Burkina – Fasonun prezidenti olmuş Tomas İsidor Noel Sankara hər ay prezidentliyə görə aldığı 2000 dolları yetimlər fonduna köçürür, özü isə 345 dollar həcmində ordu kapitanı maaşına yaşayırdı. Prezidentin ölümündən sonra məlum olur ki, onun şəxsi əmlakı vur-tut hakimiyyətə gəlməmişdən əvvəl aldığı köhnə "Pejo”, sınıq soyuducu, 3 gitara və 4 velosipedden ibarətmiş.
Sankara ölkəni "ictimai əsaslarla” idarə edirdi. O, hətta kabinetinə kondisioner qoyulmasına icazə verməmişdi. Çünki "bu cür dəbdəbədən məhrum insanlardan utanırdı”. Sankara Qara Afrikanın dəbdəbəli saraylarda yaşayan və ağ müstəmləkəçilərin villalarını geridə qoyan prezidentlərinin fonunda unikal nümunə kimi görünürdü. Afrikanın Çe Gevarası adını almış, yaxın dostu və silahdaşı tərəfindən qətlə yetirilmiş asket – prezident xalqı üçün əbədi əfsanəyə çevrilib.
Ancaq Sankara yalnız kasıb həyatına görə əfsanəyə çevrilməmişdi, təbii ki, o elə də böyük məziyyət hesab oluna bilməzdi. Öldürülmüş prezidentin rəhbərliyi altında gerçəkləşdirilən "şərəf inqilabı” Afrikanın bütün tarixi boyu ən radikal və ən uğurlu modernləşmə cəhdlərindən biri idi. Sosial inqilab dörd il ərzində balaca Afrika respublikasını inanılmaz dərəcədə dəyişir.
ZABİT, GİTARAÇI, BAYKER
Sankara 1949-cu ildə doğulmuşdu. Onun valideynləri müxtəlif tayfa qruplarından idilər. Tomas ailəsinin mənsub olduğu Mossi xalqının kasta sistemində "üçüncü növ” uşaq idi. Yaxınları ümid edirdilər ki, Sankara katolik ruhanisi olacaq, amma Tomas kimlərəsə o biri dünyada gözəl həyat vəd etmək əvəzinə, bu dünyada xoşbəxt həyat uğrunda mübarizə aparmağı üstün tutur. O, 19 yaşında hərbçi karyerasına başlayır və bu sahədə ciddi uğurlar əldə edir. Bir il sonra isə onu Madaqaskara zabitlər məktəbinə göndərirlər. Burada o, 1971 və 1972-ci illərdə iki xalq üsyanına şahidlik edir ki, bu da gələcək inqialbçının siyasi baxışlarının formalaşmasına təsir göstərir. Vətənə qayıdan Sankara qısa zaman ərzində paytaxt Uaqaduquda məşhurlaşır. Gənc, uğurlu zabit həm də yaxşı gitaraçı idi. O, "Tout-?-Coup Jazz" qrupunda çıxış edirdi. Sankara eyni zamanda,qızğın motosiket həvəskarı kimi tanınırdı.
1976-cı ildə Sankaranın vəzifəsini artırırlar. O, xüsusi təyinatlıların təlim mərkəzinə rəhbər təyin edilir. Amma əslində bu, nüfuzlu komandirin siyasi proseslərin mərkəzindən sürgünü idi. Mərkəzdə Tomas silahdaşları – Anri Zonqo, Jan-Baptist Bukari Linqani və Blez Kompaore ilə tanış olur və onlar gizli "Zabit kommunistlər qrupu”nu yaradırlar. Həmin illərdə üçüncü dünya ölkələrinin gənc zabitləri ciddi inqilabi qüvvə sayılırdı. Ordu zərurətə görə "avropasayağı” qurulsa da, cəmiyyət geridəqalmış,”Asiya səviyyəsində” idi. Kifayət qədər təhsilli sayılan zabit korpusu cəmiyyətin ənənələri ilə hesablaşırdı. Kasıb ailələrin övladları da orduda karyera qura bilirdilər.
VELOSİPED SÜRƏN NAZİR
1981-ci ilin sentyabrında hərbi hökumətdə informasiya məsələləri üzrə dövlət katibi təyin olunan Sankara ilk iclasa velosipedlə gəlməklə kabinetdəki həmkarlarını təəccübləndirmişdi. Ancaq artıq növbəti ilin aprelində hökumətin anti-fəhlə siyasətinə etiraz edən Tomas hərbi müxalifətin düşərgəsində idi. 1982-ci ilin noyabrında ölkədə ikinci hərbi çevriliş baş verir və Sankaraya yeni hökumətdə baş nazir postu həvalə olunur. Amma bu dəfə də o, hökumət kreslosunda uzun müddət qalmır. Fransa prezidentinin oğlu və eyni zamanda, onun Afrika məsələləri üzrə müşaviri Jan-Kristof Mitteranın səfərindən sonra Sankaranı istefaya göndərir və ev dustağı edirlər. Yuxarı Voltada (Burkina-Fasonun köhnə adı) hələ də müstəmləkəsi kimi ağalıq edən Fransa hökumətdə gənc radikal zabiti görmək istəməmişdi.
Ancaq Sankaranın istefası həm franszlar, həm də yerli elita üçün gözlənilmz nəticələrə gətirib çıxarır. Sevimli dövlət adamlarının ev dustaqlığına alındığını eşidən Uaqaduqunun kasıb rayonlarının sakinləri onun müdafiəsinə qalxırlar. Amma qiyam yatırılır. İki ay sonra isə Blez Kompaorenin rəhbərliyi altında paytaxt qarnizonu qiyam qaldırır. Ev dustaqlığından azad olunanan Sankara ölkənin prezidenti olur. Bundan az sonra ölkənin adı Yuxarı Voltadan Burkina- Fasoya ("satın alınmayanların torpağı”) dəyişdirilir.
"ŞƏRƏF İNQİLABI”
33 yaşlı Sankara korrupsiya, aclıq, xəstəliklər və savadsızlığın aradan qaldırılmasına yönəlmiş demokratik xalq inqilabının başlandığını elan edir. "Şərəf inqilabı”nın ilk qərarı tayfa başçılarına xərac verilməsinin dayandırılması və kəndlilərin biyar işlərindən azad edilməsi ilə bağlı olur. Hakimiyyətin arxaik tayfa strukturunun əvəzinə İnqilabı Müdafiə Komitələri və SERNAPO xalq özünümüdafiə dəstələri yaradılır. Hər iki strukturun yaradılmasında məqsəd ordunun hakimiyyətini xalqın xeyrinə məhdudlaşdırmaq idi. Zabitlərə ucuz qiymətə defisit malların satıldığı ordu mağazası hamının sərbəst şəkildə alış-veriş edə bildiyi dövlət supermarketinə (ölkədə ilk dəfə) çevrilir.
Sankara hökuməti qadınlarıın vəziyyətinin yaxşılaşdırılması itiqamətində Qərbi Afrikada görünməmiş tədbirər həyata keçirir – o, qadın sünnəti kimi vəhşi ənənə və çoxarvadlılığı qadağan edir, arzuolunmaz hamiləliyn qarşıını almaq üçün vasitələr geniş yayılmağa başlayır. Qadınların hüquqları kişilərlə eyni səviyyəyə qaldırılır. Eləcə də "Qadınlar Günü” təsis edilir ki, bu gün kişilərdən ev işləri ilə məşğul olmaq tələb olunur.
İnqilabın hesabında həmçinin uşaqlara "Sağlamlıq uğrunda savaş” çərçivəsində vurulmuş 2,5 milyon peyvənd, kiçik icarədarların borclarının bağlanması, adambaşına düşən verginin azaldılması, əkilmiş 10 milyon ağac da var. Bu ağaclar Saxaranın qumlarının axınının qarşıını alır. Sankara hökumətin bütün üzvlərinin "Mersedes”lərini sataraq nazirlərə ölkədə ən ucuz "Reno-5” avtomobilləri alır. Artıq Sankaranın hakimiyyətə gəlişindən 3 il sonra – 1986-cı ildə Dünya Bankı Burkina-Fasoda korrupsiyanın kökünün kəsildiyini elan edir.
Sakanranın islahatları qonşu rejimləri, o cümlədən də keçmiş müstəmləkəçilər – Fransa və ABŞ-ı narahat edirdi. 1986-cı ildə Frananın himayəsi altında Burkina –Fasoya qonşu olkələrin rəhbərlərinin Kot D,İvuarın paytaxtında toplantısı baş tutur. Onar inqilabçı prezidenti "sadə insanlara yalançı ümidlər verməməyə” çağırırdılar. Əlində isə narahatlığın əsas səbəbi bu ümidlərin gerçəkləşməsi, qonşu olkələrin sakinlərinin də "Sankaranın həyata keçirdiyi kimi” dəyişikliklər arzusuna düşməsi idi. Sankaranın ölüm hökmünün də bu toplantıda verildiyi ehtimal olunur. İnqilabçı prezidentə sui-qəsdə rəhbərlik etmək Sankaranın hökumətində ədliyyə naziri postunu tutan silahdaşı və yaxın dostu Blez Kompaoreyə həvalə olunur.
1987-ci il oktyabrın 15-də Tomas Sankara Milli İnqilab Şurasının iclasında iştirak edir. Bu vaxt iclas iştirakçıları silahlı şəxslərin hücumuna məruz qalır. 38 yaşlı kapitan Tomas Sankara və onun 12 silahdaşı güllələnərək qətlə yetirilir və qardaş qəbiristanlığında dəfn olunur. Tezliklə bu məzar kütləvi ziyarət yerinə çevrilir. Burkina- Faso inqilabçısının həyat yoldaşı və iki övladı ölkədən qaçmağa məcbur olurlar. Hakimiyyətə isə satqınlıq və dost qətli kimi böyük günah törətmiş Blez Kompaore gəlir.
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
