Azərbaycanda qadınlara qarşı
zorakılıq faktları getdikcə artır. Son bir ayda 14 qətl baş verib ki, onlardan
doqquzunda öldürülən qadındır.
Bəs bunun qarşısını almaq üçün nə etmək lazımdır?
Psixoloq Sevinc Baxışova hesab
edir ki, zorakılığın əsasını aqressiya təşkil edir. Qadına qarşı olan
zorakılıq, xəsarət yetirmə və hətta öldürülmə səbəbi isə bizim bəzi adət- ənənələrimizin
qadının irəli getməsinə mane olması, ailədə qadının əvvəlki kimi güzəştə getməməsi,
ailəyə kənardan müdaxilələrin olması və sairədir: "Televiziya proqramlarda da bəzən
aqressiya təbliğ olunur. Cinayət verilişləri çox zaman hadisələri olduğu kimi cəmiyyətə
çatdırır. Nəzərə alsaq ki, son illər cəmiyyətdə aqressivlik hökm sürür, bu da
öz-özlüyündə zorakılığa təkan verən ən böyük amillərdəndir. İndi ailələrdə
münasibətlər o qədər gərginləşib ki, ən kiçik hadisə əksər hallarda faciələrə səbəb
olur. Cəmiyyəti uçuruma aparan bu kimi hadisələrin qarşısının alınması üçün ölkəmizdə
qadın polislərimizin sayı artırılmalıdır. Cinayətə qədər gəlib çixan problemlərin
sözsüz ki, başlanğıc nöqtəsi olmalıdır və belə xırda münaqişələrin həllində
icra hakimmiyətinin məsul şəxsləri daha aktiv olmalıdırlar. Problemli ailələrlə
söhbətlər aparmalıdırlar. Xırda münaqişələrin qarşısı vaxtında alınsa cinayətlərin
və ən əsası isə qadın ölümlərinin sayı azalar".
Digər psixoloq Zeynəb Əyyubova isə
məsələyə zorakılıq tətbiq edən tərəfin nöqteyi - nəzərindən aydınlıq gətirərək
münasibət bildirib: "Zorakılığı edən niyə buna meyillidir? Psixoloqların birmənalı
olaraq sözü budur- Həmin şəxs ya zorakılığa məruz qalıb, yada ki, zorakılığın
şahidi olub. Araşdırdıqda isə, bunun mənbəyi əsasən uşaqlıq illərinə dayanır.
Ailədə olan mühitdən çox şey asılıdır. Bu gün gələcəyin ya zorakısını ya da həyatsevər
bir səxsiyyətini yetişdiririk. Xüsusən oğul böyüdən valideynlər bu məsələdə
diqqətli olmalıdırlar. Əgər bu gün bir ailənin oğlu gəlini döymək, vurmaq kimi
hərəkətlər edirsə mütləq şəkildə ailə böyükləri məsələyə qarışmalı və bunun
qarşısını almalıdırlar. Yaxuda da qonşunuzda, küçədə olsa belə bu kimi hallarla
rastlaşan zaman özümüzü kənara çəkməməliyik.”
Hüquqşünas Ramil Süleymanov isə
hesab edir ki, aidiyyatı qurumlar öz öhdəliklərinə düşən vəzifələri yerinə
yetirməlidirlər: ‘‘Ölkədə qadınlara qarşı belə şiddətlərin baş verməsi və
onların zorakılıqlara məruz qalması həqiqətən ürəkağrıdan bir məsələdir və
düşünürəm ki, aidiyyatı qurumlar məsələ ilə ciddi məşğul olmalıdırlar. "Məişət zorakılığının qarşısının
alınması haqqında" Azərbaycan Respublikasının qanunu da qəbul olunub. Həmin
qanunda zorakılığın formaları qeyd olunub. Belə ki, məişət zorakılığının
fiziki, psixoloji və müxtəlif məhdudiyyətlərin
iqtisadi zəmində zorakılıq, cinsi zorakılıq kimi formaları var. Belə şiddət
halları ilə qarşılaşan vətəndaş ilk növbədə 102 vasitəsi ilə polis bölməsinə
müraciət etməlidir. Dərhal onun müraciəti əsasında araşdırılma aparılır və əgər
qadının üzərində hansısa xəsarət izləri varsa, onun tibbi müayinədən keçməsi
üçün məhkəmə tərəfindən tibbi ekspertə göndərilir və xəsarəti müəyyən olunur. Qeyd edək ki, Azərbaycan
Respublikasının Cinayət Məcəlləsinə görə, qəsdən sağlamlığa ağır zərər vurma 3
ildən 8 ilədək, qəsdən sağlamlığa az ağır zərər vurma 2 ilədək müddətə islah
işləri, 2 ilədək müddətə azadlığın məhdudlaşdırılması və ya 2 ilədək müddətə
azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır.
Qəsdən sağlamlığa yüngül zərər
vurmanın cəzası isə 1000 manatdan 1500 manatadək cərimə, yaxud 240 saatdan 360
saatadək ictimai işlər, 1 ilədək müddətə islah işləri, 1 ilədək müddətə
azadlığın məhdudlaşdırılması və ya 1 ilədək müddətə azadlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılır.
Bundan başqa Azərbaycanda "Məişət
zorakılığının qarşısının alınması haqqında" qanun var. Azərbaycan
Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsində məişət zorakılığının qarşısının
alınması haqqında qanunvericiliyin pozulması, yəni məişət zəminində iqtisadi
xarakterli qanunsuz məhdudiyyətlərin tətbiqinə görə, 100 manatdan 300 manatadək
cərimə nəzərdə tutulub.
Məişət zəminində psixi
zorakılığa, yəni şəxs tərəfindən digər şəxsə qəsdən psixoloji təzyiq göstərilməsinə
və ya dözülməz psixi şərait yaradılmasına yönəlmiş hərəkətlərə görə 300
manatdan 500 manatadək cərimə edilir.
Əgər ailədə döyülmə davamlı şəkildə
baş verirsə, bu Cinayət Məcəlləsinin əzab vermə maddəsinə görə də cəzalana bilər.
Bu maddəyə görə, mütəmadi olaraq
döyməklə və ya sair zorakı hərəkətlərlə güclü fiziki ağrı və ya psixi
iztirablar vermə 2 ilədək müddətə islah işləri, 2 ilədək müddətə azadlığın məhdudlaşdırılması
və ya 2 ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır.’’
"Genlərimizdə kodlaşan
zorakılığın kökünü tamamən kəsə bilmərik”.
Bu sözləri Xeberle. com-a mövcud
problemlə əlaqəli danışarkən, "Qadın Təşəbbüsü və Sosial Problemlərin Həllinə
Yardım” İctimai Birliyinin rəhbəri Zenfira Mustafayeva deyib.O, cəmiyyəti uçuruma aparan məişət
zorakılığından da danışıb: "Əsrlərdir davam edən qadın kişi münasibətlərində bərabərlik
deyilən bir anlayış olmayıb. Qadın daim kişidən bir pillə aşağıda olub və qadın
hegemonluq edən kişinin əlinin altında bir alət olub. Bu bir növ genetik olaraq
bizim genlərimizdə oturuşub. Kişi ağadır, kişi başəməzən tacıdır və son sözü də
o deməlidir, kişi nə deyirsə o da olmalıdır. İllər keçir və zamanla qadınlara
kişilərlə eyni hüquqa malik olduqları və gender bərabərliyinin olması aşılanır.
Zaman nə qədər dəyişsə də, nə qədər müasirləşsək də kişilərin çoxu qadınların
onlarla eyni hüquqlara malik olmasını qəbul etmək istəmir. Məişək
zorakılıqlarının kökündə də qadının kişinin sözünə qarşı çıxması durur. İkinci
bir tərəfdən isə, çox valideynin öz sözünü və istəklərini övladlarına şiddət
göstərərək həyata keçirmələri məsələsi var. Təbii ki, gözünü açıb, ağlı kəsəndən istər valideynlərinin
bir-biri ilə, yaxud da ki uşağın özünə qarşı yeridilən şiddət sonda onun özünün
də şiddətə meyilli olmasına gətirib çıxardan amillərdəndir. Belə ailələrdə böyüyən uşaqlar şiddət görməyi
və tədbiq etməyi adi hal sayırlar. Ailələrdə şiddətin tamamilə kökünü kəsə bilməsək
də maarifləndirmə işləri apararaq ən azından ailə məişət zorakılıqlarının acı nəticələrinin
qarşısını qismən almış olarıq. Ən əsası isə valideynlər özləri övladlarına
yaxşı nümunə olmağı bacarmalıdırlar. İndiki valideynlər öz aqressiyalarını da
uşaqlarda sındırırlar, buna görə isə təklif edərdim ki, evlənən cütlüklərin məcburi
tibbi müayinədən keçdikləri kimi, çox yaxşı olardı ki, müəyyən psixoloji müayinələrdən
də keçsinlər. Psixoloji durumları müəyyən edildikdən sonra evlənmələrinə icazə
veerilsin. Çünki bizə boşanma üçün müraciyət edən cütlüklərlə söhbət edərkən,
aydın olurki onların hər ikisində psixoloji narahatlıqlar var. Ümumiyyətlə isə şiddətin əsasında kimin
günahkar olduğunu axtarsaq, deyərdim hər iki tərəfdə günah olur. Kişilər isə
qadınlara nisbətən daha dözümsüzdür aqressiyaya və buna hansısa zərbə ilə cavab
vermiş olurlar. Bu da hər hansı bir cinayətə gətirib çıxartmış olur. Cinayət tərkibli zorakılıqların artmasında
yalnız kişiləri günahlandırmaq olmaz. Kişini aqressiv vəziyyətə bir çox amil gətirə
bilər, belə vəziyyətdə də gücü qadına çatan kişininin əsəbini sakitləşdirmək əvəzinə,
ona daha da aqressiv cavablar verən qadın təbii ki məişət zorakılığının qurbanı
olacaq. Lakin mənim başa düşə bilmədiyim məsələ, boşandıqdan sonra qadına zor tədbiq
edib, ona qarşı hər hansı bir cinayətkar əməllər tədbiq edilməsidir. Belə
insanlara qarşı ictimai qınaq olmalıdır. Çox təəssüf ki, indi hamı yaxasını kənara
çəkir. ”
Z. Mustafayeva həmçinin qeyd edib ki, QHT olaraq dövlət
qurumları ilə birgə işləyirlər: "Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyətinin
İctimai – Siyasi və humanitar məsələlər üzrə şöbənin müdiri Ülviyyə Müzəffərova
bu işlərdə bizə yaxından kömək edir və
öz dəstəyini heç vaxt əsirgəmir. Sosial problemli ailələrlə danişiqlar
aparıldıqdan sonra onların problemləri qiymətləndirilir. Daha sonra biz bu aiələləri
İcra Hakimiyyətinə göndəririk və onların problemləri ilə Ülviyyə xanım məşğul
olur. İşsizlik, təhsil və daha bunun kimi bir çox problemlərlərin həlli ilə
bağlı yaxından maraqlanır".
Mövcud problemin dini tərəflərindən
danışarkən ilahiyyatçı Samid Quliyev
bildirib ki, İslamda ümumiyyətlə zorakılıq
anlayışı yoxdur: "İstər qadına qarşı, istərsə də kişiyə qarşı.
Lakin mövzuya qadın mövqeyindən yanaşsaq, İslamda qadına qarşı heç vaxt şiddət
olmayıb. Məsələn, İslamdan əvvəl Ərəbistan yarımadasında doğulan qız uşaqları
diri-diri basdırılırdı. Amma İslamın gəlişi ilə bu ənənə demək olar ki, tam
aradan qaldırıldı. Hətta peyğəmbərimizin bu barədə xütbəsi var. Qadınların
haqlarına riayət edin və Allahdan qorxun. Qadınlar Allahın sizə olan əmanətidir.
Ümumilikdə isə İslama görə əmanətə xəyanət etmək olmaz. Bir halda ki, həmin əmanətin
sahibi də Yaradan özüdür. Son zamanlarda qadınlara qarşı olan şiddət gündəmi zəbt
edib. Bu əslində İslam tərəfindən qınaq
obyektinə çevrilməlidir və bu məsələdə yalnız ziyalılar deyil, din
xadimləri, ilahiyyatçılar da öz mövqelərini
bildirməlidirlər".
Xədicə Səxavətqızı
Xeberle.com
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
