Müasir dövrdə ətraf mühit və insan saglamlıgı üçün başlıca potensial təhlükə tullantıların yerləşdirildiyi poliqon ərazisində emal olunmaması və ya zərərsizləşdirilməməsidir. Əgər tullantı polqonu ərazisində tullantıların emalı aparılmırsa nəticədə toksiki maddələr atmosferə, torpaga və suya keçir və ətraf mühitə ,o cümlədən insan saglamlıgı üçün təhlükə yaradır. Bildiyimiz kimi sənaye və məişət tullantılarının qalıgı kimyəvi birləşmələrdən ibarətdir.Mövcud zibil emalı zavodlarında təkrar emala yarayan şüşə, plastik, agız, plastik, metal, taxta və.s.tullantılar çeşidlənərək təkrar istifadəyə qaytarılr.Yerdə qalan tullantılar isə yüksək tempetaturda texnoloji qurguda yandırılır. Bu zaman atmosferə demək olar ki, zərərli maddələr atılmır.
Ancaq zibil emal zavodları olmayan tullantı poliqonu ərazisində tullantıların düzgün basdırılmaması səbəbindən üzvi maddələrin çürüməsi nəticəsində əmələ gələn qazların alışmasından tullantıların dərinlikdə yanması və tüstülənməsi baş verir. Aşagı temperaturda tullantıların yanması ətraf mühitin çirklənməsi baxımından daha təhlükəlidir. Bunun nəticəsində atmosferə çox zəhərli birləşmələr olan dioksin, poliaromatik karbohidrogenlər, digər zərərli maddələr, tüstü, iy-qoxu atılır. Bu birləşmələr ətraf mühitdə uzun müddət qalmaqla insan saglamlıgına təhlükə yaradır.
Zibil emal zavodları olmayan məişət tullantıları poliqonları ərazisində tullantılar germetik hazırlanmış torpaq çuxurlara iri həcmli buldozerlə tapdalanmış halda yıgılaraq gündəlik olaraq üzəri torpaqlanmalı və əmələ gələn qazların atmosferə çıxması üçün borular yerləşdirilməlidir. Əgər buna əməl olunmasa məişət tullantıları 5-10 metr dərinlikdə aılışır,onun üzərinə torpaq verilsə də,su ilə söndürülməyə çalışılsa da xeyri olmur,özü sönənədək davam edir. Tullantı poliqonu yaşayış massivindən aralı olmalı, sanitar mühafzə zonası gözlənilməlidir.
Bir daha qeyd etmək istəyirəm ki, poliqonda tullantıların əsas yanma səbəbi tullantıların basdırılması işlərinin düzgün və lazımi səviyyədə aparılmamasıdır.
Müasir zibil emalı zavodu tikilinədək tullantı poliqonuna bünövrə qazıntılarında əmələ gələn qarışıq suxurların daşınması təmin olunmalı və basdırılan tullantıların gündəlik olaraq üzəri suxurla örtülməlidir. İmkanlı sahibkarlar da bu işə kömək etməlidirlər.
Aysəf Bayramov
Ekoloq, kimya üzrə fəlsəfə doktoru.
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
