50 il əvvəl
- 14 iyul 1969-cu ildə Ulu öndər Heydər Əliyev
ilk dəfə
Azərbaycan rəhbərliyinə gəlmişdi
Ukraynanın
Milli Qəhrəmanı,
M.Frunze adına Sumı Elm-İstehsalat Birliyinin
Baş direktoru, texnika elmləri doktoru,
akademik Vladimir
LUKYANENKO:
HEYDƏR ƏLİYEV GÖRKƏMLİ RƏHBƏR,
XALQINI ÜRƏKDƏN SEVƏN ƏSL
VƏTƏNPƏRVƏR İDİ
Ulu öndərin Vətəninə və xalqına
olan böyük məhəbbətinin
bizlərə məlum olmayan, gizli qalmış təzahürləri
2006-cı ilin sonlarında "Azərikimya"ya Ukraynanın ən qocaman
müəssisəsi, neft və kimya sənayesi üçün istehsal etdiyi, yüksək keyfiyyətə və məhsuldarlığa
malik unikal avadanlıqlarla bütün dünyada tanınan Sumı Elmi-İstehsalat Birliyinin
110 illik yubiley tədbirlərində iştirak etmək üçün xüsusi dəvət gəlmişdi.
Belə bir tədbirə dəvət, əlbəttə ki, heç də təsadüfi deyildi - Etilen-polietilen
zavodunda hər il aparılan təmir işləri zamanı istifadə olunan ehtiyat hissələrinin
və dəyişdirilən avadanlıqların təxminən 50-60 faizə qədəri məhz həmin Birlik tərəfindən
istehsal edilir. Dünyanın
6 qitəsindən dördünə, o cümlədən ən yüksək texniki tərəqqiyə malik Almaniya, Rusiya,
Amerika, İngiltərə, İtaliya, həmçinin Argentina, Kuba, Çin, Bolqarıstan, Polşa,
Türkiyə, Misir, Əlcəzair, Hindistan və Pakistan kimi ölkələrə çoxtonnajlı neft və
kimya avadanlığı ixrac edən "Sumı Elmi-İstehsalat Birliyi" ASC-nin daimi
sifarişçilərindən biri də məhz "Azərikimya"dır.
Ukraynanın bu məşhur müəssisəsinin yubileyində iştirak etmək üçün
Azərbaycandan gedən nümayəndə heyətinin tərkibində Sumqayıt Etilen-polietilen
zavodunun o zamankı direktor müavini (istehsalatın təşkili və texniki təminat
üzrə) Samir Manafov da olmuşdu. Ancaq onun üçün yubiley
tədbirindən daha çox və ən xoş təəssüratla yadda qalan bu nəhəng maşınqayırma
müəssisəsinin rəhbəri akademik Vladimir Matveyeviç Lukyanenkonun Ulu öndərimiz,
xalqımızın unudulmaz rəhbəri Heydər Əliyev haqqında söylədikləri ürək sözləri,
yüksək fikirlər, onunla görüşləri ilə bağlı xoş xatirələr olmuşdu.
V.M.Lukyanenko
ilə qısa tanışlıq. O, 1937-ci ildə
dünyaya gəlib. 1961-ci ildə
ali məktəbi bitirdikdən sonra M.Frunze adına Sumı Elmi-İstehsalat Birliyində usta
köməkçisi kimi əmək fəaliyyətinə başlayıb. Bütün əmək bioqrafiyası məhz bu müəssisə ilə bağlı olub - baş usta, sex rəisi, baş mühəndis və baş direktor
vəzifələrində çalışıb. 1994-cü ildən həmin Birliyin bazasında yaradılmış ASC-nin
idarə heyətinin sədridir. 1986-1989-cu illərdə - Heydər Əliyev SSRİ Nazirlər Soveti
sədrinin birinci müavini işlədiyi dövrdə SSRİ Kimya və Neft Maşınqayırması Sənayesi naziri vəzifəsində çalışmışdır.
Texnika elmləri doktoru, Ukraynanın Mühəndis Elmləri Akademiyasının və Kibernetika Elmləri Akademiyasının akademikidir. Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, SSRİ Dövlət mükafatı
laureatı və Ukraynanın Milli Qəhrəmanıdır. Neft və kimya maşınqayırması sənayesinin
inkişafındakı böyük xidmətlərinə görə (onun bu
sahədə 45 ildən artıq zəngin təcrübəsi vardır) SSRİ-nin və Ukraynanın ən yüksək orden və medallarına layiq
görülüb.
Samir Manafovun söhbətindən:
- Ukraynanın bu nəhəng
müəssisəsi ilə zavodumuzun
partnyorluq əlaqələri
hələ 1988-ci ildən - bizim EP-300 kompleksi üçün onların xüsusi olaraq istehsal
etdiyi, çox yüksək (2500
atm.) təzyiq
altında işləyən güclü kompressorun quraşdırıldığı dövrdən başlayıb. Neft və kimya
avadanlıqları istehsal edən bu müəssisədən biz hər il təxminən 200 min ABŞ dollarıhəcmində ehtiyat
hissələri və avadanlıq - sentrofuqalar, rektifikasiya kalonları, soyuducu aparatlar, kompressorlar və onların hissələrini
alırdıq.
Sumı maşınqayıranlarının məhsulları olmadan bizim istehsalatı uzun müddət işlətmək
mümkün olmazdı. Və onu da deyim ki, hazırladıqları avadanlıq və ehtiyat hissələrinin keyfiyyəti dünya standartlarına uyğun olduğundan
hələ indiyədək onların məhsuluna heç bir iradımız olmamışdır.
Sumı maşınqayıranları öz yüksək
istehsalçı reytinqlərini məsuliyyətlə, qətiyyətlə
qoruyur, böyük bir Elm-istehsalat
birliyi olmaqla məhsullarının texniki xüsusiyyətlərini ildən-ilə yaxşılaşdırır və
davamlılığını artırırlar.Ukraynalı partnyorlarımızson illərdə bütün
texniki parametrlərinə görə daha güclü və yüksək məhsuldarlığa malik kompressorların istehsalına başlamışlar.
Çox fərəhli haldır ki, Sumı
maşınqayırma müəssisəsinin başında bir vaxtlar SSRİ kimi nəhəng bir ölkənin Neft
və Kimya Maşınqayırması
sənayesi naziri vəzifəsində çalışmış akademik Vladimir Matveyeviç Lukyanenko durur. Təkcə elə bu faktın özü həmin müəssisədə
son illər aparılan böyük texniki yeniliklərin aparılmasından, geniş tərəqqidən xəbər
verir. Onun bu sahədə zəngin təcrübəsi, yeniliyə yüksək meyli təkcə həmin müəssisənin
yox, həm də biz sifarişçilərin xeyrinədir.
Yubileyə gəlincə deməliyəm
ki, bu tədbirə dünyanın bir çox ölkələrindən nümayəndələr və qonaqlar dəvət olunmuşdu.
Azərbaycandan həmin tədbirdə
"Azərikimya”nın nümayəndələri
kimi mən və zavodumuzun kompressor sexinin o vaxtkı rəisi Telman Məmmədovdan başqa "Azəriqaz”ın sədr müavini Nazim Səmədzadə və ”Azəriqaznəql”
İB-nin baş direktoru Zaman Çələbiyev də iştirak
edirdi. Tədbirdən əvvəl akademik V.Lukyanenko
müxtəlif ölkələrdən gəlmiş nümayəndə heyətlərini şəxsən özü qəbul edirdi. O,
digər ölkələrin nümayəndələri ilə tanışlığa rəsmi protokol üzrə 3-4 dəqiqə vaxt
ayırsa da, protokol qaydalarını pozaraq, görüşə heç bir limit qoymadan bizimlə yarım
saata qədər söhbət etdi. Sən demə, bunun əsas səbəbi heç də Azərbaycanla
genişlənməkdə olan partnyor əlaqələri yox, xalqımızın dahi rəhbəri Heydər
Əliyevə onun xüsusi rəğbəti, ehtiramı imiş...
Bizi çox səmimi, xoş əhvalla, gülərüzlə qarşılayan Vladimir
Matveyeviç Azərbaycandakı, həmçininSumqayıtdakı vəziyyətlə, "Azərikimya”nın fəaliyyəti ilə maraqlandı. Və
sonra... birdən söhbətin səmtini dəyişərək, əsas mövzuya - Ulu öndərimiz
H.Əliyevlə bağlı söhbətə, onun üçün çox işıqlı olan xatirələrə keçdi. Və
nümayəndə heyətimiz üçün yubiley tədbirində daha çox və ən xoş təəssüratla
yadda qalan məhz akademik V.Lukyanenkonun dahi rəhbərimiz, xalqımızın əbədi
lideri haqqında söylədikləri ürək sözləri, yüksək fikirlər, görüşləri ilə bağlı
xoş xatirələr oldu.
Akademik V.M.Lukyanenkonun xatirələrindən:
- 1986-cı ildə mən SSRİ-nin Neft və Kimya Maşınqayırması Sənayesi naziri
təyin olunmuşdum. Və mənim üçün çox xoş idi ki, bu sahəyə o zaman SSRİNazirlər Soveti sədrinin birinci müavini kimi məhz Heydər Əliyev rəhbərlik
edirdi.
Çox prinsipial, qətiyyətli
və işgüzar bir rəhbər olması, yüksək daxili enerjiyə, iti zəkaya və düşüncəyə malik
geniş intellektli bir adam olduğu haqqında müəyyən məlumatım olsa da, hələ görüşməmişdik. Bir gün məni yanına dəvət elədi.
Gülərüzlə qarşıladı və rəhbərlik etdiyim nazirliyin işi, problemləri ilə maraqlandı.
Dedi ki, siz
SSRİ-nin maşınqayırma sənayesinin ən vacib sahələrindən birinə rəhbərlik edirsiniz,
orada isə hələ istifadə olunmamış böyük potensiallar var. Və
o, bizim nazirliyin fəaliyyətində elə ciddi sahələrə və məqamlara toxundu ki, düzü,
onlar barədə ancaq bu sahənin yüksək ixtisaslı və səlahiyyətli rəhbərləri bu cür
dəqiqliyi və təfərrüatı ilə söhbət apara bilərdilər. Mən həqiqətən hiss etdim ki, qarşımdakı şəxs heç
də Siyasi Büronun qabaqcadan hazırlanmış
yazılı çıxışlar üzrə danışan, mövzunun qoyulmuş çərçivəsindən kənara çıxanda çaşıb
qalan üzvlərindən olmayıb, geniş təfəkkürə,
çevik düşüncəyə, möhkəm özüllü dərin və hərtərəfli biliyə, savada malik, məlumatlı
bir rəhbərdir. Onun hər bir
sözü, cümləsi konkret fikirlə yüklənmişdi, onlar mənə hər bir vaqonu, hər bir çəni
qiymətli məhsulla dolu olan ağır yük qatarını xatırladırdı.
Nazirliyə dair bəzi təklif
və mülahizələrini bildirdikdən sonra dedi:
- Vladimir Matveyeviç, bilirsiniz
ki, mən neçə illər Azərbaycana rəhbərlik etmişəm, respublikanın iqtisadiyyatının
qaldırılması üçün bir çox genişmiqyaslı, səmərəli tədbirlər həyata keçirilib. Ancaq
mənə elə gəlir ki, respublikanın maşınqayırma sənayesində hələistifadə olunmamış xeyli potensial
imkanlar var, ancaq onların maşın parkı bugünün tələblərinə uyğun deyildir. Sizdən
xahiş edirəm, vaxt tapıb, Azərbaycana gedəsiniz, respublikanın maşınqayırma kompleksinin vəziyyəti və fəaliyyəti ilə daha
yaxından, bilavasitə tanış olub, öz fikir və təkliflərinizi mənə bildirəsiniz. Bu, son dərəcə vacibdir, çünki Bakı və Sumqayıtda
neft və kimya sənayesi sürətlə inkişaf eləyir, maşınqayırma sənayesi də ona paralel
olaraq inkişaf etməlidir.
- Baş üstə, Heydər Əliyeviç! - dedim.
Həmin anda fikrimə hakim kəsilən onun əsl insanlıq göstəricisi olan sadəliyi,
səmimiliyi idi. Axı, elə böyük bir dövlət vəzifəsində çalışan adam "xahiş edirəm”
demədən öz rəsmi göstərişini verə bilərdi və işin tam yerinə yetirilməsi üçün bu,
kifayət idi. Ancaq yəqin ki yüksək, elitar mədəniyyəti, sadəliyi və səmimiyyəti
onu amiranə tərzdə danışmağa qoymazdı.
Heç şübhəsiz ki, mən Heydər Əliyevin təklifinə əməl edərək, bir müddət
sonra ilk dəfə olaraq Bakıya getdim. Azərbaycan
həm də mənim nazir kimi işgüzar səfərə çıxdığım ilk İttifaq respublikası idi. O
zaman Azərbaycanın Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini işləyən Artur Rəsizadə
və respublikanın maşınqayırma kompleksinin rəhbəri Əli Qaraxanovla görüşərək, H.Əliyev
tərəfindən qarşıya qoyulmuş vəzifə barədə məlumat verdim. Onlarla birgə Bakının
maşınqayırma zavodlarını bir-bir gəzərək, hər bir müəssisənin texniki-iqtisadi göstəriciləri,
istehsalat potensialı, maşın parkının vəziyyəti və s. ilə yaxından tanış oldum.
Gördüklərim, şahidi olduqlarım məni xeyli təəccübləndirdivə təəssüfləndirdi.İlk növbədə ona görə ki, bu müəssisələrdə güclü mütəxəssis potensialı
olsa da, texniki tərəqqi və yeniləşmə sanki Böyük Qafqaz dağlarına "ilişərək” qalmış,
bura gəlib çatmamışdı. Həm
də ona təəccübləndim ki, bu cür mənəvi və fiziki cəhətdən köhnəlmiş texnoloji avadanlıqlarda
Bakı müəssisələri neft sənayesi üçün kifayət qədər böyük həcmdə və keyfiyyətli neftçıxarma
avadanlıqları istehsal edirdilər. Ancaq bunu başa düşmək çətin deyildi ki,
1950-1960-cı illərin artıq sıradan çıxmaqda olan dəzgah parkı və texnoloji xətlərində
yüksək keyfiyyətli məhsul əldə etmək hansı əziyyətlər, çətinliklər bahasına başa
gəlir.
Təbiiki, gördüklərimdən Moskvaya
pərişan halda qayıtmalı oldum. Səhərisi günü nazirlik aparatı üzrə geniş müşavirə
keçirdim. Maşınqayırma müəssisələrinin yenidən
qurulmasına, dəzgah parkının təzələnməsinə, texniki tərəqqiyə cavabdeh olan baş
idarələrin rəhbərlərini ciddi tənbeh edərək, Azərbaycanın maşınqayırma sənayesinə
olan belə laqeyd münasibətin səbəblərini araşdırmağa çalışdım. Təəssüf ki, belə
xoşagəlməz fikirlər səsləndi ki, Bakıda işlərimiz artıq çoxdan zəif gedir, guya
həmin müəssisələrdə texniki tərəqqiyə o qədər də maraq, meyl yoxdur, hətta guya onların bəziləri
perspektivsizdir və s. Mən
təəssüflə bildirdim ki, siz çox böyük səhvə yol verirsiniz və soruşdum ki, axı,
hansı zəiflikdən, perspektivsizlikdən söhbət gedə bilər ki, Azərbaycan müəssisələri
SSRİ-nin neft avadanlıqlarının təxminən 70 faizə qədərini verir. Siz hara baxırsınız? Müşavirə iştirakçılarına(təəssüf ki, onların arasında millətpərəstliyi, şovinizmi ilə seçilən ermənilər də vardı) göstərilən səbəblərin və gətirilən müddəaların
özünümüdafiədən başqa bir şey olmadığını bildirərək, Azərbaycanın neft və kimya
maşınqayırmasının potensial gücünü artırmaq, texniki tərəqqinin daha geniş tətbiqinə
nail olmaq, zavodların maşın-dəzgah parkının təzələnməsi, modernləşdirilməsi üçün
onların qarşısında qəti tələblər qoyaraq, təxirə salmadan ciddi işə başlamaq barədə
müvafiq tapşırıqlar verdikdən sonra Heydər Əliyevin görüşünə getdim.
Heydər Əliyeviç məni kabinetində çox mehribanlıqla qarşıladı və səbrlə,
lakin hiss olunacaq dərəcədə narahatlıqla Bakıya səfərimin nəticələrini, fikir və
təkliflərimi dinlədi. O, Bakı müəssisələrinin texniki səviyyəsinin aşağı və zəif
olmasından açıq-aşkar təəssüf hissi keçirərək, çox məyus oldu. Lakin vəziyyəti dəyişmək,
Bakının maşınqayırma müəssisələrinin ən son və mütərəqqi texnologiyalar əsasında
yenidən qurulması məqsədilə mənim nəzərdə tutduğum tədbirlər onda bir qədər nikbinlik
yaratdı. Buna baxmayaraq,
hələ də fikirli halda dedi:
- Vladimir Matveyeviç, mən Sizdən
xahiş edirəm, Bakıdakı vəziyyəti, zavodların rekonstruksiyası, avadanlıqlarının
təzələnməsi işlərini öz şəxsi nəzarətiniz altına götürün. Sizə hansı kömək lazımdırsa, edəcəyəm, təki Azərbaycanın maşınqayırma kompleksi
müasir tələblər səviyyəsində yenidən qurulsun. Buna görə
də gərək hər rübdə Bakıya
gedib, bütün işlərin gedişinə şəxsən özünüz rəhbərlik edəsiniz.
Şübhəsiz ki, məndə özünə və Azərbaycan xalqına qarşı xüsusi ehtiram
və rəğbət hissi oyatmış belə bir görkəmli şəxsiyyətin göstərişini yüksək
səviyyədə yerinə yetirməyə çalışırdım. Düzünü deyim ki, bütün İttifaq üzrə
işimin çoxluğuna və gərginliyinə baxmayaraq, mən hər 3-4 aydan bir nazirliyin
bir-neçə mütəxəssisi ilə birgə Azərbaycana gedib, işlərin gedişi ilə, maşın və dəzgah
parklarının yeniləşdirilməsi, rekonstruksiya işləri ilə yerindəcə tanış
olurdum. Bir-neçə ay ərzində Bakının əksər maşınqayırma zavodlarını həm SSRİ,
həm də xarici ölkə müəssisələrinin istehsalı olan ən mütərəqqi texnologiyaya
malik alət və avadanlıqlarla təmin etmək üçün nazirliyimizin bütün qüvvələrini
səfərbərliyə aldım. Və biz qısa bir müddətdə Bakı müəssisələrini o qədər həcmdə
avadanlıqla təmin etmişdik ki, məndə olan son məlumata görə, hətta SSRİ
dağıdıldıqdan xeyli sonra da həmin avadanlıqların göndərildiyi konteynerlərin
bir çoxu zavodların həyətində, açılmamış vəziyyətdə qalmışdı.
Maşınqayırma zavodlarının texniki cəhətdən yenidən qurulduğunu gördükcə
sevinir və bu barədə hər dəfə Heydər Əliyevə məlumat verirdim. Görürdüm ki, o, istəyinin
yerinə yetməsindən nə dərəcədə böyük fərəh duyur. Hiss edirdim ki, o, öz doğma xalqını,
Azərbaycanı necə böyük məhəbbətlə, kövrək duyğularla sevir, Vətninin hər bir
uğuruna qəlbən sevinir.
Və mən deyərdim ki, Azərbaycan xalqı xoşbəxtdir ki, onun dahilər
zirvəsində duran Heydər Əliyev kimi görkəmli övladı olub. Heydər Əliyev də
xoşbəxt idi ki, onun bu cür qədirbilən, onu ürəkdən sevən, qəlbində yaşadan
xalqı var.
Qələmə aldı:
Rəhman ORXAN.
Şəkillərdə: akademik V.Lukyanenko Azərbaycandan gəlmiş
kimyaçı qonaqlarına
Heydər Əliyevlə bağlı xoş xatirələrini
danışmaqdan böyük məmnunluq duyur.
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.