Azərbaycanın sənaye ürəyi sayılan Sumqayıt bu gün yalnız iri istehsal mərkəzi deyil, həm də zəngin mədəni irsi, çoxşaxəli ictimai həyatı ilə seçilən müasir bir şəhərdir. 2024-cü ilin noyabrında 75 illiyini qeyd edən Sumqayıtın bu yubileyi təkcə şəhər sakinləri üçün deyil, bütün ölkə üçün mühüm hadisəoldu. Məhz belə bir əlamətdar vaxtda tanınmış yazıçı və publisist, respublikanın Əməkdar jurnalisti Eyruz Məmmədovun "Sumqayıt 75 – Sabahın Şəhəri” adlı yeni kitabı işıq üzü gördü. "Azəri” nəşriyyatının yüksək poliqrafik keyfiyyəti ilə təqdim olunan bu nəşr həm mövzu, həm də məzmun baxımından əsl salnamədir.Kitab təkcə Sumqayıtın yubileyinə deyil, bütövlükdə şəhərin tarixi yaddaşına ünvanlanan parlaq bir töhfədir.
Eyruz Məmmədov uzun illərdir Sumqayıt mövzusuna xüsusi məhəbbətlə yanaşır. Onun şəhər arxivlərində apardığı yorulmaz tədqiqatları, çoxsaylı müsahibələri və sənədli faktları bu kitabda öz əksini tapıb. Akademik Rafael Hüseynovun "Sumqayıt deyəndə Eyruz, Eyruz deyəndə Sumqayıt yada düşür” sözləri təsadüfi deyil. Müəllif təkcə bu kitabla deyil, "Sumqayıtım mənim”, "Qələbəyə aparan yol”, "Sumqayıt 70 - Sabahın şəhəri” kimi onlarla əsərləri və sənədli filmləri ilə də şəhərin zəhmətkeş tarixini gələcəyə daşıyır.
"Sumqayıt 75 – Sabahın Şəhəri” sadəcə faktların xronoloji ardıcıllığı ilə düzülüşü deyil, oxucunu hadisələrin mərkəzinə çəkən geniş panoramadır. Kitabın ilk səhifələrində Ümummilli Lider Heydər Əliyev və Prezident cənab İlham Əliyevin Sumqayıt haqqında söylədikləri dəyərli fikirlər yer alır. Bu, həm şəhərin dövlətçilik tarixindəki mövqeyini vurğulayır, həm də oxucuda qürur hissi oyadır.
Müəllif illərlə topladığı arxiv materialları əsasında şəhərin rəhbərlik tarixini də xronoloji ardıcıllıqla təqdim edir: Sumqayıtın ilk partiya katiblərindən tutmuş icra başçılarına, bələdiyyə sədrlərinə qədər hər bir şəxsin adı, fəaliyyəti və xidmətləri sənədlərlə işıqlandırılıb. Bu bölmələr təkcə statistik məlumat deyil, Sumqayıtın ictimai-siyasi həyatının güzgüsüdür.
Kitabın dəyərli məqamlarından biri də şəhərin mədəniyyət və elm mühitinə geniş yer ayrılmasıdır. Sumqayıtın 50-dən artıq tanınmış alimlərinin, sənətkarlarının, musiqiçilərinin, ədiblərinin təqdimatı oxucuda doğma şəhərin intellektual gücü barədə dolğun təsəvvür yaradır. Müəllif bu simaları yalnız sadalamır, onların fəaliyyəti və şəhərin formalaşmasındakı rolunu da geniş vurğulayır.
Eyruz Məmmədov Sumqayıtın iqtisadi yüksəlişini, sənaye potensialını, son illərdə həyata keçirilən modernləşmə və abadlıq işlərini ətraflı şəkildə qələmə alır. Xəzərin sahilindəki bu şəhər artıq təkcə istehsalat mərkəzi deyil, Avropa standartlarına uyğun infrastrukturu, geniş bulvarı, yeni mədəniyyət ocaqları ilə müasir metropol görüntüsü qazanıb. Prezident İlham Əliyevin 2016-cı ildə şəhərə səfəri zamanı söylədiyi "Sumqayıt artıq Bakının səviyyəsinə gəlib çatıb” fikri bu inkişafı təsdiqləyir.
Kitabın cəlbediciliyini artıran əsas xüsusiyyətlərdən biri də zəngin fotoarxivdir. Tarixi və müasir şəkillərlə müşayiət olunan mətnlər, Sumqayıtın keçmiş və bu gününü oxucuya canlı təsvir edir. Fotolar sanki illər öncəki şəhər həyatına səyahət imkanı yaradır.
"Sumqayıt 75 – Sabahın Şəhəri” təkcə yubiley nəşri deyil, həm də gələcək tədqiqatçılar üçün möhkəm sənədli baza, Sumqayıtın kimliyini gələcək nəsillərə ötürən zəngin mənbədir. Kitab həm vətənpərvərlik ruhu, həm də faktların dəqiqliyi ilə fərqlənir. Oxucu burada həm qürur, fərəh, həm də ilham tapır.
Eyruz Məmmədovun bu kitabı Sumqayıtın 75 illik yubileyinə dəyərli bir hədiyyədir. Tarixi faktların, sənədli materialların və publisistik üslubun vəhdəti kitabı həm şəhər sakinləri, həm də Azərbaycanın digər bölgələrindən olan oxucularıüçün maraqlı edir. Doğma şəhərinin hər daşına, hər nəfəsinə vurğun olanlar üçün "Sumqayıt 75 – Sabahın Şəhəri” həm xatirə, həm də öyrədici salnamədir. Bu əsərin oxunmasını universitet tələbələrinəvə gələcək tədqiqatçılara səmimiyyətlə tövsiyə etmək olar.
Arif Ərşad
Yazıçı-publisist.
Azərbaycan Yazıçılar və Avrasiya Yazarlar
Birliklərinin üzvü, Prezident mükafatçısı.
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
