Bu gün Şərq regionunda baş verən siyasi proseslər Suriya məsələsində Türkiyə, Rusiya və İrana uduzan İsrail və ABŞ növbəti həmlələrə imza atır və bunun bariz nümunəsi kimi 25 sentyabrda keçirilən referendumu misal göstərmək olar. Həqiqətənmi Məsut Bərzani bu məsələdə öz şəxsi iradəsi ilə bu qərarları verir, bu suala aydınlıq gətirək.
Əlbəttə ki, xeyr. Burada özünü dünyaya demokratik ölkə kimi hər zaman gösdərməyə çalışan ABŞ siyasətinin siyasi izləri görünür. Digər tərəfdən, Suriya məsləsində siyasi böhran yaşayan İsrail Şimali Kürd Muxtariyyətinin vasitəsi ilə həm İrana və həm də Türkiyəyə meydan oxumağa çalışır.
ABŞ-ın Qafqaz siyasətində Rusiyaya uduzması və Rusiyayının hərbi potensialının gücü nəticəsində Gürcüstanın bir hissəsinin zəbt olunması (Abxaziya və Cənubi Osetiya) Rusiya iləTürkiyənin maraqlarının üst-üstə düşməsindən irəli gəlir. Buna Rusiyanın Ukrayna siyasətində məğlubiyyətini də aid etmək olar.
Məsut Bərzani hələ öz müstəqilliyini elan etməyən bir muxtariyyəti necə olur ki dövlətin bütün atributlarına malik olur? Məsələn bölgədə prezident və parlament seçkiləri keçirir, orduya malik olur. Bərzani bunların hamısını edib. Amma düşünmür ki, həm Türkiyə, həm də Rüsiya Şimali İraqa hücum etsə, kürdlərə sponsorluq edən ABŞ və İsrail bu məsələdə Ərbilə açıq şəkildə dəstək verməyəcək. Əgər belə bir hadisə baş verərsə, bu artıq 3-cü dünya müharibəsi deməkdir. Nəzərə alsaq ki, XXI əsr daha çox informasiya müharibəsi dövrüdür və heç bir dövlət açıq müharibəyə getməz. Bundan başqa regionda uzaq onilliklərə dayanan İsrail-Fələstin münaqişəsi mövcud olduğundan eyni regionda daha böyük toqquşmanın baş verməsi ehtimalı o qədər yüksək deyil.
Şərqi İraqda baş verən hadisələr həm də ABŞ-ın silah alverindən olan gəlirlərini bir daha artıracaq və onu da nəzərə almalıyıq ki, bütün tarix ərzində ABŞ digər super güclər kimi aktiv müharibəyə qoşulmur və maliyyə dəstəyi göstərərək yerli etnik qruplardan isdifadə edir. Məsut Bərzanin sonunun elə Usama Ben Laden və Səddam Hüseyn kimi olacağını proqnozlaşdırmaq heç də çətin deyil.
Məsut Bərzanin keçirdiyi referendum legitim sayıla bilməz. Nəzərə alsaq ki, referendum iştirakçıları İraq əhalisinin 5,5 milyon nəfəri, yəni təqribən əhalinin 10%-ni təşkil edir.
Onu da qeyd edək ki, bu proseslər digər İslam ölkəsi olan İranı da çox narahat edir. Bərzani artıq İran kimi bir dövlətə qarşı da çıxmış oldu və İranın siyasi maraqlarını bir başa zədələməyə çalışır. Çünki İran və İsrail arasında da böyük siyasi böhran mövcuddur və bu iki dövlət Şərqi İraqda yenədə qarşı-qarşıya dayanır.
Burda ikinci məsələdə odur ki, İŞİD qruplaşmasını kimin dəstəklədiyini az da olsa bilirik və bu qruplaşmaya dolayısı yolla da olsa İsrail və ABŞ-ın dəstək olması heç də sirr deyil. Ona görə də Şimali İraqın İŞİD-dən təmizlənməsi bu bölgədə sülhün bərqərar olması hesab edilə bilməz. Bu terror qruplaşmasının zəifləməsi digər kürd terror qruplaşması olan PKK-nın güclənməsinə gətirib çıxara bilər. Bunun nəticəsində də Türkiyə ilə sərhəddə,Türkiyə dövləti üçün böyük təhlükə yaranması ehtimalı az deyil. Əsrlər boyu Osmanlı imperiyasının təsiri altında olan və daima hücumlarına məruz qalan Qərb bu məsələdə Məsut Bərzaniyə öz maddi yardımlarını göstərəcək. Bunun bariz nümunəsi kimi Türkiyə prezidentinin ilk dövrlərdə balanslaşdırılmış xarici siyasət aparmasını göstərmər olar. Bunun acısını Türkiyə hələ də çəkməkdədir. Türkiyənin daxilində 2016-cı ilin iyul ayında baş verən çevrilişə cəhddə ABŞ dövlətinin birbaşa rolu olması sirr deyil. Vaşinqtonun bu siyasətinin nəticəsi olaraq Türkiyə regionda yeni mütəffiqlər axtarmağa başladı. Ankara Suriya məsələsində olduğu kimi Şimali İraq probleminin həllində də İran və Rüsiyanın dəstəyinə ehtiyac duyur. Təsadüfi deyil ki, Ankara ilə Moskva və Tehran arasında təmasların sayı xeyli artıb.
Əli Musa
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
