Bakı, Sumqayıt, Gəncə və ölkənin digər şəhərlərində sosial müavinət və pensiyaların verildiyi günlərdə bankomatların qarşısında tanış mənzərə yaranır: uzun növbələr, əsəbi baxışlar, gün altında yaxud soyuqda gözləyən yaşlı insanlar, nağd pul uğrunda saatlarla vaxt itirmə...
Bəs niyə 21-ci əsrdə, rəqəmsal bankçılığın inkişaf etdiyi dövrdə insanlar nağd pula çıxış üçün bu qədər əziyyət çəkməlidirlər?
Xeberle.com mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb. Mütəxəssislər bildirirlər ki, Azərbaycanda hələ də xüsusilə yaşlı nəsil, kənd yerlərində yaşayan əhali, və aşağı gəlirli təbəqə nağd puldan istifadəyə üstünlük verir. Bu da sosial ödənişlərin edildiyi günlərdə bankomatlara kütləvi axına səbəb olur.
İqtisadçı Elçin Rəşidov məsələ ilə bağlı deyir:
"Bu problemin bir neçə əsas səbəbi var. İlk növbədə, pensiya, sosial müavinət və digər ödənişlərin hamısı eyni günə təsadüf edir. Bu da bankomatlar qarşısında növbələrin yaranmasına səbəb olur. Daha məqsədəuyğun olardı ki, bu ödənişlər ay ərzində fərqli günlərdə köçürülsün. Belə olduqda həm növbələr azalardı, həm də bu, ticarət və iaşə obyektlərinin işinə müsbət təsir göstərə bilərdi. Çünki hazırda ödənişlərin toplu şəkildə edildiyi günlərdə dövriyyə süni şəkildə artır, lakin ay ərzində bölünmüş ödənişlər daha sabit və davamlı ticarət həcminə şərait yarada bilər. İkinci problem isə, bu ödənişlərin əsasən yalnız Birbank vasitəsilə həyata keçirilməsidir. Bu zaman vətəndaşlar məhz Birbank-ın bankomatları qarşısında toplaşmalı olur. Yaxşı olardı ki, bu sahədə mövcud olan monopoliya aradan qaldırılsın və müxtəlif banklar da bu prosesə cəlb edilsin. Üçüncü məsələ isə, vətəndaşların həmin kartla digər bankların bankomatlarından pul çıxardıqda əlavə komissiya tutulmasıdır. Əgər bu komissiya haqları ləğv olunsa, insanlar istədikləri bankın bankomatından rahatlıqla və əlavə xərcsiz istifadə edə bilərlər. Bu da həm yüklənməni azaldar, həm də vətəndaş rahatlığını təmin edər”.
Bir başqa problem isə mövcud bankomatların sayının tələbatı ödəməməsidir. Xüsusən də rayon və kənd yerlərində bir və ya iki bankomat yüzlərlə pensiya və müavinət alan insana xidmət etməyə çalışır.
Sumqayıt şəhərində yaşayan Hüseyn dayı belə deyir:
"Mən kartı almağa məcburam, çünki pensiya oraya köçürülür. Amma o kartdan elə kart kimi istifadə etmirəm. Pulumu çıxarmasam, necə dolanım? İki saatdır günün altında gözləyirəm.”
Avropa ölkələrində və inkişaf etmiş cəmiyyətlərdə nağdsız ödəniş sistemi çox yüksək səviyyədədir. Məsələn: İsveçdə alış-verişlərin 90%-dən çoxu kartla və ya mobil tətbiqlərlə edilir. Estoniyada dövlət pensiyaları kartlara köçürülür, amma bankomatlardan nağd çıxarış çox nadirdir, çünki demək olar ki, hər yerdə kart keçərlidir. Gürcüstanda belə, pensiyaçılar artıq kartla marketdə alış-veriş etməyə alışırlar və bu, növbələrin qarşısını alır.
Azərbaycanda bütün pensiya və sosial ödənişlər bank kartları vasitəsilə həyata keçirilir, banklar müxtəlif mobil tətbiqlər təklif edir, POS-terminallar genişlənir. Amma bu imkanlardan istifadə edənlərin sayı hələ də azdır.
Mütəxəssislər deyirlər ki, rəqəmsal maarifləndirmə kampaniyaları, yaşlı əhali üçün mobil bankçılıq təlimləri, kartla alış-verişə təşviq kimi tədbirlər görülməsə, növbələr hələ uzun müddət davam edəcək.
Uzun növbələrin qarşısının alınması üçün bir sıra həll yolları mümkündür. Bankomat sayı artırılmalıdır, xüsusilə tələbatın yüksək olduğu ərazilərdə. Daha sonra kartla ödəniş edənlər üçün endirim və təşviq proqramları tətbiq olunmalı, yaşlılar və kənd əhalisi üçün sadə mobil bankçılıq təlimləri keçirilməlidir. Eyni zamanda, dövlət orqanları və banklar birgə maarifləndirmə kampaniyaları keçirməlidir: "Pulunu kartda saxla, təhlükəsiz ödə!” POS-terminallar kənd və qəsəbələrdə də yayılmalıdır ki, insanlar nağd pula möhtac qalmasın.
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
