Torpağı azad edən şəhidlər...
Axşam
Elvin İsmayılovu Sumqayıtın Şəhidlər Xiyabanında dəfn etmişdilər.
Ertəsi gün isə mən Elvinin yaşadığı evə gəlmişdim. Məhəllədəki
beşmərtəbəli binaların hamısının üzərində Azərbaycan bayrağı
dalğalanırdı. Qonşular şəhidin evini nişan verdilər. Füzulini azad
edərkən şəhid olan Elvin İsmayılovun yaşadığı mənzilə qalxıram. Ağlayan
qadınların səsi evdən bloka gəlir. Bizim adətimizdir axı, dünyasını
dəyişənlərin yas məclisində qadınlar onu öyər, boyunu sevib oxşayarlar.
Bir qadın dil deyib ağlayır:
Xalası:
Elvin, lay-lay...
Eşitmədiyimiz səsinə,
Duruşundan doymadığımız boyuna
Canım qurban...
Mən sənin yoxluğuna heç inanmıram...
Deyirəm, bəlkə Elvin deyil...
Lay-lay, Elvin, ay lay-lay...
Nənəsi:
Elvin, sənə canım qurban, səni çox istəyərdim...
Söz deyəndə üzümə gülən...
Yaman tez soldun, bizə dil açdırdın...
Sənə yaman gözəl yerdən ev veriblər,
Ağacın dibində, bir küləkli yerdə,
Dənizlə üz-üzə...
Şəhidlərlə qonşu olmusan...
Sənə öz canım qurban...
Elvin, ay lay, lay-lay ay lay...
Anası:
Sənin heç anana yazığın gəlmədi?!
Sənə bağlama hazırlamışdım...
Balam, lay-lay eyyy... bircəm, laylay eyyyy...
İsmayılovlar evinin ağbirçəyidir Mələk xala. Elə öz yaşadığı məhəllədə
süpürgəçi işləyir. İnsanlar var ki, taleyinə, qismətinə rahat çörək
qazanmaq yazılmır. Bu ailənin bütün üzvlərinin çörəyi daşdan çıxır.
Çətinliklər boynuna biçilir. İsmayılovlar ailəsi həmin çətin günlərlə
yaşayan ailələrdəndir. 20 ildir ki, əri Məhəmmədin gözləri şüşə
zavodunda işlədiyinə görə zədələnərək tutulub. Harasa getmək lazım
olanda Elvin babasının əlindən tutub, aparıb-gətirərdi. Babasını əl
ağacı idi. Əslində Elvin nənə-babaya hörməti, böyük yolunu saxlamağı
anasından öyrənmişdi. Sevil Şirəliyeva bütün çətinliklərə baxmayaraq,
uşaqlarına vətən sevgisini, böyüyə hörməti təlqin etmişdi. Anası da bu
ailənin həm qızı, həm gəlini olub. Üç uşağı, xəstə qayınatası, zəhmətkeş
qayınanası ilə ailənin yükünü çəkənlərdən biri də Sevildir. Ailə bu dar
evə sığmadığından, Mələk elə yaşadıqları məhlənin yuxarı hissəsində
oğlu üçün 1 otaqlı ev də kirayələmişdi. Elvini əsgərliyə elə həmin
kirayə evdən yola salıblar. Bunları Mələk xalanın söhbətlərindən
anladım.
- Mələk xala, ayrılıq yaman olur. O da ki, olsun ki, hər gün gördüyün, sevdiyin nəvəndən ayrılasan...
-
Canım yandı... Elə gözəl balam var idi... O, mənim ağıllı, təmkinli
balam idi. Səsini bir qonşu eşitmədi. Bütün qohum-əqrəbanın, qonşuların
sevimlisi idi. Valideynlər öz övladlarını tənbeh edəndə, Elvini misal
çəkib deyirdilər ki, "Elvin kimi ol”. Sizə qurban olum, indi daha
neyləyim ki... Vətənin gözü aydın. Hamının xəcalətinə son qoydu bu
şəhidlərimiz. Hamısı biz yaşayaq deyə getdilər, torpaqlarımızı
qaytardılar... Nə deyim, nədən danışım?! Bayaq dedim axı, süpürgəçi
işləyirəm. İşdən həyətə gələndə gördüm ki, həyətə adamlar yığışıb.
Yanımızdakı qonşu binada digər bir Elvin adlı oğlan da cəbhədədir.
Şəhidlik xəbəri gəlib, ancaq tabutu hələ gəlməyib. Fikirləşdim ki, yəqin
o Elvinin tabutunu gözləyirlər. Dayandım, qonşular başıma yığıldı.
Məndən nəvəm Elvini soruşdular. Dedim ki, iki gün əvvəl danışmışıq,
yaxşıdır vallah... Gecə saat 12 olardı... Oğlum Arif gəldi, pasportunu
götürdü, heç nə demədən getdi. Evə girmədi.... Üzümüzə də baxmadı.
Demədi nə olduğunu...
... Arif deyir ki, tanımadığı bir
nömrədən zəng gəlmişdi. Demişdi müstəntiqəm, gəl Füzuliyə.
Fikirləşmişdi ki, yəqin Elvin davaya-zada düşüb, amma tez də fikrindən
daşınmışdı. Çünki övladı ədəb-ərkandan kamil idi. Dalaşqan adam deyildi.
Sonra oğlunun dostu Valid zəng vurmuşdu. Demişdi ki, Elvin Füzulidə
yaralanıb, gedək oraya:
- Gecə ilə yola çıxdıq. Döyüşlər
başalayandan 1-2 gün qabaq danışmışdıq oğlumla. Dedi, salamtçılıqdır.
Məndən nigaran olmayın. Döyüş ab-havasını başa saldım, dedim, heç nədən
çəkinmə, qorxma. Qorxu ilk güllə açılana qədərdir. Sonra adam öyrəşir...
Artıq yolda Valid mənə həqiqəti demişdi. Hara getdiyimi bilirdim.
Füzulinin Əhmədbəyli kəndindəki hospitala çatdıq. Məni otağa apardılar.
Baş tərəfdə də bir nəfərin üstünə ağ çəkmişdilər. Elə bil mənə əl
edirdi. Getdim ona sarı. Hissim məni aldatmamışdı. Oğlum idi. Dedilər
üzünü açmayacağıq. Ayağına baxdım. Oğlumun ayaqları idi. Onu anadan
olandan qucağımda böyütmüşdüm. Bir ata üçün balasının bədənini
tanımasına nə var ki... Oradan tabutu götürüb Sumqayıta yola düşdük.
Balamın həyatı bununla da bitdi. Lakin ona sevinirəm ki, Vətən
torpaqlarını azad edənlərdən, o məğrur anı yaşayanlardan olub... Evə
xəbər göndərdim ki, hazırlaşsınlar. 1992-ci ildən bəri tökülən şəhid
qanlarının, günahsız qırılan insanlarımızın qanını mən ala bilmədim, mən
döyüşsəm də, bu qələbəni gətirə bilmədim. Laçında döyüşdüm, nələr
gördüm, nələrin şahidi oldum... O vaxtkı Ordumuz ilə bugünkü Ordumuz
müqayisə oluna bilməz. Mənə düşməyən şərəfli ad oğluma nəsib oldu. Mən
getməyim, o getməsin, bəs bu vətəni kim azad edər?! Tanrının məqamına
şükür!
Biz Ariflə həyətdə söhbət edəndə bir cavan qız gəlib,
Elvinin təzəcə çərçivəyə salınmış şəklini çəkdi. Soruşdum, kimdir bu
gənc qız? Arif dedi ki, bu gənc qızın atası Ruslan Yarmetov 1994-cü
ildə şəhid olub, ləzgidirlər. O zaman bu qız bələkdə idi. İndi nənəsi
Simnarə xala gəlib oturub anamın yanında ki, ona yoldaş olsun.
Söhbətə Valid Həsənov qoşulur:
-
Elvinlə biz dost idik. Həəə... yaşımızın fərqli olmasına baxmayın...
Aramızda düz 15 il yaş fərqi var. Ancaq könül, ruh dostu idik. Oxumağa
maddi imkanı olmadığından hələ ali təhsil almaq haqqında düşünmürdü.
Ailənin çətinliklərini çəkirdi çiyinlərində, müxtəlif kafe-restoranda
işləyərək, ailəsinə çörəkpulu qazanmağa yardım edirdi. Deyirdi ki, anam
da əlildir, babam da... atam da hər vaxt iş tapmır. Qeyrətli və məğrur
oğlan idi Elvin. Bizi birləşdirən Allaha olan sonsuz sevgimiz idi. Hər
zaman söhbətlərimizdə o böyük Yaradanın bizdən nə istədiyini, nə
verdiyini və qarşımızda qoyduğu sirrinin hansı vasitəylə açılması
yollarından danışar, həyatın fəlsəfəsini müzakirə edərdik. İnanın ki,
çox vaxt Yaradanın bizə hansı sirləri açmasının dərinliyinə gedib
çatardıq. O zaman elə xoşbəxt olurduq ki... Onu özümün kiçik qardaşım
bilirdim. O qədər yaxşı insan idi ki... Az yaşı ilə çoxlarından böyük
idi. Çox kitab oxumamışdı, ancaq elə bil ki, bütün kitabları oxuyub başa
çıxmışdı. Tanrıdan vergili idi sanki. İnsanın yaradılış və əməl
fəlsəfəsinə o qədər aşiq idi ki, bu eşq onu vaxtından əvvəl böyütmüşdü.
Və buna görə də bizim hər görüşümüz ruhi qida, istirahət idi. Və inanın
ki, biz çox vaxt görüşlərimizi indi onun özünün uyuduğu Şəhidlər
Xiyabanında vədələşərdik. Orada yatan o müqəddəslərə Tanrıdan rahatlıq
istəyib, nə gözəl amal uğrunda şəhid olmalarına heyranlıq edərdik. Sən
demə, məzar-məzar tanıdıqlarının yanında yeri var imiş... Onu mənim kimi
kimsə tanımırdı. Çünki biz bütün sualların açarını bir-birimizin
vasitəsi ilə tapardıq. Danışaraq, müzakirələr apararaq... Onun kamilliyi
bir də onda idi ki, dünya malına aşiq olmağa vaxt tapmamışdı. Mənə
deyirdi ki, Valid, səninlə danışanda elə bil güzgü ilə danışıram. Ruhum
təzələnir.
... Ordumuzun Vətən torpaqlarını azad etmək
uğrunda döyüşə atıldığını eşitmişdik. Əllərimiz göydə, Allahdan
ordumuza güc istəyirdik. Dua edirdik. Elə bu vaxt Elvinlə birlikdə hərbi
xidmət keçmiş dostu Seymur mənə xəbər verdi ki, ailəsinə mən deyə
bilmirəm... Mən özümdə güc toplayıb, getdim ağır xəbəri atası Arifə
deyim...
Bilirsiniz, inanmaq çox çətindir, özünü inandırmaq
da çox çətindir. Belə ağır xəbəri demək hər kəsə asan gəlməsin... Məqam
nə qədər uca məqam olsa da, ağır məqamdır. Təsəvvür edirsiniz, insan var
idi... və birdən yoxdur. Neyləsən də yoxdur daha. Yol boyu əvvəlcə
danışmadıq. Sonra Arif çox təkid etdi. Əvvəlcə yaralıdır desəm də, sonda
doğrusunu dedim. Dedim ki, oğlun şəhid olub. Onda baxdım ki, uca bir
ağac kəsiləndə yerə yıxılan kimi Arif yerə çökdü... dizləri qatlandı
Arifin... Səfərimiz o qədər ağır idi ki... Nə yol qurtarırdı, nə də
iztirab. Və yalnız Elvinin nəşini görəndən sonra... sonuncu ümidimi də
elə onun üzərinə örtülən bayrağımıza bükdüm. Azərbaycan bayrağına
bükülən tabutu götürüb, bax bu həyətə gətirdik. Biz buraya çatanda səhər
saat 5 idi. Bilirisiniz, buraya nə qədər adam toplaşmışdı... Camaatımız
bütün gecəni yatmamışdı... Hamı Azərbaycanın azad olunmuş torpaqlarında
şəhid olan Elvin İsmayılovun mübarək qədəmlərini gözləyirdi. Gördüyüm
mənzərədən bilmirdim qürur hissi keçirim, yoxsa ki, ağlayım... Hər halda
budəfəki göz yaşlarıma qürurum qarışmışdı. Mənim hamıdan balaca, ancaq
dünyagörüşü və həyat hekayətinə görə hamıdan böyük qardaşım Tanrının ən
uca məqamına yetişmişdi. İnsanın əzəl namusu Vətəni və torpağıdır. Mənim
qardaşım bu namus, bu torpaq uğrunda şəhid oldu.
Elvinin
tabutunu həyətə gətirəndə Mələk nənənin naləsi həyəti başına götürdü. Ağ
saçlarını yolub balasının tabutunun üstünə tökdü... Nə dillər dedi, nə
ağılar ağladı...
Mübarək qədəm oğlum,
Orduya gedən oğlum.
Torpağı ana bilib,
Bayraqla dönən oğlum...
Dur ayağa can balam,
De görüm ağrayır haran...
Niyə cavab vermirsən?
Yəqin ağırdır yaran...
...
Elvin haqqında xatirələrini bölüşənlərdən biri də babası 82 yaşlı
Məhəmməd kişidir. Deyir ki, cavan vaxtında əvvəlcə İrəvanın Qafan
şəhərində mis mədənində işləyib. Sonra köçüb gəlib Sumqayıta, burada
ailə qurub. Sonra Poladəritmə, şüşə zavodlarında işləyib. "Fəhlənin işi
yüngül olmaz deyir”, - ağsaqqal...
- Elə bir gün olmazdı ki,
əlimiz-ayağımız kəsilməsin. Bu gördüyün evi də şüşə zavodunda işləyəndə
bir güc-bəla ilə aldım. Allah Heydər Əliyevə rəhmət eləsin. Adamın
gərək adamı olsun. Mənə də arxa-dayaq durdu o rəhmətlik. İşlədiyim yerdə
adamım olmadığından mənim ev növbəmi satırdılar başqasına. Bir gün
Azərbaycan Sov.KP MK-nın katibi Heydər Əliyevə şikayət məktubu yazdım.
İnanın ki, məktub ünvanına yetişəndən bir az sonra bu mənzili aldım.
Sonra ailə böyüdü, artdı...yenə mənzil nöbəsindəyəm... İndiki başçı bizi
saymır. Dəfələrlə bu kor gözlərimlə qəbuluna getmişik. Heç qəbul
etməyiblər. Eh... bundan sonra, dünya nəyimə gərək. Sadəcə istəyirdim
ki, balalarım bir az geniş evdə yaşasınlar. Elvin bax bu dar evdə
böyüdü. Mənim gözüm görsəydi, gedib nəvəmin qanını alardım, - deyir və
ağlamağa başlayır...
Səsi titrəyə-titrəyə yenə sözünə davam edir:
-
Dünən Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev Suqovuşanın, Cəbrayılın azad
olunduğunu dedi... Baxmayaraq ki, şəhidim var, bu dəfə sevincimdən
ağladım. Bu böyüklükdə xoş xəbərdən sonra adam necə ağlamasın... Yaxşı,
bəs Elvin də getməsin, o biri də getməsin, bu torpaqları kim geri
alsın?! Orda şəhid olanların hamısı mənim balalarımdır. Allah onların
ruhunu şad eləsin. Ürəyində qeyrəti, təpəri olmayan əsgər gedib o doğma
torpaqlara çıxa bilməz, bu döyüşü başa gətirə bilməz... Deyirsən
Elvindən danış... Nə danışım nəvəmdən? Nəslimizin ilk şəhidi oldu. 5 ay
idi əsgər getdiyi. Elvingil geri qazandığımız torpaqlarımızda keşik
çəkirmiş. Oturub çay içiblər. Onunla bir olan uşaqlar səngərə tez
qayıdıb, Elvin bir az ləngiyib deyəsən, düşmən minaatan mərmisi atıb
onların olduğu tərəfə... Bilirsən necədir, qızım, adam qismətdən,
yazıdan ayrı düşə bilməz. Mənim atam da 1941-1945 müharibəsində şəhid
oldu. Mən də şəhid balasıyam. O müharibədə nələr görmədik. İndi
dövlətimiz şəhidinin də şərəfini uca tutur, şəhidinin ailəsinin də...
.jpeg)
Baba
çox kövrəlmişdi. Nəvəsi Nərmin - Elvindən kiçik bacısı gəlib qulağına
nəsə pıçıldadı, kişi durub o biri otağa keçdi. Bayaqdan biz söhbət
etdikcə, şəhidimin anası Sevil Şirəliyeva da süfrənin bir küncündə yanıb
sozalırdı. Danışmaq istəyir. Səsi batıb, səsi çətinliklə çıxır.
- Oğlumun adına bağlama bağladım ki, ona əsgər payı göndərim, - deyib, pəncərənin altındakı böyük çantanı göstərir:
-
10 gün əvvəl danışdıq. Ürəyi istəyən əşyaları, yeyəcəkləri almağımı
xahiş etdi. Pul əldə edən kimi gedib bütün istədiklərini alıb o boğçaya
yığdım. Taksi ilə danışmışdıq ki, aparsın. Göndərə bilmədim, balam özü
gəldi. Özü də gör necə gəldi. Qismət olmadı oğluma. İndi deyirəm ki, o
bağlamanı aparın başqa əsgərlərə çatdırın, nə fərqi, onlar da mənim
balam. Elvinim bacılarının da dayağı idi...
Bir ay yarım
əvvəl, bu pandemiya ayazıyandan sonra gedib Beyləqanda ailəliklə
görüşdük. Evdən yemək aparmadım, atası dedi ki, orada kafedən alıb
yedirərik. Allah məni öldürsün, bəlkə balamın hansısa yemək keçdi
ürəyindən, nə bilim?! Yedik-içdik, güldük-danışdıq. Soruşdum ki, ana
qurban, vəziyyət necədir? Burda sizə necə baxırlar? Dedi ay ana,
narahat olma, vallah, rahat yorğan-döşəyimiz, geniş çarpayımız var. Hər
şey əladır. Dedim bala, erməni zad görsən, qorxma. Dedi, ana, sən nə
danışırsan, erməni kimdir ki, ondan qorxaq, biz burada ona görəyik ki,
erməninin canıını alaq. Əsgərliyə yola salanda da, hərbi hissədə
görüşdə də xeyli şəkil çəkdirdik. Balamdan yadigar qalan o anlar oldu.
Ancaq indi, bacılarının üzünə baxa bilmirəm. Bu səhər kiçik bacısı 11
yaşlı Sevinc qaçıb gedib Şəhidlər Xiyabanına, hamı onu axtardı, narahat
olduq. Sonra bir tanımadığımız nömrədən zəng gəldi, qadın dedi ki,
narahat olmayın uşaq mənimlədir, mən də oğlumun qəbrini ziyarətə
gəlmişdim... Sevinc Elvinlə nəfəs alırdı.
Qardaşın
yeri bacı üçün hər zaman əzizdir. Qardaş bacının baş tacı, dayağıdır.
Elvinin özündən 5 yaş kiçik bacısı Nərmin onu belə xatırldı:
"Elvini
mən dünyalar qədər istəyirdim. O bizə qardaşdan artıq idi, bizi o qədər
gözəl başa düşürdü, hər zaman qayğımıza qalır, bizi qucaqlayır,
saçlarımıza sığal çəkərdi. Bizi uşaqlıqdan həyətdə hər kəsdən qoruyurdu
və ondan tez-tez Qarabağı azad edəcəyik,biz ermənidən güclüyük, biz ən
gözəl xalqıq kimi kəlmələr eşitmişəm. Qardaşım üçün çox darıxıram, onun
səsini eşitmək istəyirəm. Bütün günü şəkillərinə baxıb təsəlli tapıram.
Onu cəbhədən evimizə gətirəndə o qədər insan toplaşıb alqışlayırdı ki,
çaşıb qalmışdım. İnanmırdım bunlar mənim qardaşıma görədir. Fəxr
edirəm!”
19 yaşlı şəhid Elvin Arif oğlu İsmayılovun həyat hekayətini elə dostu Validin son sözləri ilə bitirirəm:
"Elvin haqqında çox danışa bilərəm... Qoy valideynləri də, doğmaları da
başlarını uca tutsunlar. Onların əzizləri canını Vətən uğrunda fəda
edənlərdən oldu. Sevdiyin insanı buraxmaq çox çətindir. Qəlb buraxmaq
istəmir. Baş bu gedişi anlamır. İnsan çırpıntılar içərisində qalır.
Ruhunla sevdiyin insanı cismən buraxa bilərsən, ruhundan ayırmaq çətin
olur. Elvin kimi insanlar milyardda bir dənə olur... İnanın ki, o bir
başqa oğul idi...”.
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
