Ölkədə yeni tikilən binaların sayı da, həmin binalardakı problemlərin çeşidi də ilbəil artır. Mənzil-tikinti kooperativlərində (MTK) kommunal xərclər, sayğaclara görə pul yığılması, liftdən istifadə kimi məsələlərə daha biri əlavə olunub: qaraj dərdi.
Çoxmərtəbəli binaların sakinlərinin əksəriyyəti bu fikirdədir ki, yaşayış binasının altında qaraj varsa, bu, sakinlərə məxsusdur. Bu, sosial şəbəkədə paylaşılan şikayətdə də vurğulanır:
"Mənzil aldığımız binanın altındakı qarajda, heç olmasa, hər ailə üçün bir nəqliyyat vasitəsinə yer ayrılmasını istəyirik. Lakin MTK sahibi deyir ki, yeraltı qaraj tək binanın altına düşmədiyi üçün bu, mümkün deyil. Həm də ərazisi binadan daha geniş olan ilk üç mərtəbədə obyektlər yerləşir ki, qarajın bir hissəsi onların altına düşür. Bu səbəbdən qarajın sakinlərin payına düşən böyük hissəsini obyektlərin sahibləri götürmək istəyirlər. Bu nə dərəcədə doğrudur?
Yeraltı qarajın cəmi bir giriş-çıxışı var. Eləcə də qarajda hər hansı sərhəd yoxdur. Məsələ budur ki, MTK binanın ilk üç mərtəbəsindəki obyektlərə də qaraj ayırır. Buna görə də sakinlərə qarajda yer verilmir. Bu məsələni həll etmək üçün dəfələrlə danışmağa çalışmışıq, lakin heç bir ortaq məxrəcə gələ bilmirik. Elə ailələr var ki, iki nəqliyyat vasitəsinə malikdir. Binanın qarşısında saxlamağa isə icazə yoxdur. Qarajda da yer verilmir. Bəs biz maşını harada saxlayaq?”
Bəs görəsən, sakinlər, yoxsa MTK haqlıdır? Bu məsələ qanunla necə tənzimlənir? MTK-nın mənzil sahibi olan sakinə qarajda yer ayırmaması qanun pozuntusu hesab edilirmi?
Məsələyə aydınlıq gətirən binaların idarəedilməsi məsələləri üzrə ekspert Elxan Orucov Oxu.Az-a açıqlamasında qeyd edib ki, bu mövzu binada yığılan əsassız kommunal ödənişlər qədər aktualdır:
"Hazırda yeni tikilmiş çoxmənzilli binaların, demək olar ki, əksəriyyətində zirzəmilərin müxtəlif yollarla zəbt edilməsinin şahidi oluruq. Bu qanunsuz addım çox ciddi vətəndaş narazılığına gətirib çıxarır. Təəssüf ki, çoxmənzilli binaların ümumi əmlakının idarə olunması xidmətlərini göstərən şirkətlər də sözügedən məsələnin həlli istiqamətində vətəndaşlara köməklik göstərə bilmirlər. Onlar yalnız vətəndaşları aidiyyəti qurumlara düzgün müraciət etmələri üçün yönəldə bilirlər.
Belə ki, 2009-cu ildə qüvvəyə minmiş Azərbaycan Respublikası Mənzil Məcəlləsinin 35-ci maddəsinə əsasən, yaşayış binasının tərkib hissəsinin mülkiyyətçilərinə həmin binada mənzillərin hissəsi olmayan və binada birdən artıq sahəyə xidmət etmək üçün nəzərdə tutulan obyektlər (o cümlədən, mühəndis qurğuları olan zirzəmilər, həmin binada birdən artıq sahəyə xidmət edən avadanlıq (texniki zirzəmi) və s.) ümumi paylı mülkiyyət hüququ ilə məxsusdur.
Həmçinin, çoxmənzilli binanın sahə mülkiyyətçiləri ümumi mülkiyyətə sahiblik edir, ondan istifadə edir və Mənzil Məcəlləsi, mülki qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hədlərdə barəsində sərəncam verirlər. Eləcə də Mənzil Məcəlləsinin 37.1-ci maddəsinə əsasən, çoxmənzilli binada mülkiyyət sahəsi əldə edilərkən bu binadakı ümumi əmlaka ümumi mülkiyyət hüququnda olan pay həmin əldə edənə keçir. Çoxmənzilli binada ümumi mülkiyyətin azaldılmasına yalnız həmin binanın yenidən qurulması yolu ilə binanın bütün sahə mülkiyyətçilərinin razılığı ilə yol verilir.
Qanunvericiliyə görə, binaların ümumi əmlakı və texniki zirzəmiləri özəlləşdirilə və özgəninkiləşdirilə bilməz. Buna baxmayaq, çoxmənzilli binaların ümumi istifadə sahəsi sayılan zirzəmi sahələri kommersiya təyinatlı avtodayanacaq kimi istifadə edilir. Hətta özəlləşdirilərək həmin yerlərə xüsusi mülkiyyət sənədi də verilir”.
Elxan Orucov, həmçinin, əhalinin nüvə, kimyəvi, bakterioloji və digər döyüş silahlarının mənfi təsirlərindən qorunması üçün istifadə edilən müdafiə üsullarından biri sayılan sığınacaqlar barədə də danışıb. Belə ki, onun sözlərinə görə, bunlar təbii fəlakət zamanı da yararlı hesab edilir:
"Xüsusilə müharibə şəraitində olan ölkələr üçün sığınacaqların olması ikiqat önəm daşıyır. Sığınacaq dedikdə buraya yeraltı keçidlər, tunel, şaxta və binaların zirzəmiləri daxildir. Mövzu ilə əlaqədar elə sonuncunun, binaların zirzəmilərinin üstündə dayanaraq bildirim ki, hazırda ölkəmizdə zirzəmisiz bina görmək mümkün deyil. Ancaq onların da demək olar ki, əksəriyyəti işlək vəziyyətdədir. Ticarət, iaşə və digər məqsədlərlə işlədilir. Sakinlərin ümumi əmlakı sayılan bu sahələrə, təəssüf ki, inşaat sonrası nəzarət yoxdur. Nəzarətin olmamasından istifadə edən sahibkarlar həmin sahələri müxtəlif yollarla özəlləşdirib kommersiya məqsədləri üçün istifadə edirlər. Burada nəzarətsizlikdən başqa, vətəndaşın qanunları və öz hüquqlarını bilməməsi də rol oynayır.
Lakin müəyyən istisna hallar var. İlk olaraq, binanın layihəsinə baxmaq lazımdır ki, orada zirzəmi (texniki zirzəmi) sahəsi qeyd edilib, yoxsa qeyri-yaşayış sahəsi. MTK-ların binalarında zirzəmi sahəsi təyinatından asılı olmayaraq sakinlərin ümumi əmlakıdır. Birmənalı olaraq toxunulmazdır. Lakin məhdud məsuliyyətli cəmiyyət (MMC) kimi (kommersiya hüquqi şəxs) inşa edilən binalarda həmin yerlər mülkiyyət sənədlərində birbaşa hüquqi şəxsin xüsusi mülkiyyətinə verildiyi üçün sakinlər məsələnin hüquqi həlli istiqamətində vəkil və hüquqşünaslara üz tutmalı olurlar. Bu xidmətlərin də ödənişli əsaslarla olduğunu nəzərə alsaq, müəyyən xərclər (vəkil, məhkəmə rüsumları və s.) yarandığından vətəndaşlar bunu ödəməkdə çətinlik çəkirlər.
Düşünürəm ki, vətəndaşa problem yaradan və onun ümumi əmlakdan istifadə hüquqlarını və rahatlığını pozan bu məsələni Fövqəladə Hallar Nazirliyi, Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsi və Əmlak Məsələləri üzrə Dövlət Komitəsi xüsusi nəzarətə götürməklə qanunsuzluğun qarşısını ala bilərlər”.
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
