Damar genişlənməsi bir çox səbəblərdən yarana bilər. Onlar arasında ən çox rast gəlinənləri aşağıdakılardır:

•İrsi meyllik. Bir çox xüsusiyyətlər kimi venoz divarın zəifliyi də irsən ötürülür. Hər 2 valideyn varikozdan əziyyət çəkdikdə, onların övladlarında bu patologiyanın yaranma ehtimalı 90% təşkil edir. Damar genişlənməsi valideynlərin yalnız 1-də aşkarlandıqda isə bu risk 60%-ə qədər azalır.  

•Hamiləlik. Hamilə qadınların bədənində dövran edən qanın həcminin artması, eləcə də böyüyən uşaqlığın çanaq venalarını sıxması varikozun formalaşmasına şərait yaradır.

•Artıq çəki. Sübut olunmuşdur ki, bədən kütləsi 27 kq/m²-a qədər yüksəldikdə, xəstəliyin yaranma riski 33% artır. Çünki artıq çəki damarların həddindən artıq yüklənməsinə səbəb olmaqla, onların genişlənməsinə gətirib çıxarır.

•Qeyri-düzgün həyat tərzi. Uzunmüddətli oturaq və ya ayaqüstü iş, o cümlədən fiziki yüklənmələr – ağırlıq qaldırma aşağı ətraflardan qanın geriyə axınını pozur. Nəticədə damarlar genişlənir – varikoz meydana çıxır. 

•Hormonal pozğunluqlar. Oral kontraseptivlər və bir çox hormonal preparatlar venaların qapaq aparatını zədələyərək, xəstəliyin yaranmasına təkan verir.

Bundan əlavə daban hissəsi 3 sm-dən yüksək olan ayaqqabılar, çanaq nahiyəsini sıxan korset və digər dar geyimlər də varikozun yaranma səbəblərindən sayılır. 

Varikoz başlanğıcda təkcə kosmetik problem olsa da, zaman keçdikcə bir sıra əlamətlərlə müşayiət edilir:  

•ayaqlarda ağrı, yorğunluq və ağırlıq hissi; 

•genişlənmiş damar boyunca göynəmə, yanğı, qaşınma hissi;

•aşağı ətraflarda şişkinlik və gecə qıcolmaları;   

•dəri səthindən qabaran qıvrım venalar, iri ölçülü venoz düyünlər;   

•damar üzərindəki dəri örtüyünün rənginin dəyişməsi. 

Daha çox axşam saatlarında izlənilən qaşınma trofiki pozğunluğun erkən əlaməti hesab olunur. Bu nahiyələrdə əvvəlcə ekzema, onun fonunda isə gələcəkdə trofik yaralar əmələ gəlir.

Varikozun diaqnostikası

Varikoz və onun ağırlaşmalarının diaqnostikasının əsas üsulu Ultrasəs Doppleroqrafiya – Rəngli Doppler müayinəsi hesab olunur. Bu prosedur orta hesabla 10-15 dəqiqə davam edir. Doppler müayinəsinin köməyilə həkim-fleboloq səthi və dərin damarların vəziyyətini, oradakı qan axınını qiymətləndirir. Diaqnostikanın nəticələrinə əsasən müvafiq müalicə üsulunu həyata keçirir. 

Xəstəliyin inkişaf mərhələsindən asılı olaraq, aşağıdakı üsullar icra edilir: 

•Konservativ terapiya (venotoniklər). Bu dərman vasitələri daxilə (tablet şəklində) qəbul olunur və ya yerli (gel və ya maz şəklində) tətbiq edilir. Onlar damar genişlənməsinin yalnız başlanğıc mərhələsində, yəni hələ venaların divarlarında gözlə görünən dəyişikliklərin baş vermədiyi dövrdə effektiv hesab olunur. Yerli təsirli preparatlar isə sadəcə xəstəliyin əlamətlərini (ağrı, şişkinlik və s.) yüngülləşdirir. 

•Kompression terapiya. Varikoz əleyhinə corablar müxtəlif sıxılma dərəcəsinə malik olduğundan yalnız həkim tərəfindən təyin edilir. Onları  aptek və ya damar mərkəzlərindən xüsusi resept əsasında əldə etmək mümkündür. Kompression geyimlərdən həm profilaktik, həm də müalicə məqsədilə istifadə edilir.

•Skleroterapiya. Varikozun müasir və əməliyyatsız müalicə metodudur. Buna el arasında "iynə üsulu” da deyilir. Skleroterapiya ayaqlardakı kapilyar torlarını və damar «ulduzcuqlarını» aradan qaldırır. Prosedurun mahiyyəti nazik iynə vasitəsilə genişlənmiş damarlara xüsusi preparatın yeridilməsindən ibarətdir. Həmin maddə damar divarlarını bir-birinə yapışdıraraq, kapilyar və ya venaların itməsinə səbəb olur.  

•Kriolazerkrioskleroterapiya (CLaCS). Adından göründüyü kimi bu metod damar ulduzcuqlarının lazerlə koaqulyasiyası, venaların skleroterapiyası və krioterapiyanı özündə birləşdirir.  

•Cərrahi üsullar. Varikozun müalicəsində tətbiq olunan müasir cərrahi metodlara – Endovenoz Lazer ablasiya (EVLA) , Radiofrekans, Clarivein üsulu aiddir. Onlar arasında Lazer ablasiya daha geniş yayılmışdır. EVLA - varikoz damarların və trofiki xoraların aradan qaldırılmasına yönəldilir.  Burada əsas məqsəd genişlənmiş venaya daxildən lazerlə təsir etməklə, damar divarının «yapışmasını» əldə etməkdir. Lazer əməliyyatı narkozsuz və kəsiksiz icra olunur. Cərrahi müdaxilə yerli anesteziya altında dəridə kiçik bir dəlikdən yerinə yetirilir. Əməliyyatdan 30-40 dəqiqə sonra pasiyent evə buraxılaraq, gündəlik həyat tərzinə qayıdır. Onu da qeyd edək ki, Lazer ablasiyadan sonra varikozun yenidən yaranma ehtimalı açıq üsulla icra olunan əməliyyatlara nisbətən 7 dəfə azdır. 

Sonda onu da vurğulamaq lazımdır ki, varikozun müalicəsinə nə qədər tez başlanılırsa, proses bir o qədər asan və qısa müddətə başa çatır. Bu səbəbdən özünüzdə xəstəliyin əlamətlərini hiss etdikdə, vaxt itirmədən damar həkiminə müraciət edin.