Qubad İbadoğlu: «Hətta ucuz məzənnənin də sabit saxlanması həmişə bazara fasiləsiz valyuta müdaxiləsini zəruri edəcək»
Rəşad Həsənov: «Mərkəzi Bankın rezervlərinin xərclənməsi daha məqsədə uyğundur»
Fevral ayında manatın 33 faizlik devalvasiyasından sonra milli valyuta yenidən ucuzlaşdı. Belə ki, Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) son məlumatına görə, 1 dollar 0.0021 AZN qalxaraq 1.0517 AZN yüksəlib. Artıq ekspertlər növbəti devalvasiyanı qaçılmaz sayırlar. Çünki ölkəyə valyuta axını yalnız neftdən gəlir ki, onun da dəyəri aşağı düşməkdədir. Hələ ki, Mərkəzi Bank dolların kəskin bahalaşacağı ilə bağlı deyilənləri şayiə adlandırır.
Amma fakt odur ki, devalvasiya belə AMB-nin rezervlərinin azalmasının qarşısını ala bilmədi. AMB sədri Elman Rüstəmov manatın fevraldakı ucuzlaşmasından sonra bazara daha 1 milyard dollarlıq satış həyata keçirdiyini etiraf etdi.
İqtisadçı-ekspert Qubad İbadoğlunun yaydığı açıqlamaya görə, intervensiyanın davam etməsi müsbət heç nə vəd etmir: "Mart ayında bayram və istirahət günləri ilə əlaqədar olaraq ayın demək olar ki, yarısında valyuta birjasının və bankların fəaliyyət göstərməməsinə baxmayaraq, Mərkəzi Bank tərəfindən valyuta bazarına 600 milyon dollarlıq müdaxilə heç də yaxşı perspektiv vəd etmir. Hazırda valyuta bazarında və pul kütləsinin tənzimlənməsində yaranmış situasiya Mərkəzi Bankdan daha operativ və çevik qərarlar qəbul etməyi, strategiyasına və pul-kredit siyasətinə yenidən baxmağı tələb edir. Əks tədqirdə, xüsusilə də dollara olan ajiotajlı tələbdən doğan psixoloji təzyiqin artması və neftin qiymətinin ucuzlaşmasından qaynaqlanan iqtisadi təzyiq vasitələrinin getdikcə aktivləşməsi Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatlarının sürətlə azalmasına və sıfırlanmasına gətirib çıxara bilər".
Q.İbadoğlu qeyd edir ki, bu şəraitdə və indiki şərtlər daxilində, hətta ucuz məzənnənin də sabit saxlanması həmişə bazara fasiləsiz valyuta müdaxiləsini zəruri edəcək.
Digər iqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənov isə bildirdi ki, ölkə iqtisadiyyatının makro parametrləri manatın məzənnəsinin dəyərdən düşməsini inkişaf etdirir: "İndiki situasiyada milli valyutanın dəyərdən düşməsini iki amillə izah etmək olar. Əvvəla, Azərbaycanın xarici ticarət saldosu düzgün göstərilmir. Xüsusilə, idxal əməliyyatları qeyri-rəsmi formada həyata keçirilir. Ona görə də ölkənin tədiyyə balansında saldonun müsbət deyil, ən yaxşı halda bərabər olduğunu deyə bilərik. Yəni ölkədən çıxan vəsaitlə daxil olan pul bərabərdir. Məsələn, rəsmi statistikaya görə, 2014-cü ildə ölkənin tədiyyə balansında 9-10 milyard dollarlıq müsbət saldo olub. Yəni ölkəyə bu qədər vəsait daha çox gəlib. Bunun müqabilində hökumət manatın kursunu saxlaya bilməyərək, ciddi devalvasiyaya gedirsə, deməli, həmin sahədə ciddi boşluqlar var, ictimaiyyət üçün açıqlanan rəqəmlər reallığı əks etdirmir".
R.Həsənov əlavə etdi ki, milli valyutanın uzun dövr ərzində Azərbaycan Mərkəzi Bank tərəfindən möhkəmlənməsi həmin müddətdə ölkə bazarında manatlaşma prosesinə gətirib çıxarıb: "İri ticarət subyektlərində, avtomobil və daşınmaz əmlak bazarında belə alqı-satqı prosesində manata üstünlük verilirdi. Manata qarşı təhlükə yaranandan sonra insanlar əllərində olan vəsaitləri dollara çevirməyə başladılar. Bunun nəticəsində Azərbaycan Mərkəzi Bankının intervensiya xərcləri daha da sürətləndi".
R.Həsənovun sözlərinə görə, bundan başqa hökumət 2015-ci il üçün neftin qiymətini düzgün proqnozlaşdırmadı: "Dövlət gəlirlərinin hesablanmasında neftin qiymətinin 90 dollardan götürülməsi reallığı əks etdirmədi. Hökumət nefti proqnozlaşdırdığı rəqəmdən 30-40 faiz ucuz satmalı oldu. Ona görə də ötən ilin birinci rübü ilə müqayisədə "qara qızıl"ın satışından əldə olunan gəlir təqribən 60 faiz azalıb. İlkin hesablamalara görə ötən ilin birinci rübündə 3,7 milyard dollar valyuta daxil olmuşdusa, bu ilin birinci rübündə 1,6 milyard dollar daxil olub.
Digər tərəfdən fevral ayında baş verən devalvasiyadan sonra əhalinin dövlət qurumlarına qarşı inamı azalıb. Məsələn, bir neçə gün öncə ikinci devalvasiya təhlükəsinin qalmadığı söylənilsə də, dünəndən etibarən yaranmış vəziyyət dövlət qurumlarına inamın yaranmadığını göstərir.
Daşınmaz əmlak, zinət əşyaları və avtomobil bazarında çox ciddi durğunluq hiss edilməkdədir. Bu sahələrə vəsait yönəldilməsi kifayət qədər aşağı düşüb. Bununla da vətəndaşlar dollarları evlərində yığırlar. Əvəzində Mərkəzi Bankın dollar verib aldığı manat onun kassasında yığılıb. Ölkədə həm dollar, həm də ümumilikdə pul qıtlığı yaranmağa başlayıb. Bütün bunlar indiki mənzərənin yaranmasına gətirib çıxarıb".
R.Həsənov hesab edir ki, Mərkəzi Bank hər hansı bir addım atanda ölkənin digər makro iqtisadi göstəricilərini də göz önünə gətirməlidir: "Əgər 50 gün öncə edilən devalvasiyadan cəmiyyət şoka düşdüsə, ikinci devalvasiya iqtisadiyyat üçün intihar olar. Bunun qarşılığında Mərkəzi Bankın rezervlərinin xərclənməsi daha məqsədə uyğundur.
Baş bankir də etiraf etdi ki, ölkəyə ancaq neft satışından pul gəlir. Belə olan halda Mərkəzi Bankın intervensiyası davam edəcək". (bizimyol.info)
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
