Rəqəmsal dövrün görünməz təhlükələrinə qarşı məktəblərdə rəqəmsal savadlılıq dərsləri artırılmalıdır
Bu gün sosial şəbəkələr – xüsusilə TikTok, Instagram və YouTube – gənc nəslin gündəlik həyatının ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Onlar bu platformalarda həm öyrənir, həm əylənir, həm də öz fikirlərini ifadə edirlər. Lakin bu geniş informasiya okeanında, təəssüf ki, gəncləri öz təsiri altına almağa çalışan xüsusi idarə olunan ideoloji dalğalar da mövcuddur.
Son illərdə sosial mediada satanizm, ateizm, homoseksuallığın təbliği, qorxunc kultlara sitayiş çağırışları, ailə və mənəvi dəyərləri inkar edən "azad düşüncə” manipulyasiyaları kimi meyllər açıq və gizli formada yayılır. Hədəf auditoriya isə çox vaxt yeniyetmələrdir – yəni psixoloji baxımdan hələ formalaşmaqda olan, təsirə açıq yaş qrupundakı gənclər.
Təsirin psixoloji mexanizmi
Sosial şəbəkələr "sadəcə video izləmə” platforması deyil – bu, emosiyaları, maraqları və davranışları formalaşdıran nəhəng algoritmik sistemdir.
Yeniyetmə bir dəfə maraqlı və fərqli görünən "tabu mövzusunda” video izlədikdə, sistem ona oxşar yüzlərlə material tövsiyə edir. Bu, onun baxış bucağını yavaş-yavaş dəyişdirir, "adi və qəbulolunan” olanla "normal olmayan” arasındakı xətti silir.
Beləliklə, tədricən yaranan maraq dəyərlərin yerdəyişməsinə, ailədən uzaqlaşmaya, öz kimliyinə və mənəvi dayaq nöqtələrinə şübhə ilə yanaşmağa gətirir.
Valideyn və müəllim nə etməlidir?
Bu təhlükələrə qarşı qadağa və sərt nəzarət təkbaşına çıxış yolu deyil. Gənc və yeniyetmələrimizi qorumağın ən effektiv üsulu – maarifləndirmə, ünsiyyət və qarşılıqlıetimad münasibətidir.
- Ev mühiti açıq dialoqa əsaslanmalıdır.
Yeniyetmə sual verəndə "bu haqda danışmaq olmaz” deyil, "gəlin birlikdə düşünək” cavabı eşitməlidir.
- Məktəblərdə rəqəmsal savadlılıq dərsləri artırılmalıdır.
Şagirdlər "fake xəbər”, manipulyativ məzmun, ideoloji təbliğat kimi anlayışları tanımağı öyrənməlidirlər.
- Valideynlər sosial medianın məzmun filtrini aktiv etməli, izlənilən kanallar barədə məlumatlı olmalıdır.
Lakin bu nəzarət gizli deyil, qarşılıqlı etimad əsasında aparılmalıdır.
- Gənclərə alternativ dəyərlər və məna təqdim edilməlidir.
Onlar milli-mənəvi köklərdən qidalanan, müasir, kreativ düşüncə nümunələri görməlidirlər. Çünki boşluq harada varsa, ideoloji manipulyasiya oraya yerləşir.
Media və cəmiyyətin rolu
Sosial şəbəkələrdə yayılan ideoloji axınlara qarşı dövlət, QHT-lər və media birgə mübarizə aparmalıdır. Maarifləndirici videolar, gənclərin özləri tərəfindən hazırlanan pozitiv məzmunlar, "dəyərlər üzərində qurulmuş trendlər” yaradılmalıdır.
Gənclik təkcə qadağalarla deyil, mənalı məşğuliyyət, yaradıcılıq və ictimai faydalılıq hissi ilə qoruna bilər. Hər bir yeniyetmə anlamalıdır ki, kimliyini qorumaq köhnəlmiş düşüncə deyil – bu, özünü və gələcəyini qorumaqdır.
Nəzarətdən çox yönləndirmə
Sosial şəbəkələr nə qədər təhlükəli olsa da, onları tam bağlamaq mümkün deyil – və bəlkə də lazım da deyil. Əsas məsələ odur ki, yeniyetmə özünü tanısın, dəyərini bilsin və qarşısına çıxan ideoloji təsirləri ayırd etməyi bacarsın.
Cəmiyyətin, məktəbin və ailənin ortaq vəzifəsi – onu qorumaq deyil, ona doğru yolu göstərəcək düşüncə immuniteti yaratmaqdır.
Elnur Ağayev
Xeberle.com
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
