Bu gün Gəncə qiyamının başlamasından 22 il keçir.
Məhz 1993-ci ilin yanvar-fevral aylarında Surət Hüseynovun komandirlik etdiyi 2-ci ordu korpusu Ağdərə istiqamətində uğursuz əməliyyatlar həyata keçirir və nəticədə bir çox ərazilər, texnika ermənilərin əlinə keçir.
Belə bir anda S.Hüseynovun əmri ilə Ağdərədə müdafiədə dayanan qüvvələr mövqelərindən çıxarılaraq arxaya qaytarılır. Nəticədə Ağdərə-Kəlbəcər yolu ermənilər tərəfindən tutulur və Kəlbəcər yarımmühasirəyə alınır. Bu hadisədən sonra Baş Prokurorluq Surət Hüseynovun bir sıra komandirlərinə cinayət işi açır və onların bəziləri həbs edilir.
Surət Hüseynovun vəzifələri əlindən alınır
1993-cü ilin 22 fevralında Əbülfəz Elçibəyin əmri ilə Surət Hüseynov korpus komandirliyindən uzaqlaşdırılır. Bundan əvvəlsə o, prezidentin Qarabağ məsələləri üzrə nümayəndəliyindən və baş nazirin müavini vəzifəsindən çıxarılır.
Bir neçə gün sonra isə Prezident Əbülfəz Elçibəy Gəncədəki 709 saylı hərbi hissənin ləğvi haqqında sərəncam verir. Lakin bu sərəncamı həmin hissəyə faktiki rəhbərlik edən Sürət Hüseynov icra etməkdən imtina edir. O, Qarabağda komandanlığın ona verilməsini və 709 saylı hərbi hissənin bərpa edilməsini tələb edir. Sürət Hüseynov əks təqdirdə ermənilərin Gəncəni tutacaqları barədə Bakını inandıra bilir. Nəticədə Elçibəy Gəncəni itirməmək və S.Hüseynovu neytrallaşdırmaq üçün bu barədə sərəncam imzalayır. Sürət Hüseynovun yaxın adamlarından biri, Gəncənin hərbi polisinin keçmiş rəisi Eldar Əliyev hissəyə komandir təyin olunur.
Surət Huseynov mərkəzi hakimiyyətə qarşı baş qaldırır
Lakin bir ay keçməmiş Sürət Hüseynov prezidentə yazılı ultimatum göndərərək onu tanımadığını bəyan edir.
Prezident mayın axırlarında 709 saylı hərbi hissənin rəhbərliyinin dəyişdirilməsi və onun Ağcabədi rayonuna köçürülməsi haqqında yeni bir sərəncam imzalayır. S.Hüseynov prezidentin bu sərəncamına da məhəl qoymur və ora gələn hüquq mühafizə orqanlarının rəhbər şəxslərinin girov götürülməsi barədə əmr verir.
Hissənin komandiri E.Əliyev Gəncə qiyamı ilə bağlı istintaqa verdiyi ifadədə öz hərəkətini belə əsaslandırır:
"Şəxsi heyətin əsas qismi Gəncədən olduğu üçün və Gəncənin müdafiəsini təmin etmək məqsədi ilə Murov və Gülüstan ərazisində vuruşmaq istədiklərini bildirərək əmrdən imtina etdilər”.
Qiyam günü
1993-cü il iyunun 4-də bir neçə saat ərzində Gəncədə polis postlarını ləğv edən silahlı qruplaşma İcra Hakimiyyətinin binasını ələ keçirir və daha sonra tank, "Qrad” qurğusu, qumbaraatan, pulemyot və avtomatla silahlanmış 200 nəfərlik dəstə MTN-in Gəncə şöbəsinə hücum edir. Bina gülləbaran edilir və binadakıların silahları təhvil verməsi, burada olan Baş prokuror İxtiyar Şirinov və Milli Təhlükəsizlik nazirinin birinci müavini Sülhəddin Əkbərovun onlarla hərbi hissəyə getməsi tələb olunur. Fəlakətin qarşısını almaq üçün dövlət məmurları qiyamçıların qanunsuz tələbilə razılaşırlar. MTN-in Operativ Tədbirlər Dəstəsinin hərbçilərinin Gəncəni tərk eləməsi də razılaşmaya daxil edilir. Həmin vaxt Sülhəddin Əkbərov hərbi hissəyə, İxtiyar Şirinov isə qiyamçıların nəzarətinə keçən polis idarəsinə aparılır.
Həmin gün Bakıya qayıtmaq istəyən prezident qvardiyasının komandiri və 18 əsgər avtobusdaca gülləbaran edilir.
Qiyamçılar artıq saat 16-17 radələrində şəhərin bütün hakimiyyət və hüquq-mühafizə orqanlarını ələ keçirib, ora öz adamlarını rəhbər təyin edirlər.
Əbülfəz Elçibəy Heydər Əliyevi Bakıya çağırır
Prezident Əbülfəz Elçibəy qan tökülməsinin qarşısını almaq, problemi danışıqlar yolu ilə həll etmək üçün iyunun 5-də Gəncə ətrafında yerləşdirilən bütün hərbi birləşmələrin hərəkətinin dayandırılması barədə əmr verir. Hərbi qiyam və vətəndaş qarşıdurması ölkənin varlığına təhdid yaradır və Əbülfəz Elçibəy vəziyyətdən yeganə çıxış yolu kimi Heydər Əliyevi Bakıya dəvət etməkdə görür.
Milli Məclis iyunun 9-da qiyamçıların Gəncədə törətdikləri cinayətlərə görə məsuliyyətdən azad olunmaları barədə qərar qəbul edir. Gəncə hadisələrinin araşdırılması üçün deputat-istintaq komissiyası yaradılır.
Lakin Surət Hüseynov və onun dəstəsi bu qərarla kifayətlənmir və ağır zirehli texnika, raket qurğuları və çoxsaylı şəxslərdən ibarət qiyamçılar Bakıya istiqamətləndirilir.
Surət Hüseynov istədiyinə nail olur
İyunun 13-də Gəncədəki hərbi qiyamı yatırtmaq üçün həyata keçirilən uğursuz əməliyyata görə parlamentin sədri İsa Qəmbər istefa verir.
Onun istefasını Surət Hüseynovun başçılıq etdiyi qiyamçılar dəstəsi tələb edir. Prezident Elçibəy və digər hakimiyyət rəsmiləri parlament sədri postunu Heydər Əliyevə təklif etsələr də, o, mövcud vəziyyəti öyrənmək üçün Gəncəyə gedəcəyini və yalnız bundan sonra təklifə cavab verəcəyini bildirir. Heydər Əliyev bir qrup jurnalistin müşayiəti ilə həmin gün Gəncəyə gedir.
Növbəti gün Heydər Əliyev parlamentin sədri seçilir. 2 gün sonra isə Prezident Əbülfəz Elçibəy heç kimi xəbərdar etmədən Ordubadın Kələki kəndinə gedir və hakimiyyətdən uzaqlaşır.
Heydər Əliyevə Gəncə hadisələrindən sonra ölkədə yaranmış böhranı qismən aradan qaldırmaq, qiyamçı hərbi birləşmələri neytrallaşdırmaq üçün iyunun 30-da Surət Hüseynovu baş nazir postuna təyin edir.
Beləliklə də Azərbaycanda bir dövrün sonu, yeni bir dövrün başlanğıcına start verilir.
Qısa müddətdən sonra isə Heydər Əliyev Azərbaycanın ən ağır günündə ölkənin müstəqilliyini və varlığını təhlükəyə atan şəxslərin hamısını siyasi-hərbi səhnədən silir...
(axar.az)
