HAŞİYƏ: Babakişiyev Musa Babarəhim oğlu 1982-ci il noyabrın 8-də anadan olub. 2000-2006-cı illərdə Azərbaycan Tibb Universitetində təhsil almışdır. 2007-ci ildə internaturanı bitirib və elə həmin ildən də Sumqayıt şəhər 3 saylı xəstəxanada həkim-terapevt kimi çalışır. 2012-ci ildən isə "DOKTOR AZ”-da həkim terapevtdir.

- Terapiyaya hansı xəstəliklər daxildir?

- Terapiyaya pulmanalogiya (ağ ciyər şöbəsi), kardiologiya (ürək şöbəsi), nefrologiya (böyrək şöbəsi), hepatologiya (qaraciyər şöbəsi), qastroenterologiya (mədə-bağırsaq şöbəsi) bir sözlə hamısı cəm şəkildə daxil edilir. Terapiya insanlar arasında can həkimi kimi də gedir. Terapevtin xalqın dili ilə desək dırnaqdan başa kimi olan bütün sahələrdən xəbəri olmalıdır. Çünki xəstə sırf kardioloqun (və ya d.) yanına gedibsə, ertəsi gün bunun fəsadları ilə qarşılaşa bilər. Ancaq terapevt hamısına bir-bir nəzarət edərək özü üçün qərar çıxarmalıdır. Hər hansı bir dərmanı istifadə etməmişdən qabaq digər orqanlara təsir edib-etməyəcəyini terapevt asanlıqla bilir. Kardioloqlar ürək üçün istifadə etdiklərinin mədə-bağırsağa nə qədər ziyan olduğunun fərqinə varmırlar, eləcə də digər şöbələr. Ona görə də terapevt bütün sahələrin cəm edən və demək olar ki, ən çətin, dəqiqliyi ilə seçilən sahədir. Və bütün sahələrin şahıdır. İnsanların səhhətində hər hansı narahatlıq olduğu halda uşaqlar pediatra, böyüklər isə terapevtə müraciət etməlidir. Ondan sonra lazım gələrsə, xəstə digər ixtisasçının yanına göndərilməlidir.

- Son müayinələr zamanı əsasən hansı xəstəlikləri müşahidə edirsiniz?

- Kardioloji xəstəliklər demək olar ki, son vaxtlar cavanlaşıb. Əvvəllər bu xəstəliyə 45-50 yaşdan yuxarı insanlarda rast gəlirdik. İndi isə bu yaş həddi 30-35-ə düşüb. Bundan sonra hepatit virusları sürətlə yayılır. İnsanların çoxu bu virusa yoluxduqlarını hiss etmirlər. Bu viruslar qanqusma olandan sonra özünü büruzə verir və əvvəlcədən ağrı olmur. Sonradan bu xəstəlik bilinəndə isə vaxtdan keçmiş olur. Ona görə də biz tez-tez deyirik ki, 6 aydan bir bu viruslar yoxlanılmalıdır.

Bunlardan başqa Azərbaycan xalqında daha çox piylənmələr, təzyiq xəstəlikləri, ürək-damar xəstəlikləridir. Bunlar da bizim milli xarakterimizə, mentalitetimizə görə ön sıralardadır. Çünki biz qidalarımıza o qədər də fikir vermirik və az hərəkətliyik. Bunlardan başqa revmatizmlər də öz növbəsində xüsusi yeri tutur.

- Piylənmə demişkən elə bu dəqiqə insanlar artıq çəkidən, piylənmədən əziyyət çəkirlər. Bu da bir çox orqanların fəaliyyətini pozur. Belə halların qarşısını almaq üçün nələri tövsiyə edirsiniz?

- İlk növbədə yediyimiz yeməklərə diqqət etməliyik. Adətən biz çörəkdən çox istifadə edirik. Bu isə çox səhv və absurd fikirdir. İkincisi isə insan orqanizmi elədir ki, daha çox bitki məhsullarına yer verilməlidir. Biz ancaq yeməyi ətsiz görəndə çəkinirik. Və çalışırıq ki, mümkün qədər ətli, yağlı yeməklərlə qidalanaq. Hansı yeməklər çox ləzzətlidirsə, onlar ziyandır. Sonda olan isə az hərəkətlilikdir. Demək olar ki, bu, bizim xalqın evini yıxır. Mümkün qədər aktiv hərəkət etməliyik. Ən azından səhər tezdən yüngül atletika, heç olmasa həftədə 1-2 dəfə gəzmək lazımdır. Bizim xalq isə adətən oturaq rejimi seçir. Hətta dükana belə gedəndə maşınla getmək istəyir və ya uşaqları göndərirlər. Belə şeylər az dinamikadan irəli gəlir və piylənməyə səbəb olur.

- Daha dəqiq profilaktika üçün hansı yaşlarda hansı müayinə metodları olmalıdır və onlar hansı tezliklərdə aparılmalıdır?

- Pediatrlar 15-16 yaşa kimi bunu deyə bilərlər. Mən ancaq deyərdim ki, hər bir yaşdan başlayaraq profilaktikanı aparmaq lazımdır. Gözləmək lazım deyil ki, iş işdən keçsin. Hər bir xəstəliyə uyğun da müəyyən yaş dövrü var. Bizdə əvvəl 40 yaşa qədər infarkt olmazdı, hal-hazırda isə 30 yaşlarında belə infarkt olur. Uşaq yaşda ikən biz gözləməməliyik ki, qan dövranımız bizi çətin vəziyyətə salsın. Vaxtında zərərli vərdişlərimizə, idmana diqqət etməli, qida qəbul edərkən buna həssaslıqla yanaşmalıyıq. Heç kim yayda düzgün şəkildə gün şüası qəbul etmir. Gün şüası isə güclü vitamin D mənbəyidir. Uşaqlarda D vitamini çatmadıqda raxitlik yaranır, yaşlı insanlarda isə qrijalar, yırtıqlar yaranır. Kalsiumu vaxtı-vaxtında qəbul etmirik. Buna görə də bəzən dişlərimizin tökülməyindən tutmuş, oynaqlarda bir sıra fəsad yaranır. Nə qədər ki, gec deyil uşaq ikən hər bir xəstəliyin profilaktikasına başlamaq lazımdır. Hətta uşaq dünyaya gələndən bəri peyvəndləri vurularaq, müəyyən qida rejiminə riayət etməklə və müəyyən müayinələrdən keçmək lazımdır. Hər bir insan 6 aydan bir müəyyən analizlərdən keçməlidir. Vaxtında müayinə olunduqda yaranan xəstəliyi biz qabaqcadan duya bilirik və asanlıqla müalicə edirik, gec olduqda isə bu proses çətinləşir.

- İqlim dəyişikliyi, qidaların keyfiyyətsiz olması xəstəliklərin cavanlaşmasına nə kimi təsir göstərir?

- Hazırda qış fəslidir və qar yağmayıb. Bu isə infeksion xəstəlikləri asanlıqla yayır. Havada maqnit dalğaları yaranır və bu, qan dövranı xəstəliklərini artıra bilər. Hər fəslin öz xeyri var. Misal üçün yayın həddindən artıq isti keçməsi və yaxud yay rejimində havaların soyuq olması iqlim dəyişikliyi yaradır. Bu da bir çox fəsada gətirib çıxarır. Bir çox qidada insanların zərərinə olan maddələr vardır. Xüsusilə də şirniyyatlar və enerji içkilərində. Onlar insanlarda güclü aritmiya yaradır. Biz onu hiss eləmirik, hətta 14 yaşlı uşaqda biz təzəlikcə bunu gördük ki, ritm pozğunluğuna görə ürəyi necə çırpınırdı. Qidalar nə qədər ki, sağlam şəraitdə düzəldilməyəcək, onun bizə heç bir xeyri dəyə bilməz. Duru yağdan tutmuş, istər ət, istər süd məhsulları – hamısı keyfiyyətli olmalıdır. Və bacardığımız qədər təbii qidalanmalıyıq.

- Həkimlər və xəstələr əksər dərmanların keyfiyyətsiz olmasından şikayətçidirlər, sizcə, bu, doğrudurmu?

- Sözün düzü, vəziyyət çox gərgindir. Hər iki xəstədən biri deyir ki, həkim, firma dərmanı yazmayın. Bircə ona aydınlıq gətirmək istəyirəm ki, bütün dərmanlar firmadır. Var nümayəndəlik dərmanları - bunlar keyfiyyətlidirlər və məsuliyyət daşıyırlar. Var qeyri-leqal yollarla gətirilən dərmanlar hansı ki, səhiyyə nazirliyi bunun üçün çalışır, bu dərmanlar insanların sağlamlığına xeyirli yox, ziyandır. Bizim yetəri qədər güclü dərmanlarımız var. Və bu dərmanlar müvafiq xəstəliyə yazılsa, düzgün effekt verər. Bunu da qeyd edim ki, bu dərmanlar başqa dövlətlərin dərmanlarından geri qalmır.

- Son illər ərzində sizi narahat edən əsas xəstəliklər hansılardır? Və biz bu xəstəliklərdən necə qorunmalıyıq?

Diş həkimlərini də unutmaq olmaz. Ev şəraitində olan diş həkimlərindən qaçmaq lazımdır. Ancaq virusları məhv edə biləcək şəraiti olan diş müəssisələrinə müraciət etməliyik. Bunu deyim ki, virusların 60-70 faizini düzgün şəkildə olmayan diş müəssisələri yaradır.