Fətvada Məhərrəm ayının 10-nun – Aşura gününün oktyabrın 12-nə təsadüf etdiyi bildirilir.

Məhərrəmlik ayının tarixi

Hər il Hicri təqviminin Məhərrəm ayında yad edilən Kərbəla hadisələrinin tarixi VII əsrə təsadüf edir. Şiə təriqətində qeyd edilən dini ayinlər 680-ci ildə Kufədə başlayan qiyamla bağlıdır. Belə ki, qiyama qalxanlar Həzrəti Əlinin kiçik oğlu İmam Hüseyndən yardım istəyir və ondan gəlib Kufədə atasının düşməni olan Əməvi sülaləsinə qarşı üsyana mənəvi dayaq olmağı, qiyamçıları ruhlandırmağı xahiş edirlər. İmam Hüseyn 72 nəfərlik kiçik bir dəstə ilə Kufəyə yollanır. Dəstəsi ilə birlikdə Mərəya düzündən (indiki Kərbəladan) keçəndə (oktyabr, 680-ci il) Yezidin göndərdiyi 4 min nəfərlik qoşun onları mühasirəyə alır və Məhərrəmlik ayının 10-cu günündə məşhur Kərbəla hadisəsi baş verir. Kərbəla sözü də sonradan bu hadisə ilə əlaqədar olaraq yaranır. Mənası «Kərb» yəni hüzn və «bəla» sözlərindən ibarətdir.

 

Şiə təriqətinə mənsub olanlar indiyə qədər də Aşurada məhz bu hadisəyə, yəni imam Hüseynin öldürülməsinə yas saxlayırlar. Bu günü yas saxlayanlar bununla əlaqdar olaraq bəzi ayinlər icra edir və qadağalara riayət edirlər. Məsələn, spirtli içki içmək, toy eləmək günah sayılır. Bəziləri isə Məhərrəm ayının 10-cü günü, yəni Qətl sınan gün, yaxud da başqa adla Aşura günü çimməyi, sabundan istifadə etməyi və s. günah hesab edirlər. Zəncir vurmaq və qan çıxarmaq tələbi isə öz yerində.

Bəs, bu adətlər haradan gəlir? Dinin tələbidir, yoxsa cahillikdir? İslam dini şəhidlərə yas saxlamağa, onlar üçün özünə zəncir vurmağa icazə verirmi?

Millət vəkili Fazil Mustafa hesab edir ki, Məhərrəm ayında icra olunan əməllərin əksəriyyəti cahillikdən irəli gəlir. Deputat Məhərrəm ayında yas saxlayanlara xatırladır ki, içki içmək təkcə bu ayda deyil, ümumiyyətlə haramdır.

"Məsələn, içki içməmək təkcə məhərrəmliklə bağlı deyil, Allahın əmridir. İçmirsənsə, ümumiyyətlə içməmək lazımdır. Yaxud da, pis işlərlə məşğul olmaq və digər qadağalar İlahi əməldir. Bunun Məhərrəmlikdə edilməsi Azərbaycan cəmiyyətində dinə saxtakar baxışın əsas göstəricisidir. Toy etmirlər, hansısa tədbir keçirmirlər, bunlar hamısı əsası olmayan hadisələrdir”.

 

F.Mustafa həmçinin qeyd edib ki, vəfat edən şəxslərin, şəhidlərin xatirəsi İslamda əziz sayılır, onlar uca tutulur, amma əbədi yas saxlamaq İslam mədəniyyətində, İslamın təməl fəlsəfəsində yoxdur: "Bunu ancaq cəmiyyətin əslində islam dinindən uzaq olması ilə izah etmək olar. Cəmiyyətdə din anlayışının saxta əmələ dayanması ilə əsaslandırmaq olar”.

Zəncir vurmaq, qan çıxarmaq kimi adətlərə gəlincə isə deputat vurğulayıb ki, dində belə bir adət yoxdur:"Ümumiyyətlə, insanın özünə zəncir vurmağı, qan çıxarmağı axmaqlıqdır. Çünki bunun nə İmam Hüseyn üçün faydası var, nə də İmam Hüseyn kimi zəki şəxsiyyət heç vaxt belə bir addımı rəva görməzdi. Çünki onlar peyğəmbər tərbiyəsi görmüş adamlardır. Peyğəmbər tərbiyəsi görmüş adam özündən sonrakı insanların özlərinə belə ziyan vurmağını istəməzdi. Amma görünür ki, Azərbaycan özünə İrandan köçürülmə islam anlayışı əxz edib və bu anlayış da indiyə qədər Azərbaycan cəmiyyəti üçün ancaq cəhalət və nadanlıq yayılması üçün əsas alatə çevrilib”.

Millət vəkili hesab edir ki, cəmiyyət arasında dini cahilliyin aradan qaldırılması üçün ziyalılar dini maarifçiliyi gücləndirməlidirlər: "Dinin təməl əsasları haqqında məlumatlar verməlidirlər. Bildirməlidirlər ki, din tarixində baş verən onlarla hadisə var ki, bunları dinin əsası kimi göstərib onun əsas yolundan uzaqlaşdırırlar. Bu da dini gözdən salır. Fanatizm, cəhalət və dünyagörüşü məhdudluğu yaradır. İslam haqda təsəvvürlərin daha da pisləşməsinə gətirib çıxarır. Heç peyğəmbəri bu qədər xatırlamırlar, amma ondan sonra gələn 3-4-cü dərəcələi adamları xatırlayırlar. Bu, çox faciəvi yanaşmadır”.

Məhərrəmlik ayının maddi və mənəvi tərəfləri

 

Məhərrəmlik ayı dini inanclarla yanaşı iqtisadi baxımdan da insanları düşündürür. İnanclı təbəqənin Məhərrəmlik ayında 40 gün yas saxlaması bir sıra biznes sahələrində təsirsiz ötüşmür.

Hətta elçi düşmək istəyənlər "Məhərrəmlik” girməmiş xeyir işlərini tez-bazar görürlər ki, bu aya təsadüf etməsin. Məhərrəm ayının gəlişi şadlıq evlərinin toy bazarını demək olar ki, alt-üst edir. Bu ay nə toy edən olur, nə də elçi düşən. Toy alverinin bağlanması ərzaq bazarından tutmuş, gözəllik salonlarına kimi bir sıra obyektlərə öz təsirni göstərir. Bu da öz növbəsində, iqtisadiyyatdan da yan keçmir.

İqtisadçı ekspert Oqtay Haqverdiyev bildirib ki, Məhərrəm ayının başlaması ilə insanların gəlirlərində azalma müşahidə edilir: "Toyların, nişan mərasimlərinin azalması kasıb ailələr üçün yaxşıdır, çünki xərcləri az olur, pulları ciblərində qalır. Məhərrəmlik ayında şadlıq evlərinin sahibləri, işçiləri, musiqiçilər, şadlıq evlərinə ərzaq satanlar, gözəllik salonları, gəlinlik maşınlarının icarəsi ilə məşğul olanlar işsiz qalırlar. Eyni vəziyyət hər il təkrarlandığı üçün onlar əvvəlcədən hazırlıqlarını görür və 40 gündə itirdiklərini bir gündə qazanmağın yollarını bilirlər. Hesab edirəm ki, bunun iqtisadiyyata elə də böyük təsiri olmur. Məhhərəmlikdə toyların azalması bir çox sahələrə də təsir edir. Lakin qeyd etdiyim kimi hər il təkrarlanan məsələ olduğu üçün özü-özünü tənzimləyir və iqtisadiyyatda boşluq yaranmır”.