiz itlərin insanları dişləməsi təhlükəlidir. İt dişləməsinə məruz qaldıqda mütləq ixtisaslaşmış və quduzluq əleyhinə vaksin olan tibb müəssisəsinə müraciət edilməlidir. Çünki it dişlədikdən sonra peyvənd vasitələrinin vurulmasının gecikdirilməsi quduzluq əlamətinin yaranmasına səbəb olur. Həmin əlamətin aşkarlanması isə müalicənin gedişini çətinləşdirir. Quduzluq çox ağır xəstəlik hesab edilir. Heç vaxt öz-özünə sağalmır, vaxtında müalicə aparılmasa, insan ölümünə də səbəb olur. Bu baxımdan ən vacib məsələ quduzluq əleyhinə vaksinin gecikdirilmədən - həmin gün vurulmasıdır.
Ümid edirik ki, qurumlar tərəfindən sahibsiz itlərin təcrid olunmasına diqqət daha da artırılacaq. Dünya praktikasına baxdıqda isə ən doğru həll sahibsiz itlərin onlara zərər verilmədən aşkarlanaraq müayinə və peyvənd olunması, sayını nəzarətə almaq üçün cərrahi qısırlaşdırılması, ehtiyac yarandıqda onların xüsusi sığınacaqlarda yerləşdirilməsidir.
Elşən Yəhyayev
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
