1976-cı il dekabr ayının 18-də Sürixdə tarixi bir hadisə baş verdi. İki məhbus dəyişdirildi: bir tərəfdə hüquq müdafiəçisi, o biri tərəfdəsə kommunist durmuşdu… Sovetlərdə xuliqanlıq adıyla, əslindəsə, ölkədə siyasi məqsədlər naminə psixiatriyadan istifadəyə qarşı çıxdığını görə həbs edilmiş Vladimir Bukovski Çili Kommunist Partiyasının baş katibi Luis Korvalanla dəyişdirildi.

Vladimir Bukovski təbii ki, xuliqan-filan deyildi və əslində xuliqanlığa görə də həbs edilməmişdi. Sadəcə, SSRİ-də psixiatriyadan siyasi məqsədlər üçün yararlanıldığı haqda topladığı materialları 1971-ci ildə Dünya psixiatrlarının konqresinə təqdim etmiş, buna görə də payını almışdı. Yoldaş Luis Korvalan isə Çilidə baş verən hadisələrdən sonra həbs edilmiş və artıq üç il idi ki, zindanlarda günlərini sayırdı.

Beləliklə, məhbuslar dəyşdirilir. Xəbər çıxan kimi belə şeylərə həssas olan Sovet adamları əlüstü təxminən belə bir meyxana qoşurlar:

Verdilər bir xuliqanı

Aldılar Lui Korvalanı:

Hardan tapaq o əfəli

Dəyişək tək Brejnevi?

Məhbusların sonrakı həyatı da maraqlı olur. Vladimir Bukovski İngiltərədə yaşamağa davam edir, Korvalan isə Moskvada, bir az da Bakıda gəzib, SSRİ-ni tərk eləyir…

Çili kommunistinin Bakı səfəri barədəsə xüsusi danışmaq lazımdır… Bu barədə tədqiqatçı, millət vəkili Elmira Axundovanın "Zaman və şəxsiyyət” kitabında maraqlı məqam var. Əvvəlcə onu deyək ki, ümumiyyətlə, bütün Sovetlər Birliyində olduğu kimi, Azərbaycanda da Çili məsələsinə çox həssas yanaşılırdı. Təsadüfi deyil ki, «Mosfilm»in 1973-cü ildə Çilidə baş verən hadisələrə dair çəkdiyi filmin çox hissəsi Bakıda – Zaqafqaziya Federasiyası adına Gəmi Təmiri Zavodunda çəkilmişdi.

Bu çəkilişlər ərəfəsində isə paytaxtın qonağı Luis Korvalan özü oldu. «Böyük Oktyabr Soislaisit inqilabı və Asiya, Afrika və Latın Amerikası ölkələrində mili-azadlıq hərəkatı» mövzusunda beynəlxalq elmi konfransda iştirak eləmək üçün Bakıya gəlmiş yoldaş Korvalan çox qaradinməz və adamyovuşmaz birisiymiş.

«Azərinform»un sabiq müxbiri Vladimir Morozkov danışır ki, görüşə qaşqabaqlı gələn Korvalanla Heydər Əliyevin söhbəti əvvəlcə tutmur. Hətta Çilinin birinci kommunisti Azərbaycan rəhbərinin üzümçülüyün inkişafı ilə bağlı fikirlərinə etiraz edərək «qərb kapitalizmi xalqı içki düşkünü eləyir ki, problemlərdən uzaqlaşsın, sizsə şərabçılıq sənayesinin inkişafından danışırsınız» deyir.

Heydər Əliyev isə qonağa yerini göstərir və konkret cavabla onu susdurur: «Yoldaş Korvalan, məncə alkoqol problemi siniflərdən kənar problemdir!»

Korvalan səhvini anlayır və Heydər Əliyevin yanından tamam başqa ovqatda çıxır…

İlham TUMAS