Son zamanlar ən aktual mövzulardan biri də COVİD-19 pandemiyası ilə
bağlı ölkədə və dünyada keçirilən sosial izolyasiya tədbirləri və xüsusi
karantin rejiminin tətbiqi nəticəsində məişət zorakılığı hallarının
artmasıyla bağlı yaranan suallardır. Qeyd edim ki, Pandemiya və karantin
rejimi zamanı məişət zorakılığının baş verməsi artıq BMT tərəfindən də
rəsmi olaraq tanınmışdır. Aprel ayının 6-da BMT baş katibi Atonio
Gutteres öz Twitter səhifəsində çıxışını yayımlayaraq, sosial izolyasiya
dövründə bəzi ölkələrdə məişət zorakılığından əziyyət çəkən qadınların
müraciətinin iki dəfə artdığını bildirərək, polisin qaydaların
qorunmasına və sosial təcrid işinə cəlb olunmaları səbəbindən məişət
zorakılığına məruz qalan qadınlara operativ şəkildə dəstək ola
bilmədiklərini qeyd etmişdi. BMT baş katibi həmçinin hökümətlər
tərəfindən qadınlara qarşı zorakılığın qarşısının alınması məsəsləsini
də koronavirusla mübarizə tədbirlərində nəzərə almalı olduqlarını
vurğulamışdı.
Karantin dövründə məişət zorakılığı hallarının
çoxalması səbəbləri ən çox nəylə bağlıdır və ailədaxili münaqişələr baş
verdiyi halda qurbanlar özlərini necə qorumalıdırlar sualları prioritet
təşkil edir.
Bununla bağlı qeyd edə bilərəm ki, sosial izolyasiya
və xüsusi karantin rejimi dövründə ailədaxili münasibətlərin
kəskinləşməsinin səbəbləri müxtəlif ola bilər və düşünürəm əlbəttə ki,
bu suala psixoloqlar daha ətraflı cavab verə bilər. Lakin hesab edirəm
ki, ailədaxili münaqişələrin məhz bu dönəmdə özünü daha kəskin formada
biruzə verməsi çox güman ki, karantin rejimi tətbiqi zamanı qazancından
məhrum olmuş insanların bununla bağlı keçirdiyi gərginliyin nəticəsi və
ya insanların gün ərzində aldıqları neqativ informasiya axını da səbəb
ola bilər. Həmçinin bu dönəmdə müəyyən psixi xəstəliklərdən əziyyət
çəkənlərin də davranışlarında aqressivlik müşaiyyət oluna bilər. Əlbəttə
ki, hər bir zorakılıq halı özünə görə individualdı və bir çox hallarda
yalnız məişət zorakılığı qurbanı özü qarşısındakı insanın aqressiyasının
nə dərəcədə dərinə gedə biləcəyini təxmin edə bilər. Bildiyimiz kimi
məişət zorakılığını digər zorakı hərəkətlərdən fərqləndirən spesefik
cəhət də odur ki, məişət zorakılığı davamlı, sistematik baş verir.
Xüsusilə bu dönəmdə potensial məişət zorakılığı qurbanlarına bir sıra
tövsiyələrim olacaqdır. Əgər tərəflər arasında münaqişə zamanı məsələnin
daha sərt döngəyə istiqamətləndiyini görürüksə bu an ilk növbədə
situasiyadan tamamən zərərsiz şəkildə çıxmağımızı düşünməliyik. Bunu
necə edə bilərik? İlkin olaraq şiddət və agressiya göstərən şəxsi
qıcıqlandıran hərəkət və ifadələrdən maksimum dərəcədə çəkinməliyik.
Əgər qarşılaşdığımız vəziyyət həyat və sağlamlığımız üçün təhlükə
yaradırsa yaxşı olar ki, dərhal bu barədə Daxili İşlər Nazirliyinin 102
xidməti zəng mərkəzi ilə və ya köməyimizə yetişə biləcək yaxın
adamımızla əlaqə saxlayaq və ya kömək istəmək üçün çox məhdud zamanımız
varsa sosial şəbəkə istifadəçisiyiksə şəxsi hesabımızda "SOS” "Kömək
edin” "İmdad” kimi qısa ifadələr yazmaqla yaxınlarımızın diqqətini cəlb
edə bilərik, beləliklə də kimsə köməyə yetişə və ya əlaqə saxlayıb hər
hansı bir formada yardım edə bilər. Amma bəzən elə hal da ola bilər ki,
telefonla zəng etmək və telefonu əlimizə almaq imkanımız belə olmasın.
Məsələn, münaqişə zamanı aqressor zəng etmək niyyətimizi görüb telefonu
ala bilər və ya həmin an yığdımız şəxsə zəng çatmaya bilər. Bir şeyi də
unutmaq olmaz ki, polisə və ya hər hansı şəxsə zəng etmək, məlumat
vermək niyyətimiz barədə qəti şəkildə zorakılıq törədən şəxsə
bildirməməliyik bu hal mütləq göstərilən şiddətin artmasına səbəb
olacaqdır. Belə vəziyyətdə evdən çıxıb qaçmaq imkanı varsa mütləq bundan
istifadə etmək lazımdır. Əgər bu imkan da yoxdursa haray salaraq
ətrafımızda yaşayan qonşuları köməyə çağırmalıyıq. Bir şeyi
unutmamalıyıq ki, günah hər zaman zorakılıq törədən şəxsdədir. Lakin
xüsusən də bu dönəmlərdə imkanlarımızı nəzərə alaraq bir evdə
yaşadığımız, zorakılığa meyilli olan şəxsi maksimum provakasiya etməkdən
çəkinməliyik. Əlbəttə bu fikirlərin bir qadın hüquq müdafiəçisi
tərəfindən səsləndirməsi bir qədər qəribə gələ bilər amma biz bu dönəmdə
ilk növbədə həyatımızın və sağlamlığımızın təhlükəsizliyini düşünərək
dörd divar arasında salamat qalmalıyıq. Strateji düşünərək
emosiyalarımızı idarə edə biləriksə düşdüyümüz situasiyanın
idarəetməsinə də hakim olmaq kimi şansımız daha çox olacaqdır.
Qeyd edim ki, ölkədə bu problemə dair ümumi vəziyyətə qiymət vermək üçün
COVİD-19 pandemiyası ilə bağlı ölkədə keçirilən sosial izolyasiya
tədbirləri və xüsusi karantin rejiminin tətbiqi nəticəsində məişət
zorakılığı hallarının artmasıyla bağlı müvafiq qurumlar və ixtisaslaşmış
QHT-lər tərəfindən monitorinqlərin keçirilməsi zəruridir.
Rövşanə Rəhimli
Qadın hüquqları müdafiəçisi
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.