Bakıya iki istiqamətdə axın var. Tələbə və işçi axını. Bakı çox qonaqpərvərdir. Bizə qucaq açıb. Bakı həm də çox acınacaqlı vəziyyətdədir. Ağlayır.

Bir az poetik başladım. Bu yaxınlarda “Beynəlxalq Avtovağzal”a giriş qapısında ağacların kəsilərək, şose yolunun çəkilişi üçün boşaldılması lap ürəyimi ağrıtdı. Bu ağacları kəsən məgər anlamır ki, sürüşməyə meyilli olan Bakı torpağına dayaq olan elə bu ağac kökləridir? Yaxşı, yollar çox gözəldir. Yol inkişafdır. Bəs...?

Düşünürəm ki, 5 mərtəbəli yollar belə salınsa, tıxac probleminin qarşısı alınmayacaq. Səbəb isə birdir. Səbəbi aradan qaldırmaq lazımdır.

Çox güman ki, güman yox həqiqət budur ki, əyalətlərdə, ətraf kəndlərdə yetərincə iş yerləri olsa, əhali paytaxta axışmaz. Həllini gözləyən səbəb də elə budur. Sumqayıtda yaşadığımdan burada müşahidə etdiklərimi dilə gətirib, müqayisə apara bilərəm. Səhər sübhdən Sumqayıt əhalisinin yarıdan çoxu Bakıya üz tutur. Şəhər tamamilə boşdur. Yollarda belə tıxac yoxdur. Təkəm-seyrək yol kənarında adamlar gözə dəyə bilər. İşçi qüvvəsi paytaxtda olduğu müddətdə, şəhər əhalisi müəllim, şagird və alverçilərdən ibarət olur. Yunanıstanda qədim dövrlərdə əhalinin ən çox toplaşdığı yerlər aqora idi. Aqora bazar deməkdir. Bunun üçün Yunanıstan tarixinə nəzər salmağa ehtiyac yoxdur. Elə Sumqayıtın da səs-küylü məkanı bazarlardır. Sıx əhali görmək istəyirsənsə buraya gəl.

Bəli, böyük şəhərlər belə qurulur, belə inkişaf edir. Böyük şəhərlərdə əhali çox olur. Amma bu gün, bir ovuc olan Bakını, dünyanın digər şəhərləri ilə müqayisə edə bilmərik. Sıxlıq normadan artıqdır. Hətta binaların tikilişində belə standartlar gözlənilmir. Bir-birinə çox yaxın məsafədədirlər. Yəqin domino effekti daşıyan belə yaxınlığın acı aqibətinin necə olmasını göz önünə gətirə bilirsiniz. Maraqlıdır, şəhərin baş memarı hara baxır?

Qeyd edim ki, iş yerləri açılır, amma, əhalinin sayına nisbətən çox azdır. Bakıda tikinti var, demək fəhləyə ehtiyac var, Bakıda özəl və qeyri özəl təhsil müəssisələri var, demək müəllimə ehtiyac var. Özəl klinikalar var, demək həkimə ehtiyac var. Bu qədər perspektivi olan müəssisələrin ətraf bölgələrə yönləndirmək doğru olmazdımı?

Gündəmə gələn  təhsil müəssisələrinin şəhər kənarında yerləşdirilməsini intensivləşdirmək lazımdır. Ən azından tələbə kütləsini paytaxtdan uzaqlaşdırmaq üçün.

Qeyd edim ki, hətta bizneslə məşğul olan kəslər, bahalı şirkətlər, xüsusilə brend mağazalar Sumqayıta gəldikdə belə, burada çox qala bilmirlər. İnkişaf edə bilmirlər. Alıcı toplaya bilmirlər. Çünki əhali kasıbdır. Belə çıxır ki, ən zəngin insanlar paytaxtda yaşayır. Əgər həm də kütləvi inkişaf etməyimizi istəyiriksə, demək cibimizin də pullu olması lazımdır. Əgər pul istəyiriksə, demək iş yerlərinin sayını artırmaq lazımdır.

Azərbaycan Bakı deyil. Çox qəribədir, biz Azərbaycan dedikdə nədənsə yalnız Bakını düşünürük. Bəli, Bakı inkişaf edir, bəs Azərbaycan ? Səliqə-səhman var. Parklar salınır. Bu gözəldir. Bütün bu təmizliklər istirahət üçün nəzərdə tutuluq. Təqdirəlayiqdir. Amma inkişaf həm də əhalinin firavan yaşamasıdır.

Avropada bir balaca arx belə kifayətdir ki, onun kənarında ekzotik bir mənzərə yaradıb turist cəlb etsinlər. Turizm mərkəzləri dedikdə yalnız gözəl təbiəti olan və tarixi yerləri olan məkanlar nəzərdə tutulur. Qeyd edim ki, bunun müqabilində xidmət o qədər aşağı səviyyədədir ki, bir dəfə gələn, daha gəlmək istəmir.

Bilmirəm nə zamana qədər yollarla, binalarla yazıq Bakının belini yükləyəcəyik. O artıq bu qədər yükü daşımaqdan usanıb. Onu məhv etməkmi istəyirik? Anlamıram. Əyalətlərdə, lap elə Bakının yaxınlığında yerləşən Sumqayıtda bu tikintiləri və turizmin inkişafı üçün sahil xəttini genişləndirsək, doğru olmazmı? Bunun planda olması məlumdur. İllər keçir, nəsillər böyüyür, bu plan nədən gerçəkləşmir? Sumqayıta prezident tərəfindən hər il maliyyə ayrılır. Ayrılan maliyyə yalnız qurulmuş yolları dağıdıb, yenidən bərpasına xərclənir. Bir-iki oturacaq qoyulur, köhnəlməmiş təzələnir, bir-iki ağac əkilir. Park adı ilə gündə bir yığıncaq keçirilir. Cənablar, bu inkişafdırmı? Ayrılan pullar hanı? Hansı müəssisələrə xərclənir, niyə fabriklər tam gücü ilə işləmir. Yalnız bir iki sex fəaliyyətdədir. Bu qədər əhalinin qarşısında bütün bunlar yetərlidirmi? Gəlin başımızı aldatmayaq. İnsanlar salınmış parklarda istirahət etmək üçün, birinci növbədə yaxşı işləyib, gəlir əldə edib, firavan dolanıb, sonra istirahət etməlidir. Yoxsa, ağac altında çayxanaların sayını artırmaqla, Sumqayıt inkişaf edə bilməz.  Bu yalnız bekar insanlar üçündür. Onlar isə kifayət qədərdir.

Mövzu o qədər genişdir ki - keyfiyyətsiz uşaq atraksionları misalında və.s. Mən bu mövzuya üç nöqtə qoyub. Ardı var deyirəm. Bu məsələyə növbəti məqaləmdə bir daha qayıdacağam.

Günel Eyvazlı (Birlik.az saytının köşə yazarı)