Bir ölkədə azad medianın olması onun demokratik göstəricilərindən biri, bəlkə də birincisidir. 

Bu azadlıqla yanaşı media həm də, tərəfsiz və dəqiq olmalıdır. Bəs Azərbaycanda media nə dərəcədə tərəfsiz və dəqiqdir?

“Etibarlı mənbələr”

Hazırda ölkəmizdəki saytların bir çoxu eksklüziv xəbərləri daha çox “etibarlı mənbələr”in adı altında yayımlayır. Bəs etibarlı mənbələr kimdir? Ümumiyyətlə, belə mənbələr varmı, yoxsa bu jurnalistlərin və media qurumlarının uydurduqları bir istinad nöqtəsidir, hansı ki, birbaşa “IP” yığmaq məqsədi güdür. Bu, daha çox özünü xəbər saytlarında göstərir. Etibarlı mənbəyə əsaslanan saytların bəzilərinin gündəlik “IP”-ləri çox aşağıdır. Təəssüf ki, onlar öz “IP”-lərini yalan xəbərlərin hesabına qaldırmaq yolunu seçirlər. Şübhəsiz ki, iri xəbər agentliklərinin vacib və məxfi xəbərləri etibarlı mənbələrin adı ilə yaymasında təəccüblü heç nə yoxdur, təəccüblüsü gündəlik giriş sayı 500 nəfəri keçməyən xəbər saytının Bakıda oturub Yaponiyadan hansısa dəxilsiz xəbəri “etibarlı mənbə” adıyla yerləşdirməsidir. Bəs saytlar niyə bir-biri ilə rəqabətdə daha çox “IP” yığmağa çalışırlar, əlbəttə ki, daha çox reklam almaq üçün.

“Reklam”

Reklam , - insanların hər hansı bir məhsulu almağına, xidmətdən istifadə etməyinə və ya hər hansı bir siyasi namizədi və ya onun ideyasını dəstəkləməsinə təsir etməkdə istifadə olunan məlumatlandırma vasitəsir. Reklamın tarixi lap qədimlərdən başlayır. Qədim dövrlərdə Misir və Romada reklam afişalarından istifadə edilib. 17-ci əsrdə İngiltərədə isə həftəlik qəzetlərdə reklamlara rast gəlinirdi. Bugünsə reklam biznesi özünün qızıl dövrünü yaşayır. Biz indi hansı saytı açırıqsa orda mütləq ən azı bir reklam bannerinə rast gəlirik. Çünki müasir dövrdə daha çox internet reklamlarına təlabat var. Şirkətlər, holdinqlər və reklam verən digər qurumlar isə heç də axmaq deyil. Onlar bir qayda olaraq istəyir ki, öz məhsullarını daha çox adamın diqqətinə çıxarsınlar. Bunun üçünsə şirkətlərin PR menecerləri saytların gündəlik “IP”sayına baxır və öz reklamlarını daha çox “IP”-si olanlara verirlər. Sayt redaktorları da öz növbəsində ən səviyyəsiz və eyni zamanda ilk baxışdan ajiotaj doğuran xəbər başlıqlarını önə çıxardırlar (həmçinin də dezinformasiyaları). Bu isə birbaşa jurnalistin peşə əxlaq kodeksi prinsiplərinə ziddir.

Jurnalistin peşə əxlaq kodeksinin prinsipləri

Ölkə mediasının ən böyük problemlərindən biri odur ki, jurnalistika sahəsində heç vaxt çalışmayan, jurnalistin peşə əxlaq kodeksinin prinsipləri barədə anlayışı olmayan adamları jurnalist kimi işə götürürlər. Və belələri də ağzına gələn xəbəri “etibarlı mənbə” adıyla, kobud desək caamata “itələyir”, hətta sonradan özünü peşəkar jurnalist də adlandırır. Halbuki jurnalist heç bir halda psixoloji manipulyasiyaya yol verməməlidir.

Psixoloji Manipulyasiya

Manipulyasiya - idarə edənin mənafeyinə uyğun şəkildə digər bir insanın davranışının gizli idarə olunması prosesidir. Və bu gün saytlarımızın bəziləri bir çoxlarının analtik qabiliyyətinin olmamasından istifadə edir. Hansısa saytda bir yalan xəbər dərc olunur, ( üstəlik, xəbərin yanında assosiativ vasitələr – multimedia və digər materiallar da yerlşdirilir) və həmin xəbəri eyni zamanda minlərlə adam oxuyur. İlk baxışda bu xəbəri oxuyan insaların cəmi 5 ya 10 faizi öz analtik qabiliyyəti sayəsində yazılan xəbəri ciddi hesab etmir, geri qalan 90-95 faiz oxucu isə bu xəbərə inanır və nəticədə həmin dezinformasiyanı yayan sayt (jurnalist) insanları psixoloji manipulyasiya edir. Üstəlik bu xəbəri digər saytlar da götürüb öz səhifələrində tirajlayırlar (jurnalistlərin qeyri-peşəkarlığı və ya bilərəkdən). Nəticə olaraq həmin media qurumu xəbəri sonradan təkzib etsə də insanların böyük əksəriyyətinin bundan xəbəri olmur (çünki təkziblər çox vaxt dezinformasiyalardan daha az ajiotaj doğurur). Ən pisi də odur ki, dezinformasiyalar xəbər saytları ilə yanaşı mədəniyyət saytlarında da yer almaqdadır. Bir də görürsən evdə oturduğun yerdə mədəniyyət saytlarından biri hansısa aktyoru və yaxud müğənnini 5 dəqiqənin içində ya avtomobil qəzasına düçar elədilər, ya da kimləsə evləndirdilər. Hansı ki, o yazıq evdə oturub arvadıyla şabalıd soyur.

Son olaraq

Bəzi saytlar tez-tez sosiskaların içindən qurd tapırlar, bəziləri üz tuturlar hansısa kənd məhsulları buraxan firmaya, bəziləri isə daha çox kiminsə kimisə zorlamasında maraqlıdır.

Amma hər şüydən önəmli məlumatı dəqiq və operativ yaymaqdır, şər-böhtanla deyil. 

İnterpress.az