Təəssüf ki, son zamanlar boşanmaların sayı sürətlə artır. Boşanma prosesi heç də hər zaman sakitliklə ötüşmür. Tərəflər arasında bir çox problemlər və mübahisələr yaranır. Boşanmalar zamanı əsas mübahisə predmetlərindən biri də aliment məsələsidir.

Bu termin dilimizə latın dilindən gəlib və hərfi mənası "yemək”, "qidalanma” deməkdir. "Alimet” sözünə tərif verməli olsaq, ona bu cür tərif verə bilərik: "Aliment” aralarında olan izdivac və ya qohumluq əlaqələrinə görə bir şəxsin digər şəxsə qanuna uyğun olaraq verməli olduğu dolanacaq xərcidir.

AR Ailə Məcəlləsinə əsasən, valideynlər uşaqlarını saxlamağa borcludurlar. Ailə məcəlləsinin 78-ci maddəsi uşaqların saxlanması üçün alimentin sabit pul məbləğində tutulması qaydasını müəyyənləşdirir. Həmin maddəyə əsasən valideynlər arasında yetkinlik yaşına çatmayan uşaqlara aliment ödənilməsi barədə saziş yoxdursa, eləcə də aliment verməyə borclu olan valideynin qazancı (gəliri) qeyri-müntəzəm, dəyişən olarsa, ya qazancın (gəlirin) hamısını və ya bir hissəsini həmin valideyn natura və ya xarici valyuta ilə alırsa, yaxud onun qazancı və ya sair gəliri yoxdursa, habelə alimentin valideynin qazancından (gəlirindən) müəyyən hissə kimi tutulması mümkün olmadığı, çətinlik törətdiyi və tərəflərdən birinin marağının əhəmiyyətli dərəcədə pozulduğu başqa hallarda, uşaqların saxlanması üçün vəsait tutulmasını tələb edən şəxsin xahişi ilə alimentin miqdarı məhkəmə tərəfindən hər ay ödənilməli olan sabit pul məbləğində və ya eyni zamanda həm sabit pul məbləğində, həm də AR Ailə Məcəlləsinin 76-cı maddəsinə uyğun olaraq qazancın (gəlirin) müəyyən hissəsi kimi müəyyən edilə bilər (78.1-ci maddə). Sabit pul məbləğinin miqdarı məhkəmə tərəfindən tərəflərin maddi və ailə vəziyyəti, diqqətəlayiq olan digər hallar nəzərə alınmaqla uşağın əvvəlki təminatının səviyyəsinin mümkün qədər maksimal saxlanması əsas tutularaq müəyyən edilir

Ailə qanunvericiliyi ilə uşaqlar üçün məhkəmə qaydasında tutulan məbləğn miqdarı da qeyd olunmuşdur. Belə ki, Aliment ödənilməsi barədə razılıq olmadıqda uşaqlar üçün onların valideynlərindən məhkəmə tərəfindən hər ay aşağıdakı miqdarda aliment tutulur:

1 uşağa görə—qazancın və (və ya) valideynlərin başqa gəlirlərinin dörddə bir hissəsi;

2 uşağa görə—qazancın (başqa gəlirlərin) üçdə bir hissəsi;

3 və daha çox uşağa görə—qazancın (başqa gəlirlərin) yarısı.

Məhkəmə aliment tələbinə dair işlərə baxarkən tərəflərin maddi və ya ailə vəziyyətində dəyişikliklərin (məsələn, borclunun, yəni aliment ödəyən şəxsin pensiya yaşına çatması, onun işdən çıxarılması, borclunun saxlamalı olduğu yeni şəxslərin olub-olmaması, tərəflərin hər ikisinin və ya onlardan birinin başqa nikaha daxil olması və s.) olub-olmamasını müəyyənləşdirməlidir. "Məsələn, vətəndaş yeni nikaha daxil olubsa və bu nikahdan övladı varsa, onda nikah haqqında şəhadətnaməni və həmin nikahdan olan uşağınızın doğum haqqında şəhadətnaməsinin təsdiqlənmiş surətini əlavə etməlidir və ya əmək haqqında azalma olmuşdursa, iş yerindən əmək haqqının azalması barədə arayışı təqdim etmək lazımdır. Yaxud, işdən çıxıbsa və heç bir yerdə işləmirsə, onda işdən çıxarılma barədə əmrin, əmək kitabçasının və işsizliyə görə qeydiyyata alınma barədə arayışın əslini və ya surətini məhkəməyə vermək lazımdır.

Qeyd edim ki təkcə yetkinlik yaşına çatmamış uşaqlar yox, eyni zamanda ailənin digər üzvləri də aliment ödəyə və ya tələb edə bilərlər.

Məsələn, qardaş-bacı,baba-nənə, ögey oğul-ögey qız və s. Belə ki, "Ailə Məcəlləsi”nə görə, qardaş və bacının yetkinlik yaşına çatmayan qardaş və bacını, baba-nənənin nəvələrini və əksinə, ögey valideynlərin ögey övladları və əksinə saxlamaq vəzifəsi mövcuddur. Əgər bu vəzifələr yerinə yetirilməzsə, qarşı tərəfin aliment tələb etmək hüququ, digərinin isə aliment ödəmək vəzifəsi yaranır.

Çox vaxt aliment alan tərəfi belə bir sual maraqlandırır alimenti vaxtında ödəməyən şəxslər məsuliyyətə cəlb oluna bilərlərmi?

Bəli, Ailə Məcəlləsinin 108-ci maddəsinə əsasən, məhkəmə qətnaməsi üzrə aliment ödəməli olan şəxsin təqsiri üzündən aliment üzrə borclar yarandıqda təqsirkar şəxs aliment alana ödənilməmiş alimentin məbləğinə görə ötürülmüş hər gün üçün dəbbə pulu ödəyir. Aliment alan, həmçinin aliment öhdəliklərinin vaxtında yerinə yetirilməməsi nəticəsində yaranmış itkilərin dəbbə pulu ilə ödənilməmiş hissəsinin ödənilməsini də tələb edə bilər. Bundan başqa alimenti ödəməyən şəxsin əmlakına həbs qoyula, ölkədən çıxmasına qadağa qoyula və hətta həbs də oluna bilər.

Sumqayıt Regional Vəkil Bürosunun vəkili

Elşad İsayev