Xeberle.com rəqəmsal marketinq və sosial media mütəxəssisi İlqar Mirzənin yazısını təqdim edir.
Serbiyada olduğum üçün maraqlı bir şey danışım. Bir məqalə oxudum, Balkanlar haqqında sual verilir: "-Why is Serbia much poorer than Slovenia and Croatia?! ("Nə üçün Serbiya Sloveniya və Xorvatiyadan daha kasıbdır?)".
Cavab: Balkan müharibələrinin nəticələrindən biri olan böyük beyin axını. 90-cı illərin intellektual serb gənclərinin qarşısında iki yol var idi: Müharibəyə gedib qonşuna, soydaşlarına güllə atıb sonra ömrünün sonuna kimi vicdan əzabı ilə yaşamaq, ya da köç etmək. 2-ci yolu seçənlər çox oldu. Müəllif yazır ki, qrup yoldaşlarımdan yalnız 1-i Serbiyada qalıb, qalanı xaricdədir. Bu yolu seçənlərin indi 45-60 yaşları var, onlar vətənlərinin memarı və mühəndisi ola bilərdilər, amma başqa ölkələrdə həyatlarını qurdular.
Serbiya bütün Balkan müharibələrini uduzdu. 95 və 99-cu illərdə NATO-nun məsələyə qarışmasıyla hər şeyə nöqtə qoyuldu. Vaxtında millətçiliyi, diktaturanı, imperializmi kənara qoyub dialoq qura bilsəydilər hələ də bir nəslin nostaljisini çəkdiyi, 7 ölkəyə parçalanmış Yuqoslaviya bəlkə də indi tam başqa ölkə olardı. İndi Serbiyadan daha yaxşı yaşayan Sloveniya və Xorvatiya da onlardan ayrılıb. Müharibə isə bütün regionu xarabalığa çevirdi. Yaralar sağalmayıb.
Serblər rusların balkan qardaşıdırlar. Əsrlərdir ki, bu iki xalq çiyin-çiyinədir. Tarixlə maraqlananlar bilir ki, heç bir slavyan xalqı ruslara bu qədər qardaş kimi olmayıb (qonşu Belarus və Ukrayna heç bu qədər deyil). Hər ikisi imperialist millət, xalq. Düzdü, 90-larda özünün daxili problemlərinə başı qarışan, beynəlxalq arenada heç bir sözü keçməyən Rusiya serblərə lazımı dəstəyi göstərə bilmədi, amma məsələn I Dünya müharibəsində məhz Rusların Serblərə "poddeşkaya" getməsi həm müharibəni daha da alovlandırdı, həm də İmperiyanın da süqutunda rol oynadı.
Bunu niyə xatırlatdım, çünki görünən odur ki, serblərin 90-larda buraxdığı böyük səhvi indi ruslar edirlər. Müharibə harda, necə, nə vaxt bitəcəyindən asılı olmayaraq Rusiya məğlubdur. Dağılmış şəhərlərə, sərf olunan pullara, ölən əsgərlərə görə deyil, məhz beyin köçünə görə, çünki tarixinin ən böyük beyin köçünü yaşayır.
Hər iki halda siyasi elita mənasız bir siyasi kursla ölkənin gələcəyini qaranlığa sürüklədi.
İndi gələk özümüzə. Azərbaycan 90-ların əvvəlində, müstəqilliyini qazanan ərəfədə böyük bir beyin köçü yaşadı. Əsas səbəb müharibə deyildi - yəhudilər İsrailə, ruslar və ermənilər Rusiyaya getdi. Qarın doydurmaq problemi olan bir dövrdə yaradıcılıq, idman, elm heç kimə lazım deyildi - potensialı olanlar Türkiyə, Amerika, Almaniya və digər ölkələrə dağılışdılar. Əvvəllər Bakupages portalı var idi, ordan görmək olurdu minlərlə intellektual Bakılı kəsim dünyaya necə səpələnib (qeyd. Rusiyaya pul qazanmaq üçün gedənləri saymıram, bu beyin köçü deyil və Sovet dövründə də var idi)
Nə Azərbaycanda nə də Ermənistanda müharibə səbəbindən ciddi beyin köçü olmadı, çünki biz bilirik ki haqlıyıq, ermənilər isə inanırlar ki, haqlıdırlar. Bir-birimizə güllə atmaqda vicdan məsələsi yoxdu.
Amma 202x-lərdə Azərbaycan miqyassız bir beyin köçü ilə üz-üzədir. Əvvəl ancaq İT idisə, indi tibb, menecment, tikinti, incəsənət, kreativ - bütün (!) sahələrdə ciddi axın var. Təkcə elə bizim şirkətdə son 5 ildə 5 əməkdaş xaricə köçüb (özümü saymıram, mən hələ də dirəşmişəm).
Niyə? Bəzilərinin düşündüyü kimi daha çox pul qazanmaq səbəb olmayıb heç vaxt. Qayıdırıq lap yuxarıya - insan pul qazanır ki, rahat yaşasın. Əgər rahat yaşamayacaqsansa, insan kimi dəyərin yoxdusa gələcəyini də görə bilmirsən, çünki daima oyanıqsan və daima qorxu, təhlükə içində yaşayırsan.
Biz nə istəyirik ki? Rahat işə, evə gedək-gələk, həftə sonu uşaqlarımızla parkda gəzək, heçkim damımızı başımıza uçurtmasın, əlimizdə olanı almasın, ağrıyanda bilək hara gedək, qazancımız-xərclərimiz mütənasibliyini qoruyan iqtisadi model, uşaqlarımıza insan olmağı öyrədəcək təhsil. Qısası, adam kimi yaşamaq. Çoxmu şey istədik?! Bunun üçün gecə-gündüz işləməyə hazır millətik. Praqmatik bir yazılmamış saziş "imzaladıq", çünki biz sadəcə elə bildik ki, onlar daha yaxşı bilirlər, bizdən daha uzaqgörəndilər. ...
Təəssüf ki, beyin köçünün miqyaslarına görməzyana davranılır. Amma biz bunun acısını indi köçənlər 45-60 yaşına çatanda hiss edəcəyik, Serblər kimi. Onda bizim haqqımızda bu sualı verəcəklər, "Niyə bir vaxtlar neft pulları ilə zəngin Azərbaycanlılar indi qonşu dövlətlərə nisbətən daha kasıb yaşayırlar?", bir yazar da cavab verəcək, çünki ölkənin memarı və mühəndisi olmalı olanlar uzaqlara köçdülər...
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
