Hazırda bütün dünyada elektron ticarət inkişaf etməkdədir. Ölkəmizdə yenicə dirçəlməyə başlayan bu ticarət növü mövcud manelərlə üzləşib. Belə ki, onlayn ticarətə vergi tətbiqini sərtləşdirmək son günlərin aktual mövzusuna çevrilib.
Onlayn ticarət üzrə mütəxəssis Rüfət Əlizadə Analitik.az-a bildirir ki, elektron ticarətin ənənəvi ticarətdən bir neçə üstünlüyü var. Həmçinin elektron ticarət zamanı bu məhsullarla tanış ola biləcək insanların sayı daha çox olur: "Bu cür ticarətin geniş yayıldığı ölkələrdə vergidən yayınma halları da azdır. Çünki ödəmə elektron üsulla aparıldığından bütün hesablaşmalar qeydə alınır və vergiyə cəlb olunur. Bu gün inkişaf etmiş ölkələrdə elektron ticarət geniş yayılıb. Böyük şirkətlər, ticarət qurumları bu sahəyə xüsusi önəm verirlər.”
Mütəxəssisin fikrincə Azərbaycanda bu sahədə inkişaf aşağı templə gedir. Eyni zamanda elektron ticarətə inamın aşağı olması, əhalinin plastik kartlardan kifayət qədər istifadə etməməsi və internet səhifələrində təhlükəsizliyin zəif təmin olunması əhalinin internet üzərindən alış-veriş etməsinin qarşısını alır. Son zamanlar isə bu problemlərin üzərinə biri də əlavə olunub: "Qeyd edim ki, son vaxtlar onlayn sifariş əsasında xaricdən gətirilən məhsullarla bağlı gömrükdə problemlər yaşanır. Xüsusən də bu problem ölkəyə gətirilən telefonlarla bağlıdır. Artıq onlayn ticarət həyata keçirən bəzi şirkətlər, Azərbaycana sifarişləri qəbul etmirlər. Xüsusən telefon və planşetlərlə bağlı problemlər yaşanır.”
Yeri gəlmişkən, bildirək ki, yanvarın 22-dən etibarən Beynəlxalq hava limanında fəaliyyət göstərən gömrük xidməti ölkəyə gətirilən telefon və planşetləri saxlayıb. Mallar xaricdən ölkəyə daxil olsa da, gömrük xidməti onları poçta təhvil vermir.
İqtisadçı ekspert Rəşad Həsənov isə məsələnin əsas mahiyyətinə belə aydınlıq gətirib: "Elektron alış-verişlə bağlı hökumət tərəfindən mexanizmlər hazırlanmalıdır. İlk növbədə bu sektor inkişaf dövründə vergidən azad edilməlidir. Lakin hazırda biz bunun əksini müşahidə etməkdəyik. Onlayn ticarət daha çox vergidən yayınma hədəfi olaraq göstərilir. Görünən odur ki, sonrakı dövrlərdə buna nəzarət daha da gücləndiriləcək. Ölkənin maliyyə gəlirlərinin kəskin şəkildə aşağı düşdüyü halda, bunu hökumətin axtardığı alternativ variantlardan biri hesab etmək olar. Cəhd edirlər ki, büdcənin dövlət gəlirlərini digər alternativ variantlarla təmin etsinlər və onlayn ticarət üzərində də nəzarəti sərtəşdirsinlər.”
Ekspert deyir ki, hazırkı qanunvericiliklə xaricdən ölkəyə gələn məhsullarda, xüsusən də şəxsi istehlakdan kənar gətirilən məhsullar üçün 18 faiz Əlavə Dəyər Vergisi (ƏDV) ödənilməli olduğu halda, qeyri-rəsmi ödənişlər də tələb olunur: "Müşahidələr onu göstərir ki, daha çox ödənişlər tələb olunur. Bu da təbii ki, gömrük sistemindəki xoşagəlməz mühitlə bağlıdır. Düzdür, əvvəlki dövrlərdə bu sahənin üzərinə çox getmirdilər. Elə olurdu ki, 1 deyil, 5 telefon gətirirdin və gömrükdən keçirə bilirdin. Lakin indiki halda artıq hökumət məcburdur ki, hansısa formada gömrük sisteminə də nəzarəti artırsın. Gömrük sistemi ölkənin dövlət büdcəsinin 3-cü ən böyük maliyyə qaynağıdır. Bu sistemin isə büdcəyə ödədiyi məbləğ hazırda 1,6-1,7 milyard manatdır. Bu məbləğ növbəti dövrlərdə ciddi şəkildə artırılmalıdır. Çünki dövlət büdcəsinin 65 faizi neftdən formalaşır. Neftin indiki qiyməti onu deməyə əsas verir ki, 2015-ci ilin büdcəsi, həm də sonrakı illərin büdcəsinin gəlirlər hissəsinin icrasında ciddi problemlər ortaya çıxacaq.”
Lakin R. Həsənov onlayn ticarətə qarşı belə tədbirlərin həyata keçirilməsini düzgün hesab etmir: "Bu, doğru addım deyil. Əksinə, bu ticarət növünün daha da inkişaf etdirilməsi üçün ciddi təşviq mexanizmləri hazırlanmalı, eyni zamanda vergidən azad edilmə də təşviq məqamlarında öz əksini tapmalıdır. İndiyədək bu məsələyə diqqət yetirilmirdi. İndiki halda qabardılırsa, bu o deməkdir ki, artıq hökumət büdcə vəsaitlərinin artırılması üçün alternativlər üzərində işləməyə başlayıb. Burada hər bir detalı belə gözdən qaçırmaq istəmirlər. Bu sahəni əlavə gəlir mənbəyi kimi hesab etməyə başlayıblar.”
Qısası, bütün açıqlamalar ona işarə edir ki, yaxın zamanda elektron ticarət vergiyə cəld ediləcək və hökumət bunda qərarlıdır. Rəsmi məlumatlara görə, Azərbaycanda 2014-cü ildə elektron pərakəndə ticarət dövriyyəsinin həcmi 6,4 milyon manat olub. Bu, 2013-cü ilə nisbətən 2,4 dəfə çoxdur. Elektron ticarət dövriyyəsinin 94,6 faizini qeyri-ərzaq malları təşkil edir. Onlayn rejimində alınan malların 91,3 faizi hüquqi şəxslərin, 8,7 faizi isə fərdi sahibkarların mallarıdır. (analitik.az)
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
