Azərbaycan xalqının bir sıra istedadlı nümayəndələri müxtəlif səbəblərdən vətəndən uzaq düşsələr də, heç zaman milli kimliklərini unutmayıblar. Adları Azərbaycanda tanınmayan, lakin qürbət ölkələrdə kifayət qədər uğurlu karyera qurmuş belə həmvətənlərimizdən biri də Rober Osseyndir. Fransada uğurlu teatr və kino rejissoru, aktyoru və prodüser kimi tanınan Rober Osseynin tam adı Rober Əminulla oğlu Hüseynovdur.
"Mənim ana babam bankir idi və ailəsi ilə Kiyevdən Sankt-Peterburqa köçmüşdü. Onlar kifayət qədər zəngin həyat yaşayırdılar. Anam Anna isə Smılnı İnstitutunda təhsil alırdı. Atam Əminulla Hüseynov isə Moskvada konservatoriya oxumağa gəlmişdi. Atam istedadlı musiqiçi idi. Təhsildəki uğurlarına görə Rusiya hökuməti onu Berlin Konservatoriyasında təhsil almağa göndərmişdi. O, Birinci Dünya Müharibəsini də Berlində qarşıladı. Məhz Berlində mühacir həyatı yaşayarkən atam və anam tanış olublar. Anam çox füsunkar, atam isə çox yaraşıqlı idi. Onlar o saat bir-birinə aşiq olurlar və bir neçə aydan sonra evlənib Fransaya köçürlər”.
Fransada Əminulla Hüseynov Paris Konservatoriyasının müəllimi, tanınmış musiqiçi Artur Şnabeldən şəxsi dərslər alır. Musiqi əsərləri yazır və yarımçıq qalan musiqi təhsilini davam etdirmək üçün Ştutqart və 1934-1937-ci illərdə isə Berlin konservatoriyalarında təhsil alır.
Avropanın musiqi çevrələrində Andre Osseyn kimi tanınan azərbaycanlı musiqiçi tezliklə dinini də dəyişir. Belə ki, hələ Moskva Konservatoriyasında oxuyarkən pravoslavlığı qəbul etmiş Əminulla Hüseynov Almaniyada Zərdüştlük dinini qəbul edir.
Ailə ilk vaxtlarda ciddi maliyyə sıxıtısı yaşayır. Əminulla Hüseynov Paris restoranlarında skripkada çalaraq, ilk vaxtlar ailəsini dolandırır. Sonralar oğlu Rober Osseyn xatırlayır ki, bir dəfə atası Paris restoranlarından birinin ona hədiyyə etdiyi şokolad skipkanı həyat yoldaşı Annaya göstərərək "bax, ilk dəfə mənim musiqim öz yaradıcısına yemək verir” - deyə təəssüflə demişdi.
Əminulla Hüseynov (Andre Osseyn) 1935-ci ildə ilk baletini - "İşığa doğru”nu yazır. Sonralar isə yaradıcılığını fortepiano üçün pyeslər və etüdlər yazmaqla davam etdirir. Andre Osseyinin yaradıcılığında xüsusən anasının tarixi vətin olan İran önəmli mövqe tuturdu. 1947-ci ildə yazdığı "Persepolis”, "Ari” simfoniyaları, "Fars miniatürləri”, 1951-c ildə isə Ömər Xəyyamın rübailərinin motivləri əsasında yazdığı simfoniya bu qəbildən idi. Bu əsərlər bəstəkar tərəfindən neoromantik üslubda yazılmışdı. Sonrakı illərdə Əminulla Hüseynov oğlu Roberin bir neçə filminə də musiqi bəstələyib. O 1983-ci il avqustun 5-də Parisdə vəfat edib.
1927-ci il dekabrın 30-da Əminulla Hüseynov (Andre Osseyn) və həyat yoldaşı Anna Minevskayanın ailəsində oğul övladı dünyaya gəlir. Valideynləri ona Rober adı qoyurlar. Rober Osseyn özünü uşaq yaşlarında çox dəcəl və oxumağa marağı olmayan biri kimi xatırlayır.
"Mən damarımda çoxlu qan qarışsa da, özümü rus hesab edirəm. Atam Andre Osseyn milliyətcə azərbaycanlı idi və Səmərqənddə anadan olmuşdu. Çox istedadlı insan idi. Mən isə çox da uğurlu övlad deyildim və oxumağa həvəs göstərmirdim. O vaxtlar rus mühacirləri çoxlu pansionat açmışdılar. Hər 6 aydan bir valideynlərim pul ödəməmək üçün məni bir pansionatdan digərinə yollayırdılar. Atam həmişə deyirdi ki, "mən kasıb olmuşam, amma həmişə ruhən zəngin idim”. Bəlkə də həyatda əsas olan doğurdan da pulla dolu portmonet deyil, daxilindəki hisslərdi”.
Həm atası, həm də anasının incəsənət adamı olması Roberə də uşaq yaşlarından sənətə maraq göstərməsinə səbəb olur. Artıq 15 yaşında Rober Paris teatrlarının nəzdindəki studiyalarda aktyor dərsləri alırdı. Ona aktyor kimi səhnədə, həm də rejissor kimi səhnə arxasında fəaliyyət göstərmək eyni zövqü verirdi. Təsadüfi deyil ki, əsasən dəhşət tamaşaları nümayiş etdirən "Qran Qinyol” teatrında gəncliyinə baxmayaraq, bir neçə tamaşaya quruluş verib.
İkinci Dünya Müharibəsinin başlanması və Fransanın alman işğalına məruz qalmasından sonra ölkədə incəsənət sahəsində bir neçə illik durğunluq yaranır. Yalnız müharibənin bitməsi ilə ölkənin mədəni həyatı yenidən canlanır. Bu zaman artıq teatr səhnələrində təcrübə toplamış Robet Osseyn özünü kino sahəsində də sınamaq qərarına gəlir. 1954-cü ildə 27 yaşlı aktyor "Dənizkənarı sarışın” filmində çəkilməklə kinodebüt edir. 1 il sonra isə rejissor kimi "Əclaflar cəhənnəmə yollanır” adlı ilk filmini çəkir. Filmdə baş rolu aktrisa Marina Vladi ifa edib.
Rejissor və aktrisa elə həmin il ailə həyatı qururlar. İllər sonra Rober Osseyn Marina ilə tanışlığını belə xatırlayacaqdı:
"Mən ilk dəfə Marinanı o hələ uşaq olarkən görmüşdüm. Aktrisa rəfiqəm məni Polyakova-Baydarovlar ailəsinin Paris yaxınlığındakı böyük evlərinə dəvət etmişdi. 4 bacı arasında Marina ən kiçiyi idi – incə, göygöz və şeytani gözəllikdə. Onun 11 yaşı var idi və artıq kinoda uğurlar qazanmışdı”.
Rober Osseyn uzun illər sonra Marinanı yenidən gördüyü zaman onunla evlənmək qərarına gəldiyini deyir.
"Sonrakı görüşümüz uzun illər sonra baş verdi. Elə həmin aktrisa rəfiqəm məndən xahiş etdi ki, rejissoru olduğum tamaşa üçün bir neçə bileti Polyakova bacıları üçün saxlayım. Tamaşadan sonra onlar mənim otağıma gəldilər və mən özümü itirdim. Marinanın o zaman 16 yaşı var idi və mən ona aşiq oldum. Onun şəkilləri olan jurnalları Paris köşklərindən alaraq qəlbini necə fəth edə biləcəyimi düşünürdüm. Və çarə tapdım! Onu öz çəkəcəyim filmə dəvət etdim.
Mənim işə yeni başlamış rejissor, onun isə ulduz aktrisa olduğunu nəzərə alsaq, hərəkətim həyasızlıq idi. Amma o, film təklifinə razılıq verdi. Onun üçün romantik görüşlər təşkil edir, çoxlu söhbətlər edirdim. İki il sonra Marina həyat yoldaşım oldu”.
Onlar 1955-ci il dekabrın 23-də ailə həyatı qurublar.
Həyatlarını bir-biri ilə bağlayan Marina Vladi və Rober Osseyn yaradıcılıqda da sıx əməkdaşlıq edirlər. Rober Osseyn ekranlaşdırdığı "Bizim günahlarımızı bağışlayın” (1956), "Sən zəhərsən” (1958) və "Casusların gecəsi” (1959) filmlərində baş rola həyat yoldaşını çəkib.
4 ilə yaxın davam edən evlilik zamanı Osseyn İqor və Pyotr adlı 2 oğlan uşağının atası olur. Lakin körpə övladları belə Vladi və Osseyinin nikahını xilas edə bilmir. Onlar 1959-cu ildə qalmaqalla ayrılırlar. Osseyn sonrakı müsahiblərində ilk boşanmasının səbəblərini belə izah edir.
"Biz Polyakovlar ailəsinin geniş evində yaşayırdıq. Samovar ətrafında çay mərasimləri, oyunlar, söhbətlər rus dvoryan ailələrinə məxsus özəlliklər idi. Məhz bu özəllik bizim nikaha uğursuzluq gətirdi. Marina anasından, atasından və bacılarından ayrılmaq istəmirdi. Mən isə daha bu kolxozda yaşaya bilmirdim! Bəzən mənə elə gəlirdi ki, Marinanın digər 3 bacısı ilə də evliyəm. Evdə qalmaqallar baş veriridi. Biz çox ağrılı şəkildə ayrıldıq. Təkcə onu deyə bilərəm ki, Marinanı çox sevirdim. O məni sevirdi? Bunu onun özündən soruşmaq lazımdır”.
Azərbaycan əsilli rejissor keçmiş həyat yoldaşı ilə ünsiyyət saxladığını və Marinanın Vladimir Vısotski ilə ailə həyatı qurmasına sevindiyini xatırlayır.
"Mən onun Vısotski ilə xoşbəxt olduğunu müşahidə edirdim. Onunla bir neçə dəfə Parisdə görüşmüşdüm. Vısotski öləndə Marinanın necə əzab çəkdiyini izləyirdim. İndi biz yazışırıq, oğullarımız isə hərəsi bir tərəfə köçüb. Oğlum İqor Haitidə mirvarinin toplanması və satışı ilə məşğul olur, digər oğlum Pyotr isə Fransada musiqiçi kimi fəaliyyət göstərir”.
Lakin şəxsi həyatdakı uğursuzluq Rober Osseynin yaradıcılığına mane ola bilmir. Fransa kinosunun əsas ulduzu Bricit Bordonun həyat yoldaşı Roje Vadim onun yaxın dostuna çevrilir.
Ümumiyytlə, qeyd etmək lazımdır ki, Rober Osseynin yaxın çevrəsində onun kimi əslən Rusiya İmperiyasından köçən insanlar çoxluq təşkil edib. Belə ki, ilk həyat yoldaşı Marina Vladi (əsl adı Marina Polyakova-Baydarova) milliyətcə rus idi. Eləcə də Roje Vadim. Əsl adı Vadim Plemyannikov olan rejissorun atası rus diplomatı idi.
Roberin 2-ci həyat yoldaşı Karolin Elyaşova da keçmiş SSRİ-dən idi. Əslən Bakıdan olan yəhudi mənşəli kinoprodüser Anatoli Elyaşovun və ədəbiyyatşünas Leya Qurcinin ailəsində anadan olmuş Karolin Elyaşova 15 il ərzində Rober Osseyinin soyadını daşıyıb. Onların bu nikahdan Nikolya adlı övladları dünyaya gəlib.
Osseyn dostu, eyni zamanda həmkarı Roje Vadimin "Kim bilir? (1957), "Barbarella” (1968) və "Don Juan-73” (1973) filmlərində aktyor kimi də çıxış edib.
Paralel olaraq özünün rejissorluq etdiyi "Qatilin ölümü” (1963), "Göz ətraflındakı çevrələr” (1964), "Düsseldorflu vampir” (1970) filmlərində həm də aktyor kimi iştirak edib.
Azərbaycan əsilli rejissor-aktyor öz kino karyerasının ən məşhur rolunu da ifa edib. Ann və Serj Qolonun Anjelika haqqında yazdıqları roman rejissor Bernar Borderi tərəfindən ekranlaşdırlıb. 5 seriyalı bəddi filmdə Anjelika roluna Mişel Mersye, onun əsas ekran partnoyu – Tuluzalı qraf Joffrey de Polrak roluna isə Rober Osseyn dəvət edilib. 1964-cü ildə "Anjelika - markizlərin mələyi”, 1965-ci ildə Anjelika qəzəb içində”, 1966-cı ildə "Anjelika və kral” və 1967-ci ildə "Ələkeçməz Anjelika” silsilə filmləri onları Avropa, o cümldəən sovet tamaşaçısına da sevdirib.
Filmotoqrafiyası əsasən, mənfi obrazlardan ibarət olan Rober Osseyn geniş aktyor diapazonuna görə hər yeni filmdə təkrarsız ifa yaradıb. Xüsusən, 1981-ci ildə Jan Pol Belmandonun baş rolda ifa etdiyi "Mütəxxəsis” filmində yaratdığı kommar Rozen obrazı Osseynin aktyorluq ustalığının göstəricisinə çevrilib.
O, sonrakı illərdə bir çox film və telefilmlərdə çəkilməkdə davam edib. Roberin sonuncu filmi 2007-ci ildə Sofi Marso tərəfindən çəkilən "Dovildə itkin düşmüş” ekran əsəsri olub.
Kino ilə bərabər teatr sahəsində də fəaliyyət göstərən Osseyn 1970-1979-cu illərdə Reymsdə Milli Xalq Teatrını, sonra isə Parisdə idman sarayında çoxsaylı teatr tamaşalarını səhnələşdirib.
Rober Osseyn hazırda Parisdəki "Marini” teatrının bədii rəhbəridir.
Azərbaycan əsilli rejissor-aktyor Rober Osseynin 3-cü həyat yoldaşı aktrisa Mari-Frans Pizye olub. Lakin bu nikah qısa müddət davam edib. Azərbaycan əsilli aktyorun sonuncu, 4-cü həyat yoldaşı isə aktrisa Kenbdis Patu olub. 1982-ci ildə "Səfillər”in rejissoru kimi o, Patunu öz filmində çəkilməyə dəvət edib. Sonra aktrisa ilə ailə həyatı qurub. Aktrisa Osseynə sayca 4 oğlunu – Julyeni bəxş edib.
88 yaşlı Rober Osseyn 2 xatirələr kitabının – "Kor nəzarətçi” və "Tayfasız köçrəilər”in müəllifidir.
2014-cü ilin mayında Fransa prezidenti Fransua Olland Bakıya səfər edən zaman nümayəndə heyətinin tərkibində ölkəmizə gələnlər arasında Rober Ossen də var idi. Prezidentlərin də iştirak etdiyi şam yeməyi zamanı çııxş edən Osseyn Azərbaycan xalqının bir parçası olduğunu söyləyib.
"Mən sevimli ölkəm Fransada anadan olmuşam. Amma bununla belə, həsəd apardığım ölkənin- Azərbaycanın da oğluyam”. Onun oğlu Pyotr isə bu ziyafət zamanı tarda Azərbaycan mahnısı ifa etməklə Rober Osseyinin öz övladlarına da Azərbaycan sevgisi aşıladığını ortaya qoyub.
Tarixi vətənini uzun illər sonra görməsinə, fransızlaşmış ailədə anadan olmasına baxmayaraq, Rober Əminulla oğlu Osseyn Azərbaycana bağlılığını uzun illər ərzində saxlayıb. Buna görə həm də onun atası Əminulla Hüseynova da təşəkkür düşür. (modern.az)