Məşhur rus alimi Mixail Lomonosovun fikrincə, təcrübəsiz nəzəriyyə boş şeydir. Əgər nəzərə alsaq ki, təcrübə karyeraya aparan ən uğurlu yoldur, onda əlavə şərhə ehtiyac yoxdu. Bununla belə, tələbəlik dövründə təcrübədən yayınanlar da olur, bəzən də ali məktəblərdə keçilən təcrübə kimlərisə qane edir, kimləri isə yox.
Hazırki dövrdə ali təhsil ocaqlarında təhsil alan tələbələrin də ən böyük giley-güzarı elə məhz istehsalat təsrübəsi ilə, başqa sözlə praktikalarla bağlıdır.
Əksər gənclər təhsil aldıqları müəssisələrdə praktikanın lazimi səviyyədə olmamağından narazılıqlarını bildirir. Tələbələr göndərildikləri təcrübə məkanlarında "yola verildiklərini”, onlara qarşı etinasız münasibət sərgiləndiyini dilə gətirirlər. Onların fikrincə, universitetlərdə təcrübədən daha çox nəzəriyyəyə üstünlük verilməsi iş tapmaqda da bir sıra sıxıntı və problemlər yaradır.
Məsələ ilə bağlı Təhsil Şurasının sədri Əjdər Ağayevin və müxtəlif universitetlərin tələbələrinin fikirlərini öyrəndik.
Bakı Dövlət Universitetinin (BDU) Jurnalistika fakültəsinin məzunu Günel Hacının fikrincə, təcrübə, iş bir-biriylə sıx bağlıdır:
"Bunlardan hansısa biri olmasa, böyük planlar qurmaq mümkün deyil. Qafqaz Universitetini seçdiyim üçün praktika baxımından tam rahat idim. Onlar da xaricdə olacağını, məşhur kanallarda, peşəkar jurnalistərdən nəsə öyrənəcəyimizi demişdilər. Bu ümidlər dövlət universitetinə köçürüldüyüm gündən suya düşdü. İlk praktikaya "Ədəbiyyat" qəzetində başladım. İki il təcrübə müddətində qəzetdə dəyişən tək şey redaktor idi. Bu praktikada gələcək üçün vacib bir şey öyrəndim. Gələcək fəaliyyətimi mütləq qəzetdən başqa bir KİV-də sınamalı idim. Oxuduğum illərdə demək olar ki, praktika görmədim. Jurnalistika iş tapmaq üçün ən gözəl, bacarığı olan üçün "daydaysız" sahədir. Təki universitetin praktikasına güvənib boş oturmasınlar. Daim nəsə təcrübə qazansınlar, gələcək iş fəaliyyəti üçün bu vacib faktordu”.
BDU-nun Beynəlxalq münasibətlər fakültəsinin 2-ci kurs tələbəsi Səadət Şəkixanlı: "Praktika çox önəmlidir. Hətta bir çox iş yerləri "staj” istəyir. Lakin ixtisasımız üzrə İqtisadi İnkişaf Nazirliyi,Maliyyə Nazirliyi, Statistika Komitəsinə və digər bank təşkilatlarına göndərilməli olduğumuz halda necə deyərlər "yola verilirik”.
Oxuduğum ixtisas hazırkı dövr üçün çox əhəmiyyətlidir. Bu sahə üzrə savadlı kadrlara çox ehtiyac var.Lakin universitet tələbələri təcrübə ilə yetəri qədər tam təmin etmir. Xaricdə elə yay təcrübə proqramları var ki, bizim 4 il ərzində aldığımız təhsildən qat-qat artığını 3 ay müddətində öyrətməyə qadirdir”.
BDU-nun Tətbiqi riyaziyyat və kibernetika fakültəsinin 3-cü kurs tələbəsi Emil Vəliyev:
"Praktikaya bizi şirkətlərə aparsalar, bizim ixtisasın köməyi ilə həll olunası məsələləri yaxından izləsək, daha maraqlı və səciyyəvi olar, deyə düşünürəm.Müəllimlər də praktika dövründə bizi çox sıxışdırmırlar. Ümumiyyətlə, istər praktika, istərsə də semestr ərzində keçirilən dərslərin prespektivdəki iş həyatımıza daha effektiv təsir göstərməsi üçün biz də ələmizdən gələnin ən yaxşısını etməyə çalışmalıyıq. Ancaq universitetdə keçirilən nəzəri dərsləri mükəmməl səviyyədə bilməklə gələcəkdə istədiyin ixtisas üzrə işə qəbul olmaq yetərli deyil. Bunun üçün əlavə materiallar öyrənmək və təcrübə keçmək vacib şərtdir”.
Naxçıvan Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinin məzunu Fərid Axundov:
"Universitetlərin göndərdikləri tələbələrə yerlərdə laqeyd, vecsiz münasibət var. Əfsus ki, tələbələr getdikləri praktikalarda sonrakı iş fəaliyyətləri üçün demək olar heç nə öyrənə bilmir. Buna görə də işə müraciət əsnasında "yetərli təcrübəniz yoxdur" cavabı ilə qarşılaşırlar”.
Bakı Slavyan Universitetinin jurnalistika fakültəsinin məzunu Xəyalə Əzizli: "Universitetdәn göndәrildiyimiz tәcrübә mәrkәzlәri tәlәbәlәri qane etmir. Baxmayaraq ki, çox yaxşı tәhsil müәssisәlәrindәn birinin mәzunuyam, tәcrübә keçdiyimiz yerlәrin keyfiyyәtli tәcrübә ilә bizi tәmin etmәsi mәsәlәsi ilә razılaşa bilmәrәm.
Tәcrübә keçdiyimiz müәssisәlәrdә elә dә ciddi problemlәrlә qarşılaşdığımızı deyә bilmәrәm. Amma tәcrübәçilәrә ali savadlı şәxs kimi yanaşılmır. Mәsәlәn, radio vә ya televiziyada tәcrübә keçәn tәlәbәlәrә "ona әl vurma, bunu xarab elәmә, filan şey sәndәn bahalıdır, qırılsa ödәyә bilmәyәcәksәn" kimi tәlimatlar verilir, yaxud öz işçilәri bir qәpiklik yazı yaza bilmәmәsinә rәğmәn bәzi keyfiyyәtli yaza bilәn tәlәbәlәrә yaza bilmәdiyini deyib, yazısını dәrc etmәmәklә hәvәsdәn salırlar.
Yaxşı tәcrübә müәssisәlәrindә verilәn tәcrübi mәslәhәtlәr, әlbәttә, gәlәcәk iş fәaliyyәtimizә yüksәk tәsir gücünә malikdir. Hesab edirәm ki, tәlәbәyә bir növ hәr şeyә "burnunu soxmağa" icazә verilsә, o, daha çox şeyә nail ola bilәr. İcazә verin aparatlara әl vursun, düymәciklәri hiss etsin, funksiyalarına kitabdan oxumaqla kifayәtlәnmәsin, әyani surәtdә mәnimsәsin. Yaxud lap yazı tәcrübәsi az olan birindә dә hәvәs oyatmaqla ondan yaxşı qәlәm sahibi formalaşdırmaq olar. Tәlәbәyә tәlәbә kimi, gәlәcәyin jurnalisti, hәmkarı kimi yanaşmaq lazım vә mütlәqdir!”.
Memarlıq və İnşaat Universitetinin 3-cü kurs tələbəsi Namət Məmmədzadə: "Praktikamı öz işlədiyim məkanda keçirəm. Bu cəhətdən problem yoxdur. İş fəaliyyətimdə universitetdən əvvəl əldə etdiyin təcrübələrimdən bəhrələnirəm. Uzun sözün qısası, universitet praktikasından heç nə öyrənmək mümükün deyil. Bütün təcrübəmi işimə borcluyam”.
Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun Təhsildə sosial-psixoloji xidmət fakültəsinin məzunu Ülviyyər Bağırova: "Bizi praktikada həmişə kolleclərə göndərirdilər, halbuki, psixoloji mərkəzlərə göndərilməliydik. Artıq gələn illər üçün bunu tətbiq edəcəklər, amma çox təəssüf ki, mənə psixoloji mərkəzlərə getmək qismət olmadı. Bununla belə, yenə də kollecə getmək xeyirimə oldu deyə, düşünürəm. Ən azından təcrübə qazandım. Bu, gələcəkdə müəllimə kimi işləyib-işləməyəcəyim barədə fikirlərimi qətiləşdirməyə kömək oldu. Düşünürəm ki, ixtisasım üzrə məktəbdə psixoloq və ya psixologiya müəlliməsi işləyə bilərəm”.
Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Rejissorluq fakültəsinin məzunu Şəhla Rəşidli: "Universitetdən göndərildiyimiz praktikalar məni heç vaxt qane etməyib. Çünki 2-3 aylıq praktika ilə heç nə əldə etmək mümkün deyil. Düşünürəm ki, praktika hər kurs olsa, nəsə öyrənmək olar.
Mütəmadi olaraq praktikalara göndərilsək, öyrəndiklərimiz əsasında işə də asanlıqla qəbul oluna bilərik. Göndərildiyimiz praktikanın yetərli olmaması sonrakı iş fəaliyyətimə də bilavasitə təsir göstərir. Bu səbəbdən də mənim kimi təhsilini bitirmiş məzunlar işə tam qəbul edilməzdən əvvəl bir neçə müddət praktika keçmək üçün pulsuz işləyirlər. Əgər hər şey zamanında tam qaydası ilə keçirilsə, buna da ehtiyac qalmaz. Bunları deməklə müəllimlərimizin keçdiklərini, əziyyətlərini əsla pisləmək istəmirəm. Lakin reallıq budur. Ümid edirəm ki sadalanan problemlər nə vaxta aradan qalxar”.
Mövzu ilə bağlı Təhsil Şurasının sədri Əjdər Ağayevin də fikirlərini öyrəndik. O, açıqlamasında praktikanın əhəmiyyətini xüsusi olaraq vurğuladı:
"Dünya təcrübəsində də belədir ki, əgər tələbənin təcrübəsi olmayıbsa, o peşə üçün hazır hesab edilmir və həmin tələbəyə diplom verilmir. Mühazirələri dinləyirlər, seminarlarda iştirak edirlər, nəzəri məlumatları alırlar. Lakin oxuduqlarını praktikada tətbiq etməlidirlər. Praktikanın əhəmiyyəti böyükdür. İstər istehsalat müəssisəsi olsun, istər təhsil müəssisəsi, hər bir müəssisədə tələbələrə şəraitin yaradılması vacibdir. Onlara lazım olan texniki avadanlıq, otaq şəraiti, təcrübənin tələb elədiyi məqsədəuyğun nə varsa, hamısı qaydasında olmalıdır. Eyni zamanda insanlıq münasibətlərinə də diqqət edilməlidir. Bəzən praktikaya gedən tələbələrə aciz adam kimi yanaşırlar, düşünmürlər ki, sabah o, gələcəyin mütəxəssisi ola bilər. Ona görə də həm təhsil müəssisəslərində, həm də istehsalat müəssisələrində başdansovdu yanaşırlar, şərait yaratmırlar.
"Xasiyyətnamə verərik, rəy bildirərik” adı ilə tələbəri getdikləri məkanlardan uzaqlaşdırırlar”.
Əjdər Ağayev eyni zamanda ali məktəblərin praktikaya pul və zaman ayırmadığını, metodistlərin tələbələrlə maraqlanmadığını da sözlərinə əlavə edib:
"Elə təhsil mərkəzləri var ki orada pedaqoji təcrübə çox yaxşıdır. Amma elə yerlər də var ki, orda tədris də səviyyəsizdir, pedaqoji təcrübə də səviyyəsizdir.
Belə müəssisəsləri axtarıb tapmaq lazımdır. Bu halda, birinci növbədə təcrübənin keçirildiyi müəssisə cavabdehdir. Çünki şəraiti o yaradır. İkinci növbədə də tələbəsini ora göndərən təhsil müəssisəsi məsuliyyət daşıyır. Təhsil müəssisəsi maraqlanmalıdır, metodistini, pedaqoji nəzərətçisini, psixoloqunu göndərməlidir. Tələbələri praktikaya göndərirlər, lakin metodist həmin praktika məkanına heç getmir də.
Metodist gərək gündəlik olaraq tələbələrlə getsin, onlara istiqamət göstərsin. Eyni zamanda ali məktəb pedaqoji praktikaya lazımi vaxtı ayırmır. Pul vermir. Alimlər ali məktəbdə dərs deyirlər, lakin adları praktikada gedir. Bu da tələbələrin haqlı narazılığına səbəb olur. Elə tələbə də var ki, heç oxumağa həvəsli deyil. Praktikaya getmək marağında olmurlar. Belə tələbələrdə də maraq oyatmaq lazımdır. Bu, ali məktəblərdən və pedaqoji təcrübə keçən müəssisələrdən asılıdır. Bunun üçün həmin praktika məkanlarına nəzarət etmək lazımdır”. (modern.az)
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
