1980-ci ilin əvvəllərində ona daha məsul bir iş – «5-illiyin buraxılış obyekti» sayılan 1-ci sulfanol istehsalatına rəhbərlik etmək tapşırılmışdı. Bu işin nə dərəcədə mühüm və məsuliyyətli, həm də çətin olduğunu təsəvvür etmək üçün qeyd etmək kifayətdir ki, o zaman həmin istehsalatın struktur tərkibində 4 sex və 7 şöbə fəaliyyət göstərirdi və istehsalatda 550 nəfərə yaxın işçi, o cümlədən 70-dən çox mühəndis-texniki işçi çalışırdı. Lakin Zülfi Sadıxov belə bir böyük istehsalatın rəhbəri olmasına baxmayaraq, işlədiyi bütün müddət ərzində fəhlə və mühəndislərlə birgə gecə-gündüz, yorulmaq bilmədən çalışırdı. Onun yeni rəis kimi texniki və təşkilati cəhətdən işi yüksək səviyyədə qura bilməsinin nəticəsi olaraq qısa müddət ərzində 1-ci sulfanol istehsalatını nəhayət ki nəzərdə tutulan layihə gücünə çatdırmaq mümkün olmuşdu. İstehsalat rəisi kimi çalışdığı 8 il ərzində onun kollektivi rekord göstəricilər qazanmış, sulfanolun keyfiyyətinin standarta uyğun səviyyəyə qaldırılmasına nail olmuşdu. Daha bir məqam da xüsusilə diqqətəlayiq idi – istehsal prosesində benzol, toluol, kerosin, alkilbenzol kimi tez alışan və güclü partlayış törədə biləcək çoxlu həcmdə kimyəvi məhsulların alındığı, bu səbəbdən də təhlükə riskinin böyük olduğu bir şəraitdə Z.Sadıxovun texniki təhlükəsizliyi 1 №-li məsələ kimi diqqətdə saxlamasının nəticəsi olaraq (hər şeyi qaydasınca təmin etsə də, istehsalat sarıdan nigarançılıq onu gecələr də tərk etmir, nigaran yatırdı), işlədiyi bütün dövr ərzində istehsalatda heç bir ciddi fövqəladə hal baş verməmişdi.
...1980-ci ildə Z.Sadıxovun rəhbərlik etdiyi sulfanol istehsalatında iki aydan artıq davam edən geniş həcmli rekonstruksiya işlərinə başlanılmışdı. İşin həcmi xeyli böyük olduğundan və Kreml sulfanolun istehsal həcminin artırılmasına xüsusi diqqət yetirdiyindən keçmiş SSRİ-nin Kimya Sənayesi Nazirliyinin bir sıra məsul işçiləri və İttifaqın neft-kimya müəssisələrindən 900-ə qədər müxtəlif peşə sahibləri – texnologiya, mexanika, avtomatika, energetika və inşaat üzrə mütəxəssislər, həmçinin təmirçi-çilingərlər, elektrik və qaz qaynaqçıları Sumqayıta ezam olun-muşdu. Əsaslı təmir üzrə qərargah rəhbərlyinin və aparılan rekonstruksiyaya «istehsalat sahibi» kimi bilavasitə məsuliyyət daşıyan, tətbiq edilən hər bir dəyişikliyi, yeniliyi ciddi nəzarətə götürüb-yoxlayan Zülfi Sadıxovun birgə səyləri sayəsində rekonstruksiya uğurla başa çatmışdı.
İstehsalatın alkilbenzol qurğusunda kalon tipli yeni reaktorun qoşulması, kompleks katalizatorun alınması prosesində bir mərhələnin aradan götürülməsi və s. texniki yeniliklərin tətbiqi ilə başa çatmış geniş həcmli rekonstruksiya sayəsində istehsalatın gücünün artırılmasının nəticəsi olaraq müəssisədə həmin il çox böyük iqtisadi gəlir əldə edilməsinə nail olunmuşdu. Məhz bütün bunlara görə Zülfi Sadıxov mühəndis həmkarları ilə birgə həmin il respublika Dövlət mükafatına layiq görülmüşdülər.
Əldə etdiyi yüksək istehsalat nailiyyətləri sayəsində Z.Sadıxov həm də iki dəfə SSRİ Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri sərgisinin iştirakçısı olmuş, səmərələşdirmə və ixtiraçılıq fəaliyyətinə görə (o, 300-ə qədər səmərələşdirmə təklifinin və müəlliflik şəhadətnaməsi aldığı 5 ixtiranın müəllifidir) «Azərbaycanın Əməkdar mühəndisi» və «SSRİ ixtiraçısı» fəxri adlarına layiq görülmüş, «İxtiraçılıq və səmərələşdirmə əlaçısı» döş nişanı ilə, həmçinin «Qırmızı Əmək bayrağı» ordeni ilə, çoxlu sayda fəxri-fərmanlarla təltif edilmişdir.
Ulu öndər Heydər Əliyevin xüsusi tapşırığının yerinə yetirilməsi üçün o, müəssisə rəhbəri ilə birgə təcili olaraq Bakıya - Mərkəzi Komitəyə çağırılmışdı
O vaxt - 1981-ci ildə Zülfi Sadıxov cəmi bir il idi ki, Sumqayıt «Kimyasənaye» İstehsalat Birliyinin əsas istehsalatı olan 1-ci sulfanol istehsalatına rəhbərlik edirdi. Hələ zavoda yenicə işə qəbul olunaraq çilingər işlədiyi ilk günlərdən özünün işgüzarlığı və bacarığı, işə son dərəcə məsuliyyəti ilə seçilən gənc Zülfi müəssisədə çalışdığı sonrakı illər ərzində həm də mühəndis-texnoloq kimi əldə etdiyi böyük təcrübə, eyni zamanda ona xas olan tələbkarlığı və prinsipiallığı, təşkilatçılığı sayəsində rəhbərlik etdiyi istehsalatı qısa bir müddətdə nəinki gerilikdən çıxarmağı bacarmış, hətta ilk dəfə olaraq onu layihə gücünə çatdıra bilmişdi. İstehsalatın məhsuluna – keçmiş SSRİ-də yalnız Sumqayıtda istehsal olunan, yuyucu vasitələrin hazırlanmasında əsas xammal rolunu oynayan sulfanola o zaman İttifaqın bütün respublikalarında tələbat böyük idi. 100-dən artıq ünvana göndərilən sülfanolun yuyucu vasitələr istehsal edən xarici və SSRİ müəssisələrinə daşınması üçün Z.Sadıxovun çalışdığı Sumqayıt «Kimyasənaye» İstehsalat Birliyinin dəmiryol qovşağında daim böyük növbə olardı.
O zamanlar İttifaqda bir çox ərzaq və sənaye məhsullarının çatışmazlığı ilə davam edən iqtisadi böhran narahatlığı keçirən Kreml rəhbərliyi üçün əhalinin tələbatının böyük olduğu yuyu-cu vasitələrlə bağlı daha bir problemin də yaranması arzuolunmaz idi. Məhz bu səbəbdən SSRİ-də sulfanolun yeganə istehsalçısı olan Sumqayıt «Kimyasənaye» İB-nin fəaliyyətini Moskva daim diqqət mərkəzində saxlayırdı. Həmin dövrdə Birliyin Baş direktorunun kabinetində «hökumət telefonu»nun Moskvadan və Bakıdan olan zəngləri əksər hallarda sulfanolla, onun istehsalının artırılması tələbi ilə bağlı olurdu.
Həmin gün axşama yaxın edilən zəng isə Bakıdan – Mərkəzi Komitədən idi. Ancaq bu dəfə «yuxarıya» yalnız Birliyin Baş direktoru Əliş Mustafayev deyil, sulfanolun istehsalına bilavasitə cavabdeh olan istehsalat rəisləri – Zülfi Sadıxov və Akif Məmmədov da ilk dəfə olaraq MK-ya dəvət edilmişdilər. Hər iki istehsalatın rəislərinin də «yuxarıya» çağırılması məsələnin ciddiliyindən xəbər verirdi.
Azərbaycanın o vaxtkı Mərkəzi Komitə katibi Həsən Seyidov Baş direktor Əliş Mustafayevi və istehsalat rəislərini mehribanlıqla qarşılamış və birbaşa mətləbə keçərək bildirmişdi ki, Moskva «kişiyə (əlbəttə ki, o, ulu öndərimiz Heydər Əliyevi nəzərdə tuturdu) rahatlıq vermir, sulfanolun istehsalını artırmağı tələb edir. SSRİ-nin hər yerindən tez-tez zənglər olunur, sulfanol istəyirlər. İşi daha da gücləndirmək lazımdır. Çalışın məhsulun istehsalını maksimum çoxaldasınız…»
Məsələ onda idi ki, sulfanolun istehsalında hər hansı bir problem və ya ləngimə olurdusa, keçmiş İttifaqın onlarla müəssisəsinin işində ciddi əngəl törənir, boşdayanmalar yaranır, istehsalçılarından birinin həm də Sumqayıtın Məişət kimyası zavodunun olduğu yuyucu vasitələrin çatışmazlığı ölkədə müəyyən narazılığa, gərginliyə səbəb olurdu. Bu isə Kremldə «baş ağrısına» çevrilir və Bakıya edilən zənglər ara vermirdi.
Sulfanol məsələsi həm də ona görə narahatlıq doğururdu ki, Z.Sadıxovun rəhbərlik etdiyi 1-ci kompleks plan tapşırıqlarını artıqlaması ilə yerinə yetirsə də, sonradan inşa edilərək böyük ümidlər bəslənilən 2-ci sulfanol istehsalatı layihədə yol verilmiş bəzi qeyri-dəqiqliklər üzündən nəzərdə tutulduğundan az məhsul istehsal edirdi. Bununla bağlı müəssisənin vəziyyətini yaxşı bilən, ən başlıcası - xalqımızın görkəmli oğlu Heydər Əliyevə daim böyük məhəbbət və ehtiram bəsləyən, onun adını hər zaman uca tutmağa çalışan Zülfi Sadıxov elə həmin axşam Bakıdan Sumqayıta qayıdarkən - bütün yol boyu hər şeyi götür-qoy edir, vəziyyətdən çıxmağın, respublika rəhbərinin tapşırığını layiqincə yerinə yetirməyin ən optimal variantı üzərində düşünürdü. Bir şey onun üçün tam aydın idi – yeni istismara verilmiş 2-ci istehsalatda işin tezliklə qaydaya düşməsinə bel bağlamaq olmazdı. Deməli, əsas güc və məsuliyyət onun rəhbərlik etdiyi 1-ci istehsalat kollektivinin üzərinə düşəcəkdi.
Elə səhərisi gün o, istehsalatda işin daha səmərəli aparılması, texnoloji prosesin ahəng-darlığının təmini və məhsul çıxımının daha da artırılması ilə bağlı müvafiq tapşırıqlarını vermiş, öz «komandası» ilə birgə gecəli-gündüzlü, istirahətsiz çalışaraq, verilmiş xüsusi tapşırığın həmin ərəfədə şərəflə yerinə yetirilməsinə nail olmuşdu. Nəzərdə tutulan 5500 tona qarşı kollektiv hər ay plandan əlavə ən azı 1000 tona yaxın sulfanol istehsal edərək, istehsalçı müəssisələrə göndərirdi. Hətta Z.Sadıxovun texnoloji qurğuların maksimum gücü ilə işləməsinə nail olması, yüksək təşkilatçılığı, bütün potensial imkanlardan səmərəli istifadə etməsi sayəsində istehsalatın kollektivi iki «beşillik» ərzində planı artıqlaması ilə yerinə yetirərək, müəssisənin həmin dövrdə o vaxtkı kursla 160 milyon ABŞ dollarından çox təmiz gəlir əldə etməsinə nail olmuşdu.
- Hesab edirəm ki, Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin xüsusi tapşırığını uğurla yerinə yetirməyi bacarmışamsa, öz işimlə, əməyimlə nə zamansa az da olsa onun rahatlığına, gərginlik keçirməməsinə xidmət edə bilmişəmsə, deməli, mən xoşbəxt adamam. Bundan duyduğum böyük qürur, iftixar bütün ömür boyu bəsimdir, - deyə veteran kimyaçı məmnunluğunu gizlətmir.
Bəli, Azərbaycanın Əməkdar mühəndisi, respublika Dövlət mükafatı laureatı, istehsalata tətbiq olunmuş 300-ə qədər səmərələşdirmə təklifinin və bir sıra qiymətli ixtiraların müəllifi, SSRİ-nin Əlaçı kimyaçısı və Əlaçı səmərələşdiricisi, «Qırmızı Əmək Bayrağı» ordenli tanınmış kimyaçı Zülfi Sadıxov respublika kimyasının inkişafına həsr etdiyi yarım əsrlik əmək yolu haq-qında geniş danışmağı xoşlamasa da, yalnız bir epizodu – unudulmaz, dahi şəxsiyyətin Azər-baycana rəhbərlik etdiyi ilk dövrlə bağlı və bilavasitə özünə aid olan bu epizodu daim böyük fəxr və qürur hissi ilə xatırlayır.
İtaliya layihəçilərinin səhvi, Z.Sadıxovun mühəndis istedadı və sayıqlığı
…Zavodda inşa ediləcək yeni texnoloji qurğunun – 100 faizli alkilbenzolun layihəsinin texniki təftişi və qəbulu məqsədilə müəssisənin bir-neçə mütəxəssisi ilə birgə 1983-cü ildə İtaliyada bir aya yaxın ezamiyyətdə olarkən layihələrlə bağlı müzakirələr zamanı Zülfi Sadıxov təcrübəli bir mühəndis-texnoloq kimi layihənin bəzi hissələrində səhvlərə yol verildiyini, ciddi dəyişikliklərə ehtiyac olduğunu diqqətə çatdırmış, Azərbaycan mühəndisinin istedadını, elmi-texniki səviyyəsini nümayiş etdirmişdi. Məsələ onda idi ki, italyan mütəxəssislər alkilbenzolun mütləq şəkildə 100 faizli alınacağını nəzərdə tutaraq, mümkün ola biləcək aşağı faizli, çıxdaş məhsulun haraya nəql ediləcəyini, həmçinin bəzi qurğu və mexanizmlərin prosesdə iştirakını, layihədə tutulmaların qarşısının alınması ilə bağlı məsələləri nədənsə diqqətdən kənarda saxlamış-dılar. Z.Sadıxovun bu məsələlərin ikinci dərəcəli yox, xüsusilə mühüm olduğunu inandırıcı dəlil-sübutlarla layihəçilərin nəzərinə çatdırması onlar tərəfindən minnətdarlıqla qarşılanmış və italyanlarda Azərbaycan kimyaçıları haqqında yüksək rəyin formalaşmasına səbəb olmuşdu.
Kimyaçı-texnoloq kimi yüksək elmi-texniki biliyə, zəngin istehsalat təcrübəsinə malik olması, prinsipiallığı və yüksək təşkilatçılığı nəzərə alınaraq Zülfi Sadıxov sonrakı illərdə daha məsul vəzifəyə - müəssisənin baş direktorunun keyfiyyət məsələləri üzrə müavini vəzifəsinə irəli çəkilmiş, daha sonra - 1991-ci ildən 2011-ci ilədək isə zavodun texniki-nəzarət şöbəsinin rəisi vəzifəsində çalışaraq, yenə də başlıca amilə - keyfiyyət məsələlərinə, istehsal olunan məhsulların mövcud standartlara uyğun olmasına nəzarət etmişdir. Və təbii ki, bütün həmin müddət ərzində Zülfi Sadıxovun zavodun istehsalat sahələrinə, məhsulların keyfiyyətinə texniki nəzarəti onun prinsipiallığı, heç bir halda güzəştə yol verməməsi ilə seçilmişdir. Bunun nəticəsi olaraq həmin illərdə - 20 il ərzində məhsulların keyfiyyəti ilə bağlı müəssisəyə heç bir şikayət və reklamasiya daxil olmamışdı. Axı, Zülfi Sadıxov üçün apardığı iş sadəcə vəzifə borcu yox, həm də və ilk növbədə vətəndaşlıq, vətənpərvərlik borcu idi. Sumqayıtın kimya məhsulunun yüksək markası, doğma şəhərin, Azərbaycanın adı və şərəfi onun üçün hər zaman hər şeydən üstün, ən vacib meyarlar olmuşdur.
***
…Mənalı həyatı, əməksevərliyi, bilik və bacarığı ilə gənc nəslə nümunə olan Zülfi Sadıxov hazırda təqaüddə olsa da, bütün qəlbi ilə kimya istehsalatı, doğma kollektivlə bağlıdır.
O da xüsusilə diqqətəlayiqdir ki, fədakar əməyi sayəsində nail olduğu rəsmi titullardan öncə Zülfi Sadıxov doğma zavodun kollektivi tərəfindən bütün varlığı ilə bağlı olduğu, işindən daim qürur duyduğu, uzun illər canlı sütunu olduğu sulfanol istehsalatının adını ləqəb kimi adıyla qoşalaşdıran bir «fəxri titul»a da layiq görülmüşdür: «Sulfanol Zülfi». Bu «yüksək titul» nə ondan əvvəl, nə də ondan sonra heç kəsə verilməmişdir.
Rəhman ORXAN,
Respublikanın Əməkdar jurnalisti
