HAŞİYƏ: Famil Qaflanov 1981-ci il fevralın 13-də Sumqayıtda anadan olub. 1997-ci ildə Texniki və Təbiət Elmləri Liseyini bitirib. Həmin il Azərbaycan Tibb Universitetinə daxil olub və 6 il sonra ali təhsil müəssisəsini bitirib. 2003-cü ildən həkim işləyir. 2015-ci ildə Türkiyənin İstanbul şəhərində Marmara Təhsil və Araşdırma Xəstəxanasında kurs keçib. Bir çox ölkədə müxtəlif konfrans və seminarlarda iştirak edib. Hazırda "Unikal Klinika”nın kardioloqudur.

- Son zamanlar daha çox yayılan xəstəliklər sırasında kardioloji xəstəliklərə də tez tez rast gəlinir. Bunu nə ilə izah edərdiniz?

- Kardioloji xəstəliklərin artmasının səbəblərindən danışan zaman zərərli vərdişlərin artmasını, qeyri-düzgün qidalanma, stress, texnologiyanın inkişafı, insanların az hərəkətliliyi, iqlim dəyişiklikləri və s. kimi faktorları qeyd etmək olar. Burda hətta yuxuya da önəm vermək lazımdır. Aparılan araşdırmalar sübut edir ki, ən az ürək tutmaları (infarkt və ya qəfləti ölüm) 8 saat yatan insanlarda rast gəlir. Ən çox isə 4 saat və daha az yatan insanlarda baş verir; burda ürək tutmaları olan insanlar arasında göstərici 50%-dən çoxdur.

- Bir də görürsən cavan 30-35 yaşlı gəncdir, amma artıq ürək xəstəliyindən əziyyət çəkir. Sizə görə, bunun əsas səbəbləri nədir?

- Əvvəlki suala cavab verən zaman sadaladığımız səbəblər xəstəliyin cavanlaşmasına gətirir. Bu səbəblərdən xüsusən zərərli vərdişlərlər, passiv həyat tərzi, stress kimi faktorları da qeyd edərdim. Zərərli vərdişlər dedikdə tütün məhsullarını, habelə tərkibində doymuş (heyvan mənşəli) yağ saxlayan qidalar, fəstfudlar və s. nəzərdə tuturam. Digər tərəfdən insanların bugünkü gündə yaşadığı sosial stress, müharibələr xəstəliyin daha da cavanlaşmasına səbəb olur.

- Ürəyin işemik xəstəliklərinin sürətlə artması barədə söhbət açardınız. Bu daha çox kənar faktorlardan asılıdır, ya insanın hadisələrə yanaşma xüsusiyyətlərindən?

-Burda həm kənar faktorların, həm də insanların yanaşma tərzinin rolu var. Yuxarıda qeyd etdiklərimə bir daha toxunmaq istərdim. Ürəyin işemik xəstəliklərinin artmasına ətraf mühitlə yanaşı, orqanizmdə baş verən dəyişiklikləri də əlavə edərdim. Bundan başqa, insanlar ya səhlənkarlıqdan, ya qorxudan, ya da maddi sıxıntılar üzündən vaxtında, mütəmadi olaraq müayinə olunmurlar. Bu da son vaxytlarda qəfləti ölüm faizinin çox olması ilə nəticələnir.

-Ürəyin işemik xəstəlikləri özünü hansı əlamətlərlə büruzə verir?
- Gedişatına görə aşağıdakı formaları var:
- Anginozforma. Tipik ağrılar olur. Ağrılar döş qəfəsinin sol tərəfində, sol qola və kürəyə yayılır
- Astmatik forma. Özünü nəfəsdarlığı, tənginəfəslik ilə göstərir
- Abdominal forma. Özünü mədə nahiyəsindəki ağrılarla göstərir
- Serebral forma. Burda baş ağrıları qeyd edilir.
- Əlamətsiz. Bu daha təhlükəlidir. Xəstənin ürəklə əlaqədar şikayətləri olmur. Burda ölüm faizi yüksəkdir. Bu forma adətən şəkərli diabet xəstəliyindən əziyyət çəkən adamlarda rast gəlir.

- Bu xəstəliyin etiopatogenezi haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Bu xəstəliklərin etiopatogenezinin əsasını ürək əzələsinin oksigenə olan tələbatı ilə oksigenlə təchizatı arasındakı tarazlığın pozulması təşkil edir. Bu tarazlıq 3 istiqamətdə pozula bilər:

1. Ürək əzələsinin oksigenə olan tələbatı artır, oksigenlə təchizatı normal qalır (dəyişmir). Bu variant koronar X-sindromu üçün xarakterikdir.

2. Ürək əzələsinin oksigenə olan tələbatının artması onun oksigenlə təchizatının azalması ilə müşahidə edilir. Bu variant gərginlik stenokardiyası üçün xarakterikdir.

3. Ürək əzələsinin oksigenə tələbatı dəyişmir, oksigenlə təchizatı isə azalır. Bu hal spontan stenokardiya üçün xarakterikdir.

Yeri gəlmişkən, xatırladım ki, ürək əzələsinin oksigenə olan tələbatı 3 əsas amiıdən - ürək vurğularının sayından, ürəyin yığılma qabiliyyətindən və sol mədəcik divarının gərginliyindən as. Bu da öz növbəsində sol mədəciyin həcmindən və sistolik arterial təzyiqin səviyyəsindən asılıdır. 

- Bəs hər birimiz hansı müddətdən bir kardioloq qəbulunda olmalıyıq? Profilaktika zamanı hansı yoxlamalar və analizlər vacibdir?

- Yaxşı olar ki, 6 aydan 1 müayinəyə gəlsinlər. Bu da olmasa, ən geci bir ildən bir. Bu zaman EKQ, ExoKQ, laxtalanma müddəti, xolesterin, triqliseridlərin təyini kimi analizləri versinlər.

- Nə üçün infarkt və insult halları daha çox kişilərdə müşahidə olunur

- Sizə maraqlı bir faktı demək istərdim. Təkcə ABŞ-da 2002-ci ildə ürəyin işemik xəstəliklərinə (ÜİX) düçar olan pasientlərin sayı 13 mln. olmuşdur. Tədqiqatlara əsasən, yaş artıqca bu xəstəliyin rastgəlmə tezliyi də artır. Belə ki, bu xəstəliklər kişilər arasında 20-44 yaşlarında 5-8%, 45-69 yaşlarında 18-24.5% təşkil edir. Qadınlar arasında göstərici nisbətən aşağıdır və yaşlılar arasında 13-15%-dən artıq olmur. Qadınlarda kişilərə nisbətdə az olmasının səbəbi, həm kollateral damarların yaxşı inkişaf etməsi, həm də hormonlarla əlaqəlidir. Belə ki, ÜİX yaranmasının əsas səbəbi damarlarda baş verən aterosklerozdur ki, menstruasiya zamanı qadınlarda bunu demək olar ki, müşahidə etmək olmur. Belə deyək, yumurtalıqların normal funksiyası qadınları aterosklerozdan "qoruyur".

- Bu xəstəliklərin genetik faktorla əlaqəsi nə qədərdir?
- Ürəyin koronar xəstəliklərində genetik faktorun rolu yaxşı öyrənilmişdir. Belə ki, ailə üzvlərində və ya yaxın qohumlarda ürəyin koronar xəstəliyi olan insanların digərləri ilə müqayisədə 5 dəfə artıq bu xəstəliyə tutulma imkanı var.

- Famil həkim, bəs, beyin iflicinin səbəbləri nədir?
- Beyin iflicinin 2 forması var: işemik və hemoragik insult. 1-ci xəstəliyin yaranma səbəbi ÜİX səbəbləri ilə eynidir. Əlavə olaraq aşağı təzyiq, bradikardiya (nəbzin az olması) da buna təsir edir. Hemoragik insult isə yüksək təzyiq, anevrizmalar zamanı, travmalardan sonrakı fəsad kimi yaranır.
- Stendləmə metodu necə həyata keçirilir?
- Bu metodu həyata keçirməzdən əvvəl xəstələr angiyoqrafiya edilir. Əvvəllər bu proses bud arteriyasından həyata keçirilirdi, indi isə mil arteriyasından həyata keçirilir. Əgər koronar damarlarda daralma 70%-ə qədər olarsa, xəstələrə medikamentoz müalicə təyin edilir. Yox, əgər daralma 70%-dən çox olarsa, bu zaman stendləmə həyata keçirilir. Bunun üçün əvvəl damar aterosklerotik düyündən və ya damarın tıxanmasının səbəbi tromb olarsa, trombdan təmizlənir. Sonra isə stend yeridilir və damar vasitəsi ilə qan axını bərpa edilir.

- "Unikal klinika”da bu istiqamətdə hansı qabaqcıl tibbi aparatlar, analizlər və müayinə üsulları var?
- Bu gün bizim "Unikal klinika"sında qabaqcıl şirkətlərin tam kompüterləşdirilmiş laboratoriya avadanlıqları, ExoKQ, EKQ cihazları mövcuddur.

- Valideynlər uşaqlarında kardioloji patologiyaları necə anlaya, müşahidə edə bilər?
- Uşaqlarda öz yaşıdlarından fərqli olaraq erkən yorulma, dodaq və dodaqətrafının rənginin solğun olması, göyərməsi, ürək döyüntülərinin çox olması, təngnəfəslik kimi hallar şübhələnməyə əsas verir.

- Sonda oxucularımıza nə demək istərdiniz, tövsiyələrinizi eşitmək maraqlı olardı...

- Xalqımıza sağlam olmağı arzulayıram. Müayinədən qorxmasınlar. Zamanında aparılan müayinə xəstəliyin erkən aşkarlanmasına və düzgün diaqnoz qoyulmasına səbəb olur. Bu da daha ciddi fəsadların qarşısını alır.
Söhbətləşdi: Elnur Ağayev
Xeberle.com