Ömrünün müdrik çağında – 57 yaşında Qafqaza səyahətə çıxan məşhur fransız yazıçısı, dramaturq və səyyahı Aleksandr Düma 1859-cu ildə Azərbaycanın qədim yurd yerləri olan Dərbənd və Qubanı keçdikdən sonra öz səyahət yoldaşları ilə axşama yaxın çatdığı yer barədə yazırdı: "Biz hər tərəfi qumsallıq olan, az-çox üzümlük sahələri gözə dəyən Sumqayıt poçt stansiyasına çatdıqda hava qaralmağa başlamışdı. Orada gecələməli olduq. Dəniz o qədər yaxın, göy üzü o qədər aydın və ətraf o qədər sakitlik idi ki, biz sahilə çırpılan dalğaların, coşan ləpələrin səsini aydınca eşidirdik. Gecədən xeyli keçmiş Ay işığı və dəniz ləpələrinin sədaları altında yuxuya getdik”.

 

 

Əlbəttə ki, geniş ərazisinin yarıdan da çoxu qərbdən Atlantik okeanı ilə, cənub-şərqdən isə Aralıq dənizi ilə əhatə olunan bir ölkədə - Fransada yaşamış bir yazıçı üçün dəniz səsindən doğma, romantik nə ola bilərdi ki?!
Ancaq 150 ildən də əvvəl bu yerlərə səyahət etmiş dahi yazıçının təsəvvürünə belə gəlməzdi ki, illər keçəcək, "Sumqayıt poçt stansiyası”nın yerində böyük bir şəhər salınacaq. Belə bir reallığa inansa belə, vətəninin Paris kimi gözəl, cazibədar şəhərindən sonra heç nə ilə təəccübləndirmək mümkün olmayan A.Düma yəqin düşünməzdi ki,  cəmi  bir il ərzində Sumqayıt yalnız xəyalda təsəvvür ediləcək dərəcədə yüksək sürətlə inkişaf edəcək, yenidən qurularaq, daha gözəl və müasir bir şəhərə - XXI əsr şəhərinə çevriləcək.
...Ötən həftə Bakı, Gəncə, Mingəçevir və Oğuzdan Sumqayıta tədbirə gəlmiş qonaqlarımız şəhəri və onun yeni salınmış dənizkənarı bulvarını gəzərkən heyranlıqlarını gizlədə bilmir, hər tərəfdə müasirliyi ilə seçilən yeni sosial obyektləri, göz oxşayan infrastrukturu, gül-çiçəyə qərq olmuş parkları və xiyabanları görərkən bütün bunların bir ildə yaradıldığına inana bilmirdilər. Onları qınamaq da olmazdı. Axı, əslində  şəhəri həmişə 20-30 il əvvəlki kimi görməyə alışmış sumqayıtlılar özləri də hələ gördüklərinə heyranlıqla, vurğunluqla, az qala nağılvari möcüzə kimi baxırlar.
Yəqin çoxlarının yadındadır ki, Sumqayıtla qardaşlaşmış şəhərlər olan Lüdviqshafendən, Piteştidən, Mogilyovdan, Genuyadan, Aktaudan, Çerkassıdan, Rustavidən və digərlərindən gələn qonaqlara göstərilib, öyünməli yerlər vaxtilə o qədər az idi ki, "boşluğu doldurmaq” üçün onları Bakı ilə, Quba, Gəncə, Şəki ilə də tanış etmək lazım gəlirdi. Düzdür, bu, Azərbaycanı tanıtmaq baxımından yaxşı olsa da, digər tərəfdən Sumqayıt üçün "üzqaralığı” idi. Çünki nə alman qonaqları guya onların şərəfinə yaradılmış, əslində səliqə-sahmansız, xaotik səpələnmiş ticarət-iaşə ocaqlarının yerləşdiyi "Lüdviqshafen parkı”na, nə də digər qonaqları heç olmasa Xəzərin qoynuna, dənizkənarı parka aparmaq, orada istirahət etmək mümkün olurdu. Şəhərin ən görməli yerləri yalnız Sumqayıtın Tarix muzeyi, şəhərin bir-iki müəssisəsi və şəhər İcra hakimiyyəti binasının yaşıl örtüyü idi ki, o da sonradan baxımsızlıq, laqeydlik üzündən quruyub məhv oldu...    
Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən cəmi bir il əvvəl – ötən ilin 2 sentyabrında Sumqayıtın yetirməsi, şəhərin yeni İcra başçısı təyin edilən Zakir Fərəcov elə ilk gündən verdiyi qərarlar, gördüyü tədbirlərlə özünə doğma olan sumqayıtlılarla əks qütblərdə yox, onlarla eyni cərgədə dayandığını praktik olaraq təsdiq etmiş oldu. Sadə zəhmət adamlarına həmişə maneələr, qoruq-qadağa yaratmağa, özlərinin "seçilmişlər”dən olduqlarını hər vəchlə göstərməyə çalışanlardan fərqli olaraq, bir sumqayıtlı kimi  şəhər sakinlərinin ovqatını, arzu-istəyini yaxşı bilən yeni başçı elə ilk qərarı ilə - İcra hakimiyyəti qarşısındakı, avtonəqliyyat üçün gediş-gəlişi qadağan olunaraq, bağlanmış mərkəzi  yolun açılması ilə, dahi Nizaminin adını daşıyan kinoteatrın qarşısını kəsərək, "alınmaz qala”ya çevrilmiş obyektlərin dərhal sökülməsi ilə sumqayıtlıların rəğbətini qazana bildi. Hamı başa düşdü ki, yeni başçı heç kəsin "yolunu” bağlamayacaq, əksinə - hər kəs üçün şəhərin sosial-iqtisadi inkişafı naminə yeni və geniş imkanlar açacaq, yeniliklər yaradacaq.
Elə də oldu. Şəhərdə "bütün cəbhə boyu” kompleks işlərə başlanıldı. İlk növbədə məktəblərin, uşaq bağçalarının, yaşayış və ictimai binaların sıradan çıxmış dam örtükləri yeniləndi, çoxmərtəbəli binaların liftləri bütünlüklə təzələndi, ucqar mikrorayonlardan başlayaraq bütün yararsız, kələ-kötür yollar başdan-ayağa asfaltlandı, bağ massivlərinə gedən yollara da asfalt örtük çəkildi. Bütünlükdə şəhər geniş tikinti-abadlıq meydanına çevrildi. Çox qısa bir müddətdə yeni yaradılmış möhtəşəm Heydər Əliyev mərkəz-kompleksi, yeni Şahmat məktəbi, Musiqi məktəbi, Əli Kərim adına Poeziya klubu və digər obyektlər bu gün şəhərin memarlıq görkəmini daha da zənginləşdirmiş, gözəlləşdirmişdir. 
Bütün şəhər sakinlərini narahat edən mühüm bir məsələ də yeni rəhbərliyin diqqətindən yayınmadı. Belə ki, şəhər İcra Hakimiyyətinin qarşısındakı Bayraq meydanına döşənmiş daşların ara boşluqları çox olduğundan oradan keçmək nəinki incədabanlı ayaqqabıda olan qadınlar, hətta kişilər üçün də problemə çevrilmişdi. Artıq bir müdətdir ki, həmin meydan hamar, ornamentli daşlar düzülməklə yenidən qurulub. Orada böyük çarhovuzlu yeni fontan komplekslərinin, klassik formada düzəldilmiş bürünc dirəklər üzərində işıq sisteminin yaradılması meydanı daha da yaraşıqlı etmişdir.
Mədəniyyətə və incəsənətə, əhalinin mədəni-kütləvi istirahətinə xüsusi diqqət yetirən şəhər rəhbərliyinin təşəbbüsü ilə sumqayıtlıların ən sevimli mədəniyyət ocaqlarından olan, Azərbaycanın böyük səhnə fədaisi Hüseyn Ərəblinskinin adını daşıyan Sumqayıt Dövlət Dram Teatrının binasının əsaslı şəkildə, həm də çox qısa bir müddətdə təmir olunması, tamaşa zalında möhtəşəm çilçırağın qurulması və teatr kollektivi, incəsənət adamları üçün görüşlər, diskussiyalar və ziyafətlər üçün yeni mebellərlə təmin edilmiş geniş, müasir bir zalın yaradılması da rəğbətlə qarşılanmışdır.     

 

 

Yeni şəhər rəhbərliyinin ən böyük uğuru, nailiyyəti isə, əlbəttə ki, sumqayıtlıların uzun illərdir ki arzusunda olduğu Sumqayıt Bulvarının yaradılmasıdır. 5 kilometrə qədər bir ərazidə başlanan çoxşaxəli iş hələ bu gün də davam etdirilsə də, bura artıq sakinlərin səhər-axşam ailəlikcə gəlib dincəldikləri gözəl bir istirahət məkanıdır. Buradakı  attraksionlar, oyuncaqlar, obrazlı heykəllər və s. uşaqlarda böyük maraq və sevinc doğurur. Əvvəllər axşam vaxtları büsbütün qorxunc qaranlığa qərq olan dəniz sahili indi gecələr işıq selində üzür və burada gəzib-istirahət etmək, Xəzərin təmiz və sərin havasını udmaq təkcə gənclər üçün deyil, yaşlı nəslin nümayəndələri üçün də xoş və maraqlı olmaqla böyük zövq verir. Yaxın vaxtlarda şəhərə sumqayıtlıları dəniz səyahətinə çıxaracaq gəmi və katerlərin gətiriləcəyi xəbəri isə sumqayıtlıları öz doğma şəhərlərinə daha möhkəm bağlayır, hər birində böyük qürur hissi yaradır.
Bugünlərdə bir jurnalist dostumun Bakıdan şəhərimizə köçməyə qərar verməsi də Sumqayıtın həqiqətən yüksək inkişafından, şəhər rəhbərliyinin cəmi bir il ərzində gördüyü işlərin, gərgin və səmərəli fəaliyyətin çox mühüm və əhəmiyyətli olmasından, böyük uğurundan xəbər verir. "Neftçilər” stansiyası yaxınlığında yaşayan dostum deyir ki, dəniz üzü görməməsi bir yana, ordan redaksiyaya işə gedib-qayıtmaq üçün gündə ən azı 3 saat yarım vaxt itirir – o da tıxaclar olmasa. Sumqayıtdan isə iş yerinə daha tez çata bilir.
…150 ildən də əvvəl Azərbaycandan ayrılarkən A.Düma buna təəssüflənərək yazmışdı: "Nə olaydı, mənə bir də bu yerlərə gəlmək qismət olaydı”. Əgər bu, doğrudan da indi mümkün olsaydı, o böyük, dahi fransız yazıçısı gördüklərini fantaziya hesab edər, Sumqayıta böyük məftunluqla vurular və dincəlmək üçün hər il Sumqayıta gələr, onun yeni bulvarında gəzər, bir vaxtlar olduğu kimi çox sevdiyi dəniz dalğalarının səsinə qulaq asmaqdan doymazdı... Ancaq, fransız olanda nə olar - hər halda ruhu bu yerlərdə dolaşır və sevinir...

Rəhman ORXAN.

Eksklüziv olaraq Xeberle.com üçün

Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.