- Oqtay müəllim, bu gün "Azərikimya” İstehsalat Birliyi, onun əsas İstehsalat müəssisəsi olan Etilen-polietilen zavodunda son 6 il ərzində görülmüş işləri, həyata keçirilmiş tədbirləri konkret faktlarla necə ifadə etmək olar?

- Ötən 6 il ərzində SOCAR-ın dəstəyi ilə həyata keçirilən tədbirlər «Azərikimya» İB-də həm istehsalat, həm də insan amili baxımından yeni bir canlanmaya və yüksəlişə səbəb olmuşdur. Aparılan əsaslı təmir və yenidənqurma işlərinin nəticəsi olaraq, istehsalatların elektrik enerjisi ilə fasiləsiz və etibarlı şəkildə təchizatına imkan yaranmış, elektrik enerjisi, buxar və qazın itkisinin qarşısının alınması ilə xeyli həcmdə kimyəvi məhsula, həmçinin enerjidaşıyıcılara - elektrik və istilik enerjisinə, suya və qaza qənaət edilmiş, istehsal olunan əmtəəlik məhsulda enerjidaşıyıcıların xüsusi çəkisi əhəmiyyətli dərəcədə azalmış, bu da məhsul çıxımının artmasına və onun maya dəyərinin minimuma enməsinə səbəb olmuşdur. Həmçinin respublikadaxili və xarici ölkə istehlakçıları baxımından tələbatın artdığı yüksək təzyiqli polietilen, propilen, texniki və mütləqləşdirilmiş izopropil spirtinin, müxtəlif kimyəvi fraksiyaların istehsal göstəriciləri kifayət qədər genişlənmişdir.

SOCAR-ın strukturuna daxil edildikdən sonra rəhbərliyin tapşırığına əsasən "Azərikimya” İstehsalat Birliyində zəhərli və zərərli, müvafiq standartlara cavab verməyən, şəhərin ekologiyasına mənfi təsir göstərən bütün istehsalatlar – SAM, Sintetik kauçuk, Üzvi sintez zavodları ləğv edilmiş, səmərəli işləyə bilən istehsalat sahələri isə yenidən qurulmuşdur.

Rəhbərlik etdiyim Etilen-polietilen zavodunda son dövrdə aparılan yenidənqurma və modernizasiya işlərini aşağıdakı kimi təsnifatlandırmaq olar:

- Yeni Azot-oksigen kompleksi tikilib istifadəyə verilmişdir. Bu kompleks zavodun azot və oksigenə, Təmir-tikinti İdarəsinin isə oksigenə olan tələbatını tam həcmdə və yüksək keyfiyyətlə ödəməyə imkan vermişdir. Ötən qısa müddət ərzində layihə gücündə və ahəngdar işləyən yeni kompleksdə azot və oksigen istehsalı üçün elektrik enerjisi sərfi, nəzərdə tutulduğu kimi, əvvəlki qurğuda olduğundan 5 dəfə az olmuşdur. Ekoloji təmizliyi ilə də seçilən yeni kompleksin işə salınması sayəsində müəssisə üzrə xeyli miqdarda vəsaitə qənaət edilməsinə nail olunmuşdur.

- Azot-oksigen kompleksi ilə paralel olaraq Etilen-polietilen zavodunda innovativ texnologiyalar əsasında yaradılmış müasir tipli Susoyutma qurğusunun istifadəyə verilməsi də EP-300 kompleksinin ahəngdar işini təmin etmiş, iqtisadi cəhətdən ilkin proqnozları doğrultmuşdur. Əvvəlki qurğudan fərqli olaraq, hər 1000 m3 suyun soyudulması prosesi zamanı bir saat ərzində 80-100 kvt, bir ay ərzində isə 1500 mqvt-a qədər az elektrik enerjisi sərf edilmişdir ki, bu da il ərzində xeyli miqdarda vəsaitə qənaət olunması deməkdir. Bir saat müddətində suyun sərfi də əvvəlki qurğuya nisbətən 130 m3 az olmuşdur. Ən başlıcası isə odur ki, yeni qurğunun istifadəyə verilməsi ilə müəssisənin EP-300 kompleksinin stabil, etibarlı fəaliyyəti təmin edilmişdir.

- Zavodumuzda istismara verilmiş yeni qurğulardan biri də Mütləqləşdirilmiş izopropil spirti sahəsidir. Fəaliyyəti tamamilə dayandırılmış sahədə demək olar, bütün qurğu və avadanlıqlar yenidən qurulmuş, yeni operator binası tikilmişdir. Görülmüş işlər kimyaçıların əmək şəraitinin yaxşılaşması ilə yanaşı, 2 ədəd kalonun və 10 ədəd nasosun istismardan çıxarılması sayəsində xeyli miqdarda enerjidaşıyıcılarına qənaət olunmasına zəmin yaratmışdır.

- Ötən il həmçinin Etilen-polietilen zavodunun İstehsalata və keyfiyyətə nəzarət, həmçinin Sənaye-sanitar sahələrini özündə birləşdirən yeni laboratoriyası əsaslı təmir və yenidənqurma işlərindən sonra istismara verilmişdir. Laboratoriyalar Rusiya və Almaniya istehsalı olan müasir tipli cihaz və xromatoqraflarla təchiz olunmuşdur ki, bununla da ətraf mühitin insan orqanizminə təsir istiqamətlərini, zərərli və təhlükəli istehsalat amillərini, ekoloji vəziyyəti, istifadə olunan suyun çirklilik dərəcəsini, atmosferə atılan tullantıların miqdarını və s. ASTM standartlarına uyğun analizlər aparmaqla dəqiq müəyyənləşdirmək mümkün olmuşdur.

- Etilen-polietilen zavodu ərazisində həyata keçirilən layihələrdən biri də gündəlik gücü 2600 m3 olan yeni istehsalat tullantı sularının təmizlənməsi qurğusunun tikintisidir. Bu qurğunun inşa edilməsinin əsas məqsədı Xəzər dənizinə atılan suların maksimal təmizlik həddinin təmin edilməsi və təmizlənmiş suyun irriqasiya istifadə olunmasıdır.

- Möhtərəm Prezidentimiz ötən il Sumqayıta səfər edərkən Sizin zavoda da gələrək kimyaçılarla görüşmüş, burada iki qurğunun açılış mərasimində iştirak etmişdir.

- Tamamilə doğrudur, biz kimyaçılar ölkə başçısının diqqət və qayğısını həmişə öz üzərimizdə hiss etmişik. Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev ötən ilin oktyabr ayının 25-də Sumqayıta səfəri çərçivəsində bizim zavodda da olmuş, iki yeni qurğunun işə salınması mərasimində iştirak etmişdir. Prezidentin açılış mərasimində iştirak etdiyi propan-propilen fraksiyasının kükürdlü birləşmələrdən təmizlənməsi məqsədini daşıyan, layihə gücü 10 t/saat olan qurğunun istismara verilməsi nəticəsində propan-propilen fraksiyası birbaşa sobaya deyil, qələvi ilə təmizləndikdən sonra qazayırma bölməsinə ötürülür ki, bunun da nəticəsində məqsədli məhsul olan propilenin digər məhsullara çevrilməsinin qarşısı alınır, bununla da xeyli miqdarda qələviyə qənaət edilir. Prezident İlham Əliyevin açılış mərasimində iştirak etdiyi ikinci qurğu isə butan-butilen fraksiyasının hidrogenləşməsi qurğusudur. Qeyd edim ki, hər iki qurğunun layihəsi "Azərikimya” İB-nin Xüsusi konstruktor bürosu tərəfindən hazırlanmış, tikintisi isə Birliyin Təmir-tikinti İdarəsi tərəfindən həyata keçirilmişdir. Layihə gücü ilkin mərhələdə 120 min t/il, sonrakı mərhələlərdə isə 250 min t/il olması nəzərdə tutulmuş yeni qurğuda piroliz prosesindən əvvəl butan-butilen fraksiyasının hidrogenləşməsi aparılır ki, nəticə etibarilə piroliz prosesində alınan məhsulların yüksək faizli çıxımına nail olunur.

- Sumqayıt kimya sənayesinin inkişafında Ümummilli lider Heydər Əliyevin xidmətlərini unutmaq olmaz.

- Böyük minnətdarlıq hissi ilə qeyd etmək lazımdır ki, Sumqayıt şəhəri, onun kimya sənayesi, burada yaşayan insanlar həmişə dahi rəhbər Heydər Əliyevin diqqət mərkəzində olmuşdur. Ulu öndərin Sumqayıt sənayesi, o cümlədən şəhərin neft-kimya sənayesinin inkişafı, bütövlükdə Azərbaycanın iqtisadi cəhətdən qüdrətlənməsi, respublikamızın dünyanın tərəqqi etmiş ölkələri sırasında yer alması, xalqımızın maddi-rifah halının durmadan yaxşılaşması üçün göstərdiyi xidmətlər misilsizdir. Məhz Ümummilli lider Heydər Əliyev Azərbaycan iqtisadiyyatında kimya kompleksinin roluna xüsusi əhəmiyyət verdiyindən, özünəməxsus müdriklik, qətiyyət və inadkarlıqla SSRİ-nin o vaxtkı rəhbər orqanlarında Azərbaycanın neftçıxarma və neft-kimya sənayesində əsaslı yenidənqurmanın inkişafı üçün xüsusi hökumət qərarlarının qəbul edilməsinə nail olmuşdu.

Xalqın təkidli tələbi və istəyi ilə ikinci dəfə hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra xammal və enerji böhranı üzündən çox ağır vəziyyətə düşmüş kimya sənayesinin fundamental dəyişikliklər və yeniliklər tələb etdiyini, ilk növbədə etibarlı enerji təminatına ehtiyac olduğunu nəzərə alan Ulu öndər 1998-ci ildə Yaponiyaya səfəri zamanı müstəqil Azərbaycanın tarixində ilk dəfə olaraq dövlət zəmanəti ilə dəyəri 95 milyon dollar olan Buxar-generator kompleksinin alınmasına nail oldu ki, bu da ölkənin neft-kimya sənayesinin inkişafında dahi rəhbərin ən böyük xidmətlərindən biri kimi yadda qalmaqdadır. Heydər Əliyev yaponiyalı mütəxəssislərlə 1999-cu il martın 24-də yeni kompleksin təməlqoyma mərasimində, 2001-ci il iyulun 7-də isə açılış mərasimində iştirak edərək, bütün Sumqayıt kimyaçılarını bu əlamətdar hadisə münasibətilə təbrik etmişdi. Bu dahi insanın uzaqgörənliyinin nəticəsi olaraq Buxar-generator kompleksi nəinki kimya sənayesini tənəzzüldən xilas etdi, hətta «Azərikimya»nın bu günü üçün etibarlı enerji təminatının yaradılmasında, Sumqayıtda kimya sənayesinin inkişafı üçün yeni bir mərhələnin başlanmasında mühüm vasitə oldu.

Yeri gəlmişkən, bir məsələni də qeyd etmək istəyirəm ki, bir müddət bundan öncə SOCAR-la Avropanın ən böyük enerji şirkəti olan UNIPER (EON) şirkəti arasında istər Azərbaycanda, istərsə də region ölkələrində enerji sahəsində birgə layihələrin icrası ilə bağlı müştərək müəssisənin yaradılması haqqında memorandum imzalanmışdır. Memorandum çərçivəsində ilk layihə kimi bizim Etilen-polietilen zavodunda Buxar Generator Kompleksinin enerji effektivliyinin artırılması və əlavə enerji istehsal edilməsi məqsədi daşıyan yeni buxar turbogenerator qurğusunun tikintisi ilə bağlı müqavilə də imzalanmışdır. Mövcud Buxar-generator kompleksi 32 MVt enerji istehsal etməli olduğu halda, hazırda yalnız 14 MVt istehsal edə bilir. Yeni Turbogenerator qurğusu tikilib istismara veriləndən sonra Buxar Generator Kompleksinin gücü 30 MVt-a çatdırılacaq və həmçinin izafi buxar hesabına əlavə 38 MVt (ümumilikdə 68 MVt) elektrik enerjisi istehsal ediləcəkdir ki, bununla da "Azərikimya” İstehsalat Birliyi elektrik enerjisinə olan tələbatını tam ödəyəcək və artıq qalan elektrik enerji SOCAR-ın digər müəssisələrinə ötürüləcəkdir.

- Sizdə gənclərin işə qəbulu ilə bağlı vəziyyət necədir?

- Dövlətimizin gənclər siyasətinə uyğun olaraq, SOCAR-ın bütün idarə və müəssisələrində olduğu kimi, "Azərikimya” İstehsalat Birliyində də gənc mütəxəssislərin hazırlanması, yerləşdirilməsi, karyera yüksəlişi məsələləri daim diqqət mərkəzindədir. Onlar bu gün kimya sənayesinin ən vacib və məsul sahələrində əhəmiyyətli dərəcədə təmsil olunurlar. Kadr resurslarının gəncləşdirilməsi artıq bir tendensiyaya çevrilmiş və davamlı xarakter almışdır. Gənclər kimya sənayesinin gələcəyi ilə bağlı strateji hədəfləri daha dəqiq görə bilərlər. Gənclərin təşəbbüskarlığının dəstəklənməsi, hər bir işçinin inkişafı üçün bərabər şəraitin yaradılması və onların karyera yüksəlişinin ədalət prinsiplərinə əsaslanaraq həll olunması prioritet məsələlərimizdəndir. Biz bu sahədə iki istiqamət üzrə iş aparırıq. Birinci istiqamət müəssisəmizin ixtisaslı gənc fəhlə kadrları ilə təminatı, ikinci istiqamət isə ali təhsilli gənc mühəndis-texniki işçilərlə təminat.

Müəssisəmiz üçün ehtiyac duyulan ixtisaslı fəhlə kadrlarının hazırlanmasında SOCAR-ın Təlim-Tədris və Sertifikatlaşdırma İdarəsinin Sumqayıtda müasir üslubda yaradılaraq yeni avadanlıqlarla təchiz edilmiş Təlim-tədris Mərkəzinin dəstəyindən istifadə edirik. Bu mərkəz həm bizim üçün, həm də SOCAR-ın digər struktur bölmələri üçün müxtəlif yönümlü peşələr üzrə ixtisaslı gənc fəhlə kadrları hazırlayır. Bu tədris mərkəzlərində təhsil alan şagirdlərə aylıq təqaüdün verilməsi, xüsusi geyimin, gündəlik naharın təşkili və son olaraq Sifarişçı şirkət tərəfindən işlə təminat digər mərkəzlərlə müqayisədə fərqli və üstün cəhətlərdəndir.

Artıq Sumqayıt Təlim-Tədris Mərkəzini müxtəlif ixtisaslar üzrə bitirmiş 200-ə yaxın gənc bizim Etilen-Polietilen zavoduna, bir qismi isə Təmir-tikinti İdarəsinə işə qəbul olunmuşdur. Həmçinin bu müddət ərzində orta hesabla 100-lə əməkdaşımız da buradakı ixtisasartırma və ikinci peşəyə yiyələnmə kurslarında iştirak edərək biliklərini artırmışdır.

Mühəndis-texniki işçilərə gəlincə isə deyə bilərəm ki, biz respublikanın 4 aparıcı universiteti ilə əməkdaşlıq edirik. Ötən il bu universitetlərdə İnsan Resursları Departamenti ilə Pilot layihə çərçivəsində görüşlər keçirərək, 200-ə yaxın tələbəni bu layihəyə cəlb etdik. Onların arasında fərqlənən gəncləri Birliyimizin müəssisələrinə istehsalat təcrübəsinə dəvət edərək, bir aylıq təcrübədən sonra işi daha yaxşı mənimsəyənləri və imtahandan uğurla keçənləri işə qəbul etdik.

Bundan başqa əməkdaşlıq etdiyimiz universitetlərin tələbələri üçün hər ilin yayında ilkin olaraq "Azərikimya” İB-nin müəssisələrində, konkret olaraq bizim zavodda, sonradan isə "Petkim Petrokimya Holding” şirkətində təcrübələr təşkil edir, bu təcrübələrin sonunda tələbələr tərəfindən verilmiş ən yaxşı səmərələşdirici təkliflər üzrə müsabiqələr keçiririk. Məqsədimiz həm tələbələr arasından özümüzə gələcək əməkdaş seçimi aparmaq, həm də tələbələrə kimya sənayesini tanıtmaqla, onların bu sahəyə marağını artırmaqdır. Təqdirəlayiq haldır ki, gənc mütəxəssislərin bir qismi ali təhsillərini başa vurduqdan sonra onlar üçün artıq doğmalaşmış olan «Azərikimya»da bir mütəxəssis kimi çalışmaq istəyində olduqlarını bildirirlər. Ötən dövr ərzində bu qəbildən olan 20 nəfər gənc mütəxəssis Birliyimizin müəssisələrinə işə qəbul olunmuşdur. Ümumilikdə isə işə qəbul olunmuş 400 nəfərin 103 nəfəri ali təhsilli kadrlardır.

Bir məsələni də qeyd edim ki, bizdə yeni işə başlayan gənc kadrların hər biri təcrübəli işçilərə həvalə olunur, onlar üçün altı aylıq xüsusi tədbirlər planı hazırlanır və bu müddət ərzində onların tam püxtələşməsinə nail olunmağa çalışılır. Eyni zamanda təqaüd yaşına yaxınlaşan işçilərimizə də həm yeni kadrlardan, həm də bir neçə illik təcrübəsi olan işçilərdən təhkim edirik. Məqsədimiz ondan ibarətdir ki, həmin işçi təqaüdə çıxana qədər öz yerinə onu əvəz edə biləcək etibarlı kadr hazırlaya bilsin.

- Etilen-polietilen zavodunda işçilərin əmək şəraitinin və sosial rifah halının yaxşılaşdırılması istiqamətində hansı addımlar atılır?

- «Azərikimya» SOCAR-ın struktur tərkibinə daxil edildikdən sonra çətin və mürəkkəb peşə adamları olan kimyaçılarımızın iş və məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması, istehsalatda onların əməyinin və sağlamlığının mühafizəsi, təhlükəsizliklərinin təmin edilməsi sahəsində də ciddi dəyişikliklərə, müsbət dönüşə nail olunmuşdur. İşçilərin əmək və məişət şəraitinin müasir tələblərə uyğun olması üçün Etilen-polietilen zavodu, onun Etilen istehsalatı və Məhsulun qəbulu, saxlanılması və hazır məhsulun buraxılması sahəsi üçün inzibati və məişət binalarının müasir tələblər səviyyəsində yenidən qurulması, geniş və işıqlı yeməkxanalar, əməkçilərin iş yerlərinə çatdırılması üçün xüsusi olaraq müasir, komfortlu avtobusların ayrılması və s. kimyaçılarımıza göstərilən diqqət və qayğının real nəticəsidir. Hazırda zavodun "Polimir-120” istehsalatında və "Azərikimya”nın təmir bazası sayılan Mexaniki-təmir sahəsində yeni inzibati və məişət binalarının tikintisi davam etdirilir. Bu binaların tikilib istifadəyə verilməsi sayəsində yüzlərlə əməkçinin sosial-məişət şəraitində müsbət dönüşə nail olunacaqdır.

Həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində kimyaçıların iş və əmək şəraiti xeyli yaxşılaşmış, əmək haqları son altı ildə dörd dəfə artırılmış, bütün işçilərlə əmək müqaviləsi imzalanmış, fərdi mühafizə vasitələri ilə 100 faiz təmin olunmuşlar. "Paşa Sığorta” ASC ilə 07 yanvar 2013-cü il tarixində bağlanmış müqavilə əsasında müəssisəmizin bütün işçiləri könüllü tibbi sığortalanmışdır. İl ərzində hər bir işçi sığorta şirkəti ilə əməkdaşlıq edən respublikamızın 40-a yaxın tibbi klinikalarında 50 min manat dəyərində müayinə və müalicədən bəhrələnmək imkanı əldə etmişlər.

Bir məsələni də xüsusilə qeyd etmək istəyirəm ki, sosial məsələlərin həlli təkcə "Azərikimya”nın müəssisələrində çalışan işçilərlə məhdudlaşmır. Müəssisələrimizdən yaşa və əlilliyə görə, həmçinin güzəştli şərtlərlə təqaüdə çıxmış 150 nəfərə yaxın sabiq işçi də Mərkəzi Neftçilər Xəstəxanasında tibbi xidmətdən istifadə etmək üçün qeydiyyata alınmışdır. Həmçinin hər ilin bayram və əlamətdar günlərində veteran işçilər yad edilir, onlara bayram sovqatları təqdim olunur. Qürur mənbəyimiz olan şəhid kimyaçılarımızla bağlı da bir məsələni qeyd etmək istərdim. Torpaqlarımızın müdafiəsi uğrunda qəhrəmancasına vuruşaraq şəhid olan kimyaçılarımızın sayı 57-dir. Onların xatirəsini əbədiləşdirmək üçün bir vaxtlar "Üzvi sintez” zavodunda xatirə kompleksi tikilmişdi. Bu zavod ləğv olunandan sonra belə qərara gəldik ki, yeni layihə əsasında, daha mükəmməl formada bizim Etilen-polietilen zavodunun qarşısındakı geniş meydançada yeni abidə-kompleksi ucaldaq. Yaxın günlərdə bu abidə-kompleksin tikintisinə start veriləcəkdir.

Əminliklə deyə bilərəm ki, bir neçə onilliklərlə müqayisədə insanların sosial-rifah halı müqayisəolunmaz dərəcədə yaxşılaşmış, ətraf mühitin çirklənmə dərəcəsi xeyli azalmış, Sumqayıtın hamını narahat edən ekoloji vəziyyətində ciddi dönüşə nail olunmuşdur.

- Oqtay müəllim, ekologiyadan söhbət düşmüşkən, bəs sizdə ekoloyi məsələlər və tullantıların idarə olunması ilə bağlı vəziyyət necədir? Bu istiqamətdə hansı layihələr, tədbirlər həyata keçirilir?

- "Azərikimya” İB-nin idarə və müəssisələrində ekoloji tarazlığı qoruyub saxlamaq, atmosferə, su hövzələrinə, torpağın üstünə və altına çirkləndirici maddələrin atılmasını minimuma endirmək məqsədilə mütəmadi olaraq tədbirlər planı hazırlanaraq səmərəli ekoloji layihələr həyata keçirilir. Müəssisələrdə davamlı ekoloji monitorinqlər aparılır, su, torpaq və atmosfer hava¬sından nümunələr götürülərək təhlil olunur, çirklənmə dərəcəsi dəqiqləşdirilərək müvafiq qabaqlayıcı addımlar atılır. SOCAR-ın tabeçiliyinə verildikdən sonra Birliyin Səthi aktiv maddələr və "Üzvi-Sintez” zavodlarında istismar fəaliyyəti zamanı ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində heç bir ekoloji norma, qayda və standartlara uyğun olmayan, ekoloji və fiziki cəhətdən köhnəlmiş qurğu və avadanlıqlar istismar edildiyindən və buna görə də atmosfer havasının xlor, hidrogen-xlorid, ammonyak və s. maddələrlə həddən artıq çirkləndiyindən, eyni zamanda ətraf mühitə göstərilən digər neqativ təsirlərə görə həmin müəssisələrin fəaliyyəti dayandırılmışdır. Birliyin strukturuna daxil olan digər müəssisələrdə isə köhnəlmiş və istismara yararsız qurğuların bir qismi tamamilə sökülmüş, digərlərində isə rekonstruksiya işləri aparılmaqla müasir tələblərə cavab verən istehsal sahələri yaradılmışdır.

Müəssisəmizdə istehsal fəaliyyəti zamanı istər-istəməz müxtəlif çeşidli spesifik tullantılar formalaşır və bu tullantılar da SOCAR-ın ekoloji siyasətinin "sıfır tullantı" prinsipinə uyğun olaraq idarə olunur. Müxtəlif çeşiddə formalaşan təhlükəli tullantıların müasir tələblərə uyğun olaraq saxlanması, utilizasiyası, zərərsizləşdirilməsi və ya digər emal üsullarının seçilməsi üçün "Azərikimya” İB-də Texniki-İqtisadi Əsaslandırma sənədi hazırlanmış və müvafiq qurumlara təqdim edilmişdir. Son beş ildə formalaşan müxtəlif çeşidli tullantıların hamısı ETSN-nin Təhlükəli Tullantılar Poliqonuna, SOCAR-ın "Tullantı mərkəzi”nə, Sumqayıt "Təmizlik” departamentinə təhvil verilərək zərərsizləşdirilmişdir.

"Azərikimya" İB ilə "Global Alliance on Health and Pollution” (GAHP) təşkilatı arasında imzalanmış anlaşma memorandumuna uyğun olaraq, ləğv olunmuş "Üzvi zintez” zavodunun "Suötürmə məntəqəsi”ndə müxtəlif növ kimyəvi şlamlarla və neft məhsulları ilə çirklənmiş 2 ha ərazidə monitorinq işləri aparıldıqdan sonra tullantılar ETSN-nin "Təhlükəli Tullantılar” poliqonuna daşınmış, təmizlənmiş ərazidə abadlıq işləri aparılaraq 1200 ədəd ting əkilmiş, ərazidə damcı suvarma sistemi quraşdırılmışdır. Həmçinin, qaz və maye karbohidrogenlərinin qazlaşdırılması, sıxılması, saxlanılması sahəsi istismara yararsız avadanlıqlardan, tullantılardan azad olunmuş, neft məhsulları ilə çirklənmiş 4 hektar ərazidə torpaqlar bioremediasiya üsulu ilə təmizlənmiş və ərazidə 5000-dən çox müxtəlif növ ağac-kol tingi əkilmişdir.

Onu da qeyd edim ki, Etilen-Polietilen zavodunun ərazisində tullantıların standartlara uyğun idarə olunması məqsədilə müəssisənin ərazisində «Tullantıların Müvəqqəti Saxlama Mərkəzi»nin layihə sənədləri hazırlanmışdır ki, bu layihənin reallaşması ilə «Azərikimya» İB-nin müəssisələrində formalaşan istehsalat və digər tullantıların mərkəzləşmiş şəkildə qəbulu, ilkin çeşidlənməsi və müvafiq tələblərə riayət olunmaqla SOCAR-ın Tullantı Mərkəzinə daşınması həyata keçiriləcəkdir.

2010-cu ildən bəri hər ilin yaz və payız aylarında davamlı olaraq hər həftənin şənbə günü kimyaçıların könüllü iməciliyi keçirilir və hər dəfə də bu iməciliklərdə yüzlərlə kimyaçı iştirak edir. Hər iməcilikdə də 500-1000 ədəd arası ağac əkilir. Ümumilikdə isə son beş il ərzində "Azərikimya" İB tərəfindən sənaye zonasında 100 mindən artıq ağac və kol bitkiləri əkilmişdir. Birliyin ağac-kol tinglərinə olan tələbatının ödənilməsi üçün müəssisəmizin daxili ərazisində illik istehsal gücü 50 min ting olan açıq şitilxana kompleksi fəaliyyət göstərir ki, bu şitilxanada Abşeronun yaşıllaşdırılmasında istifadə olunan ənənəvi ağac-kol növləri ilə yanaşı, bu iqlim şəraitinə asanlıqla adaptasiya oluna bilən və Azərbaycanın Qırmızı Kitabına salınmış 12 növ nadir və nəslikəsilmək təhlükəsi olan ağac-kol bitkiləri yetişdirilir.

- "Azərikimya” İstehsalat Birliyinin, rəhbəri olduğunuz Etilen-polietilen zavodunun sabahını necə görürsünüz?

- SOCAR-ın rəhbərliyi və dəstəyi ilə "Azərikimya” İB-nin 2015-2019-cu illər üçün əsas hədəfi mövcud istehsalatların modernizasiyası, yeni tikiləcək Polipropilen (PP) və yüksək sıxlıqlı Polietilen (HDPE) istehsalatlarının tələb olunan miqdarda və keyfiyyətdə xammal-la təmin edilməsinə və EP-300 istehsalatının effektivliyinin artırılmasına yönəldilmişdir.

Bu layihələr 3 mərhələdə həyata keçiriləcəkdir.

Birinci mərhələdə propilenin məhsuldarlığının artırılması – propilenin ayrılması bölməsinin məhsuldarlığının 136 min ton/il-dən 180 min ton/il-ə yüksəlməsi, hidrogenin zənginləşdirilməsi qurğusunun tikintisi (PSA) ilə hidrogenin qatılığının 90 %-dən 99.9 %-ə artırılması, propilenin və etilenin təmizlənməsi qurğusunun tikintisi ilə istehsal olunan propilenin və etilenin tərkibində olan zəhərli maddələrdən (arsen, civə, fosfin, və s.) təmizlənməsi, EP-300 istehsalatında pnevmatik idarəetmə sisteminin yeni sistemlə əvəz olunması nəzərdə tutulur. Bu mərhələdə məqsəd PP və HDPE qurğularını yüksək keyfiyyətli və tələb olunan miqdarda xammalla təmin etməkdir.

İkinci mərhələdə "EP-300” qurğusundakı 2 etan və 9 nafta olmaqla ümumilikdə 11 piroliz sobasının 6-da rekonstruksiya işləri aparılacaq və ya 2 yeni soba inşa ediləcək, butan-butilen fraksiyasının tam hidrogenləşdirilməsi qurğusu tikiləcək, selektiv hidrogenləşmə blokunun reaktorları yenisi ilə əvəz olunacaq, kompressorlar rekonstruksiya olunacaq və optimallaşdırılacaqdır. Bununla da piroliz sobaları qaz xammalı ilə işləyəcək, əsas məhsulların çıxımı artacaqdır.

Üçüncü mərhələdə "EP-300” istehsalatında yeni rəqəmsal idarəetmə sisteminin (DCS) tətbiqi başa çatdırılacaq, köməkçi qurğuların və infrastrukturun modernizasiyası – enerji effektivliyinin artırılması, xammal və məhsul anbarlarının genişləndirilməsi, kommunikasiya xətlərinin təkmilləşdirilməsi işləri həyata keçiriləcəkdir. Bu isə istehsalatın təhlükəsiz işini təmin edəcək, enerji və xammala qənaət etməyə imkan yaradacaqdır.

- Geniş və maraqlı müsahibəyə görə təşəkkür edirəm.

Rafiq Oday,

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının sədri,

Respublikanın Əməkdar jurnalisti

Fotolar Vüqar Abdullahındır