Toy adətləri dünya mədəniyyətinin tərkib hissəsidir. Hər bir xalqın
özqünəməxsus qız bəyənmə, elçilik, nişan, toyla bağlı adətləri var. Bu
müxtəliflik həm coğrafi mövqedən, həm həyat tərzindən, həm də sitayiş
edilən dindən asılı olaraq dəyişir.
Amerika hindularında oğlan bəyəndiyi qızı onun qardaşından istəməlidir. Hədiyyələrlə qız
evinin qarşısına gələn gənc qapının önündə bəzən günlərlə qalır və
bununla öz dözümünü nümayiş etdirir. Bu zaman qız evinin üzvləri gənci
müxtəlif işlərin arxasınca göndərir, bəzən isə söyür və təhqir edirlər.
Sınaqların sonunda qızın qardaşı onu evə dəvət edirsə, bu artıq razılıq
əlamətidir.
İrokez hindularının adəti
isə bir başqa cürdür. İrokezli gənclər valideynlərinin razılığını
aldıqdan sonra qızın yanına öz elçilərini – keluvletanı göndərirlər.
Balıqqulağından düzəldilmiş sırğalarla qız evinə gedən elçi qıza onunla
evlənmək istəyən gənc haqda məlumatlar verir. Elçi cavab tələb etmədən
oğlanın yanına qayıdır. Əgər qız "hə" cavabı vermək istəyirsə, onda
kiçik qardaşını oğlanın yanına göndərir. Şad xəbərə görə qızın qardaşına
maralın başı hədiyyə olunmalıdır.
Papuaslarda evlilik və elçilik məsələləri çox tez həll olunur. Belə ki, evlənmək
istəyən gənc öz saçlarını tütün yarpaqlarının arasına qoyaraq özünə
qalın siqar düzlədir. Siqarı yarısına qədər çəkən oğlan onu anasına
verərək bəyəndiyi qızın adını çəkir. Ana isə siqarı həmin qızın evinə
gətirərək, qıza verir. Əgər qız siqarı axıra kimi çəkərsə, bu, onun
razılıq verməsi deməkdir.
Ermənilərdə
qızı adətən oğlanın anası seçir. Qızın ailəsi haqda müfəssəl məlumat
topladıqdan sonra o, bu barədə ailə başçısına xəbər verir. Sonra ailənin
etibar etdiyi vasitəçi qadın qız evi ilə danışıqlar aparır və müsbət
cavab gəldikdə elçiliyin vaxtı təyin olunur. Elçiliyə kişilər və bəyin
anası, yaxud vasitəçi daxil olur. Elçiliklə bağlı müsbət cavab
verildikdən sonra süfrəyə şirniyyat gətirilir.
İtaliyada qız və oğlan bir-birini sevib ailə həyatı qurmaq istəsələr, formal da
olsa, elçilik adətlərinə riayət etməlidirlər. Belə ki, oğlan qızı onun
atasından istəmək üçün sevgilisinin evinə gəlməlidir. Bu zaman o, mütləq
özü ilə çaxır şüşəsi və gül dəstəsi də götürməlidir.
ABŞ-da elçilik və toy adətləri əsasən Avropa mənşəlidir. Keçmişdə oğlanlar
evlənmək üçün qız evinə hədiyyə ilə gələrək, onun valideynlərindən
razılıq istəyirdi. Müasir dövrümüzdə isə oğlan və qız sadəcə
valideynlərini xəbərdar edib, xeyir-dua almaq üçün bu addımı atırlar.
Qaraçılarda isə qızın razılığı olmadan ərə verilir. Adətən, yetkinlik yaşına
çatmadan ərə verilən qızlar üçün başlıqpulu tələb olunur. Bu pulu kim
ödəyərsə, qız həmin şəxsə ərə verilir.
Azərbaycanda da zəngin elçilik adət-ənənələri var. İnanclara və adətlərə görə
elçiliyə gecə getməzlər. Eyni zamanda, elçilərin qarşısına qoyulan çay
razılıq alınmamış içilməz. Elçiliyə birinci qadınlar gedər, sonra
kişilər...
Qız atası elə birinci elçilikdən razılığa gəlmir. Bunun üçün dəfələrlə qız evinə gedib-gəlmək lazımdır.
Qızın
rəyi soruşulanda adətən susar. Susmaqsa, razılıq əlamətidir – deyərlər.
Ancaq yenə qəti söz deməz. Çünki əsas sözü böyüklər, ağsaqqallar
deməlidir.
Əgər kiçik elçilikdə ilkin razılıq artıq alınıbsa,
elçilər müsbət söz eşitməyə təkid etməlidirlər. Bu zaman ata qızın
anasını çağıraraq hamının yanında bir də ucadan onun və qızın fikrini
soruşar. Qadın isə adətə görə ata fikirinin əsas olduğunu deyərək susar.
Ananın rəyi soruşularkən elçilər olan otağa qadınlar da daxil olurlar.
Ananın sözündən sonra ata hamının yanında "Allah xoşbəxt eləsin!"
deməlidir. Bundan sonra şirin çay içilər və ortaya yemək gələr.(Modern.az)
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.