Bu günlərdə sosial şəbəkələrin birində qarşıma çıxan "Sumqayıt Sumqayıtı sevənlərindir” məqaləsini diqqətlə oxudum. Müəllifi hamıya yaxşı tanış olan respublikanın əməkdar jurnalisti, yazıçı-publisist Eyruz Məmmədov idi. Məqaləni oxuduqca bu insanın doğma şəhərini necə böyük bir məhəbbətlə sevdiyini duymamaq mümkün deyildi. Bu qədər sevgi görəsən nədən və haradan qaynaqlanır?

Bu suallar içində düşüncələrə qapılarkən, istər-istəməz Eyruz müəllimin Sumqayıta bağlılığının, ona olan məhəbbətinin, sevgi və sayğısının mahiyyətinin səbəbini öyrənməyə çalışdım. Bir qədər sonra gözlərim qarşısında onun Sumqayıtın tarixi ilə bağlı "Sumqayıtım mənim”, "2-ci paralel”, "Qələbəyə aparan yol”, "Xatirələrdə yaşayan insan”, "28-dən 29-na keçən gecə”, "Ötən ömrün günləri”, "Ermənilərin Sumqayıtda qanlı aksiyası”, "Cinayət və cəza” adlı kitabları canlandı. Bütünlüklə Sumqayıta və sumqayıtlılara həsr olunan bu kitablar zamanında böyük tirajlarla rus, türk, alman, ingilis, ispan dillərinə tərcümə olunub və dünya ictimaiyyətinə çatdırılıb. Əsərlərində Sumqayıtın küçə-küçə, məhəllə-məhəllə yaranışını, inkişafını qələmə alıb, ayrı-ayrı dinə, mədəniyyətə malik olan insanların bu şəhərdə birgə yaşayışından söhbət açıb, şəhərin gözəlliyini vəsf etməklə yanaşı, məkrli düşmənlərimizin Sumqayıta vurduqları ləkəni də cəsarətlə aradan qaldıraraq, erməni şovinistlərinin faşist siyasətini ifşa etməyə çalışıb və demək olar ki,buna nail olub. Elə buna görə də erməni millətçilər,onları dəstəkləyən politoloqlar, blogerlər, yazarlar, bir sözlə ermənipərəst qüvvələr Eyruz Məmmədovun elektron poçtuna bu gün də saysız-hesabsız təhqiramiz məktublar göndərir, onu Ermənistana, erməni xalqına böhtan atmaqda ittiham edirlər. Lakin Eyruz müəllim bu haqda kimsəyə heç nə bildirmədən kəskin yazıları ilə özü onlara tutarlı cavab verməkdə davam edir. O, özünü qəhrəman kimi göstərməyə çalışmır, bunu özünə sadəcə vətəndaşlıq borcu sayır ki, bu da onun təvəzökarlığından irəli gəlir. Onun bu hərəkəti əlbəttə ki, doğma şəhərimiz Sumqayıta olan sonsuz məhəbbətindən qaynaqlanır.

E.Məmmədov 31 ildir ki, ermənilərə qarşı ideoloji cəbhədə cəsərətlə, mərdliklə mübarizə aparır. Bu mübarizədə onun silahı ədalətə söykənən iti qələmidir. Eyruz müəllim "Sumqayıtın əks-sədası” tammetrajlı, "Sumqayıtın əks-sədası-2” beş seriyalı, "Sumqayıt: Azadlığın əks-sədası” və "Sumqayıt” adlı sənədli filmlərin də ssenari müəllifidir. O, bu filmlərin üzərində dörd il yorulmadan çalışıb. Bu dörd ildə o, haralarda olmayıb, kimlərlə görüşməyib, kimlərdən müsahibə almayıb?.. SSRİ-nin birinci və sonuncu prezidenti M.Qorbaçovdan, Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin katibləri, Siyasi Bürosunun üzvləri Liqaçovdan, Yakovlevdən, Razumovskidən, SSRİ Ali Sovetinun sədri Lukyanovdan, SSRİ DTK-nın sədri Kruçkovdan, SSRİ Müdafiə naziri Yazovdan, Rusiya Dumasının deputatı Jirinovskidən, Rusiya Dövlət Dumasının komitə sədri, SSRİ Baş Prokrorunun müavini İlyuxin, Ulu Öndər Heydər Əliyevdən və başqalarından. 1990-cı illərin əvvəllərinə təsadüf edən bu sənədli filmin çəkilişləri heç də asanlıqla başa gəlməmişdir. Necə deyərlər, bu ayrı bir yazının mövzusudur...

Bütün bunlardan başqa Eyruz Məmmədovun üstün cəhətlərindən biri də ondan ibarətdir ki, o, Sumqayıtın tarixi ilə bağlı araşdırmalar aparıb və bu gün də bu işlə yorulmadan çalışır. Sumqayıtda yaşayan gənc nəslin öz doğma şəhəri haqqında gələcəkdə doğru-dürüst bilgilər əldə etməsi üçün o, bu gün də tarixi kitablar yazmağa, daha doğrusu Sumqayıtın tarixini yazmaqda davam edir. Bu yaxınlarda onun "Sumqayıtım, dünənə boylan” kitabı mənim redaktəm əsasında çapdan çıxıb və oxucular tərəfindən rəğbətlə qarşılanıb. Həmin kitabda Eyruz müəllim kimlərdən müsahibə almayıb? Sumqayıt haqqında kimlərin arzu və istəklərini soruşmayıb?.. SSRİ Elmlər Akademiyasının prezidenti M.Keldış, təyyarəçi-kosmonavt G.Titov, SSRİ yazıçılar ittifaqının sədri G.Markov, dünyamiqyaslı dirijor D.Kabalevski, SSRİ bəstəkarlar ittifaqının sədri T.Xrennikov və kimlər, kimlər. Müsahiblərinin hamısından da doğma Sumqayıt haqqında təəssüratlarını və arzularını soruşub. O müsahibələr SSRİ vaxtında, o cümlədən müstəqillik dövründə də Sumqayıtı dünyaya tanıdıb, şöhrətlənduirib. Eyruz Məmmədov bütün bunlara görə heç bir kəsdən təşəkkür gözləmədən peşəsinə sadiq qalaraq məhəbbətlə, həvəslə edib. Belə bir insan hər bir alqışa layiqdir.

Eyruz Məmmədovun Sumqayıtla bağlı xidmətlərini bir yerə toplayıb yazsaq yəqin ki, böyük bir kitaba sığmaz. Millət vəkili, akademik Rəfael Hüseynov dövlət radiosunda Sumqayıtla bağlı özünün müəllifi olduğu "Axşam görüşləri”verilişində belə bir ifadə işlətmişdir ki, həmin cümlə bu gün də qulağımda sələnir. "Sumqayıt deyəndə, Eyruz yada düşür, Eyruz deyəndə, Sumqayıtı yadıma salıram”. Bundan böyük qiymət olarmı? E.Məmmədov Sumqayıt tarixinin canlı ensiklopediyasıdır desəm, yanılmaram. O, uzun illərdir ki, bu tarixi ləyaqətlə çiyinlərində daşıyır, doğma şəhərimizi böyük məharətlə təbliğ edir. Bu, əsl vətəndaşlıq mövqeyidir.

Sumqayıtın 70 illiyi ilə əlaqədar olaraq sumqayıtlıların fəxri, respublikanın əməkdar jurnalisti, yazıçı-publisist Eyruz Məmmədovun şəhərimizlə bağlı böyük xidmətlərini nəzərə alaraq ona "Sumqayıtın fəxri vətəndaşı” adının verilməsi fikri ürəyimdən keçdi. İnanıram ki, Sumqayıtın dəyərli ziyalısı haqqında irəli sürdüyüm bu təklifi şəhərimizin əmək adamları, ziyalıları, eyruzsevər sumqayıtlılar həvəslə dəstəkləyəcəklər.

Sonda onu da qeyd edim ki, yazıçı-jurnalist Eyruz Məmmədova bu fəxri ad verilməsə belə, mən onu "Sumqayıtın fəxri vətəndaşı” hesab edirəm. Bu, mənim şəxsi fikrimdir. Bəs sizin fikriniz?

 

 

Arif Ərşad

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü

yazışı-tərcüməçi

Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.