-Ölkənin, insanların hazırki psixiatrik mənzərəsi necədir? Nələr dəyişib, hansı təhlükələr var? Hansı islahatları aparmaq istərdiz?
-Hazırda vəziyyət çox qarışıqdır, nəinki bizdə, bütün dünyada. Yeni-yeni xəstəliklər yaranır. Nevrozlar, psixozlar, depressiyalar çoxdur. Əvvəlki bəzi xəstəliklər isə yoxa çıxıb: məsələn katataniya. Elə adam var yüksək vəzifədədir, amma psixi xəstədir. Buna deyirlər ki, sən ərköyünsən, yekəxanasan. Guya, məmur xəstəliyidir. Amma yox. O, nevroloji xəstədir ki, bəzi hərəkətləri edir: kimisə vurur, söyür. Onu müalicə etmək lazımdır. Düzdür, pasiyentlərim içində məmuru da var, deputatı da, məşhur insanı da. Onlar çox vaxt özləri haqqında yüksək fikirdə olmaqdan əziyyət çəkir, qorxuları da çox olur.
İnsan 2 hissədən ibarətdir: maddi və ruhi hissə. Mədənin aşağısında düz mərkəzdə Günəş kələfi var. Ora qədər ruh, mənəviyyatdır. Ordan aşağı maddi hissədir: yediklərimiz ifraz olunur. Bunların işini tənzimləmək lazımdır. O da beyindən idarə olunur. Əgər öd kisəsi sıradan çıxırsa, daş əmələ gəlirsə, onu kəsib götürürlər, bu o demək deyil ki, xəstə sağaldı. Xeyr, o ödün daşlaşmasının səbəbi beyindədir. Həmçinin şəkər xəstələri. Siz axırıncı dəfə nə vaxt psixiatra getmisiz? Hələ də psixiatra dəli həkimi kimi yanaşırsız. Bu gün həkimlər də insanları çox qorxudur. Düz gözünün içinə deyir ki, ə sən raksan, 1 aya öləcəksən. O xəstə sağalarmı? Xeyr, o xəstə artıq öldü.
Bir xalqı məhv etməyin 2 yolu var: savadsız həkim və savadsız müəllim hazırlamaq. Biri milləti mənəvi şikəst edəcək, digəri fiziki. Vəssəlam. O xalqdan əsər-əlamət qalmayacaq.
Çox böyük proqramlar olmalıdır: tibbi sığörta, psixiatrik müəssisələrin müasirləşdirilməsi, ailə sağlamlığı və s.
Ailənin ən ciddi istehsalatı uşaq dünyaya gətirməkdir. Biz buna ən sonda diqqət yetiririk. Uşağın sağlamlığını ana bətnində və hətta ana bətninə düşməzdən öncə düşünməliyik. İnsanlar ciddi xəstəliklərlə evlənir. Son zamanlar autizm artıb. Əvvəl heç autizm nədir, həkimlər bilmirdi. Bunun da bir səbəbi keyser əməliyyatlarının artmasıdır. Bütün bu səbəblər araşdırılmalı, tədbirlər görülməlidir. Psixiatrlar, həkimlər, psixoloqlar – hamı bu tədbirlərə cəlb olunmalıdır.
Azərbaycan ağır yod çatışmazlığı olan ölkələrdən biridir. Bizim qadınların 90%-də yod çatmır, hiperplaziya, zob, anemiyaya meyillilik var. Bunlar üçün dövlət proqramları olmalıdır.
Son zamanlar həkimlərə qarşı mənfi kampaniyalar aparılır. İnsanlar həkimlərimizdən qorxur. Bu işlər Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən nizama salınmalıdır.
-Dediniz ki, pasyentləriniz arasında tanınmış adamlar, məmurlar var. Bəs bu vaxta kimi ən yadda qalan pasiyentiniz kim olub?
-İlk əvvəl narkoloq kimi işləyirdim. Bir gürcü alkoqolik gəldi yanıma. Bunda şərti refleks yaratmaq metodunu tətbiq etdim. Xüsusi poroşok var idi, içdiyini qaytarır, içkiyə qarşı ikrah hissi yaranırdı. Gürcü də irigövdəli, sağlam adam idi. Bunu içirtdik, iynəni vurdum qusmadı, dozanı artırdım qaytarmadı. Nə illah etdim, təsir etmədi. Nəsə bunu yola saldım. Bu arvadı ilə trolleybusda gedəndə birdən bunu qusma tutur, qaytarıb sərnişinlərin üstünə. Adamlar tutub bunu tullayıb küçəyə. Evə gəlib evdə də komatoz vəziyyətə düşüb. Bir də gördüm arvadı hay salıb məni axtarır. Mən də özümü yetirib, o vaxtın iri şüşə şprisləri var idi, ondan götürüb ürəyinə sancdım ki, ölməsin. Düzü çox qorxmuşdum ki, birdən ölər.
Maştağada bir xəstə yatırdı, mənim də pasiyentim olub. Müharibədən sonra psixikası pozulmuşdu, o xəstə rusca danışırdı . Ölümünə yaxın azərbaycanca danışmağa başladı, hər şey yadına düşdü: mən baklılıyam, evim filan yerdədir, qohumlarım var. Gedib baxıblar, görüblər həqiqətən də düz deyir. Halbuki 30 il heç nə deməmişdi. İnsan ölənə yaxın şüuru aydınlaşır.
87 yaşlı bir xəstəm var. Bu yaxında çağırdı məni. Dedi ki, etiraf etmək istəyirəm ki, mən sizi sevirdim. 37 il əvvəl bizdə yatıb, onda 50 yaşı var idi. Deyir, bunu deyə bilmirdim, əzab çəkirdim. Mən də dedim çox gözəl, mən də sizi çox istəyirəm.
-Ölümdən qorxursuz?
-Ölüm təbii haldır. Mən elə bilirəm, yatacam və ayılmayacam. Mən çox əməliyyatlar keçirmişəm, zobdan da əməliyyat olmuşam. Ürəyimdə problem var. Deyirlər ki, gəl anjue edək, getmirəm. Mənim ürəyimin vurğularının sayı genetik kodumda əvvəldən hesablanıb. Son vurğunu nə vaxt vuracaqsa, onda da dayanacaq. Nə istəyirsən elə, xeyri yoxdur. Amma sağlam həyat tərzi keçirmək lazımdır. İnsanların arxasınca danışmaq özü insanı xəstələndirir. Mənə elə gəlir ki, çətin ölüm, uzun müddət yataqda olmaq insanın günahlarının cəzasıdır.
-Bəs o dünya: Cənnət, Cəhənnəm?
-O dünya elə bu dünyadır. O dünya əməllərdir. Əməl yaxşı olarsa, adınız, xatirəniz yaşayacaq.
-Bəs insan öləndən sonra hara gedir, tamam itir?
-Kosmosa. Enerji olaraq, mikroenerji olaraq mənbəyimizə qayıdırıq. Ömər Xəyyamın bir risaləsi var: gözəl xanım əlində piyalə gəlir, piyalənin içində mey. Piyalə əlindən düşüb sınır və dilə gəlir: Mən də sənin kimi gözəl idim bir zamanlar, bu günə qaldım. Yəni mən də insan idim, öldüm, basdırıldım, torpağa qarışdım, o torpaqdan piyalə yarandı.
Bu dünyada hər şey müvəqqətidir, keçərdir, hər şey gözləniləndir. Heç nəyə təəccüblənmək lazım deyil. Gəliblər-gediblər, gəlmişik – gedəcəyik.
medicina.az
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
