Evsizlik böyük problemdir və gəncliyi kirayələrdə, yataqxana köşələrində keçən insanlar bunu gözəl anlayır. Bir zamanlar ipotekaya bəslənən ümidlər özünü doğrultmadı. Artıq ölkədə evsiz yaşlaşan bir nəsil yetişib. Bu isə öz növbəsində çoxsaylı problemlərə, o cümlədən ailədaxili münaqişələrə, hətta boşanmalara yol açır.
Son günlər sosial evlərin tikintisi ilə bağlı məsələnin gündəmə gəlməsi və ölkə prezidenti tərəfindən Mənzil İnşaatı Dövlət Agentliyinin yaradılması bu problemin həllinə yardım edə bilər. Əgər...
Hər il ailə quran 80 min cütlük üçün çətin sınaq
Milli Məclisin Əmək və Sosial Siyasət Komitəsinin üzvü Musa Quliyev Lent.az-a açıqlamasında deyib ki, təxmini statistikaya görə, bir il ərzində ölkədə 80 min nikah bağlanır. Onlardan 30 minə yaxın gənc ailənin evə daha çox ehtiyacı var: "Əslində bütün ailə quran gənclərin evə ehtiyacı var. İl ərzində nikaha girənlərin bir qismi sosial ipotekadan yararlana, bir qismi də öz gücü hesabına, ya da ailəsinin köməyi ilə ev ala, yaxud tikdirə bilir. Üçdə bir hissəsi isə valideynləri ilə yaşamaq qərarına gəlir. Yerdə qalan qismi, təxminən bir ildə 30 min nəfərə yaxın adam sosial evlər layihəsindən yararlana bilər”.
M. Quliyevin sözlərinə görə, adətən gənc ailələr, mənzil almaq imkanı və imtiyazları olmayan, gəlirləri orta və ortadan aşağı olan ailələr bu evlərin alınmasına həvəs göstərir: "Sosial evlər xüsusi kateqoriyadan olan insanlar üçün nəzərdə tutulmur. Kimin ehtiyacı var və kim bu cür evlərdə yaşamaq istəyirsə, onlara da veriləcək. Amma "imkanı olan şəxs bu evi ala bilməz” kimi bir məhdudiyyət yoxdur. Əgər maddi imkanı olan bir insan bu evi almaq istəyirsə, ona deyilə bilməz ki, "yox, sənin maddi vəziyyətin yaxşıdır, sənə verilmir”. Dünya praktikasında da belə bir qadağa yoxdur”.
Bir ilə bu qədər mənzili tikməyin asan olmadığını deyən M. Quliyev bildirib ki, təkcə böyük şəhərlərdə deyil, bütün rayon mərkəzlərində bu mənzillər tikilməlidir: "Düşünürəm ki, bu praktika özünü doğruldacaq. Çünki dünya ölkələrində, istər İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Avropa ölkələrində, istərsə də sürətlə inkişaf edən Sinqapurda, Malayziyada, Cənubi Koreyada, Tayvanda bu təcrübə özünü çox gözəl doğruldub. Qısa müddət ərzində çoxsaylı insanın mənzillə təmin olunması həyata keçirilib”.
Sosial evlərin tikilməsi üçün Sosial Mənzil Fondu yaradılacaq
Sosial evlərin tikintisi ilə bağlı Sosial Mənzil Fondunun yaradılacağını vurğulayan M. Quliyev bildirib ki, Fond bu mənzillərin həm satışını, həm kirayə müqaviləsinin bağlanmasını, həm də idarəolunmasını həyata keçirəcək.
Sosial evlərin alqı-satqı şərtlərinin də çox asan olacağını qeyd edən deputatın sözlərinə görə, mənzillərin verilməsi ya növbəli şəkildə həyata keçiriləcək, ya da sakinlər Sosial Mənzil Fonduna müraciət edərək bu evlərdən ala biləcəklər: "Əlbəttə, sosial evlərin verilməsi qaydaları, şərtləri Nazirlər Kabineti tərəfindən müəyyənləşəcək. Ola bilsin ki, mənzil almaq istəyənlər müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarında növbəyə duracaq, mənzillər də o növbələrə görə mərhələli şəkildə veriləcək, ya da Sosial Mənzil Fonduna müraciət etməklə alınacaq. Sosial evlər kiçik sahəsi olan, adətən çox yuxarı halda 80-100 kvadratmetr sahəsi olan, ancaq hər cür şəraiti olan, tam təmir olunmuş, maya dəyəri ucuz başa gələn, alqı-satqı şərtləri də çox yüngül olan mənzillərdir. Bu mənzillər kirayə şərtləri ilə uzun müddətə sakinlərə veriləcək. Ailə mənzilin tam dəyərini ödədikdən sonra mənzili özəlləşdirə biləcək”.
"Dünya təcrübəsinə nəzər yetirsək, sosial evlər layihəsi həyata keçirilən ölkələrdə sakinlər növbəyə yazılırlar, sonra isə müqavilə bağlanır. Bəzən bu mənzillər üçün mənzilin mərtəbəsi, sahəsi, qiymətinə görə fərqli növbələr də olur”-deyə, M. Quliyev qeyd edib.
Dövlət sosial evlərin tikintisini öz üzərinə götürüb
Aprelin 11-də Prezident İlham Əliyevin fərmanına əsasən Mənzil İnşaatı Dövlət Agentliyinin yaradılmasını sosial evlərin tikilməsində çox böyük addım kimi qiymətləndirən M. Quliyev bildirib ki, bu fərman dövlətin sosial evlərin tikintisini tam olaraq öz üzərinə götürdüyünü ifadə edir: "Artıq dövlətin müəyyən etdiyi şərtlərlə, qaydalarla sosial evlərin satışı və kirayə müqaviləsi həyata keçiriləcək. Yeni qurumun fəaliyyətində əsas götürüləcək prioritetlər təkcə qurumun fəaliyyəti ilə deyil, həmçinin bir neçə qurumun fəaliyyəti ilə bağlı olacaq”.
Bəs necə etmək olar ki, ipotekadan fərqli olaraq sosial evlər layihəsi sadə və aztəminatlı azərbaycanlı ailəsi üçün əlçatan olsun? Millət vəkili düşünür ki, ilk növbədə mənzillərin tikintisi üçün ayrılan torpaq sahələri pulsuz olaraq verilməlidir ki, mənzilin maya dəyəri ucuz başa gəlsin: "Mənzilin tikintisi üçün hündürmərtəbəli binalar tikilməməlidir, çünki onların maya dəyəri yüksək olur. Həmçinin evlərin kommunikasiya xidmətləri dövlət orqanları, icra hakimiyyəti orqanları və yaxud müvafiq qurumlar tərəfindən ( "Azəriqaz", "Azərişıq", "Azərsu" və s.) öz hesablarına təmin edilsə, ya da güzəştli şərtlərlə həyata keçirilsə, mənzillərin maya dəyəri də ucuz başa gələr".
Ayda 150 manat ödəməklə 2 otaqlı mənzilə sahib olmaq imkanı
İqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramov Lent.az-a açıqlamasında deyib ki, Azərbaycanda Türkiyə modelini tətbiq etməklə sosial evlər layihəsinin icrasının həyata keçiriləcəyi gözlənilir: "Türkiyə modelində vəsait büdcədən ayrılır. Mənzillərin inşası ilə bağlı xüsusi agentlik fəaliyyət göstərir. Büdcədən ayrılan vəsait tender vasitəsilə şirkətlərə verilir, şirkətlər həmin vəsaitlə bələdiyyə torpağında mənzillər inşa edir və aztəminatlı ailələrə verir. Sosial evlərin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, dövlət büdcəsindən ayrılan vəsait öz xərcinə uyğun olaraq inşa edilən binalarda vətəndaşlara təqdim olunur”.
V. Bayramovun sözlərinə görə, qiymətləndirmələr göstərir ki, Azərbaycanda bələdiyyə və dövlətə məxsus olan torpaqlar pulsuz olaraq sahibkara təqdim olunsa, sahibkarın həmin torpaqlarda inşa etdiyi hündürmərtəbəli binalarda bir kvadratmetr mənzil sahəsinin xərci 300-350 manat təşkil edər. Bu isə o deməkdir ki, Türkiyə modelində olduğu kimi "ekonom” mənzil hesab edilən bu mənzilin sahəsi 50 kvadratmetrə yaxın olarsa və o, 20 il müddətinə sosial ev olaraq vətəndaşa təklif olunarsa, vətəndaş həmin evə sahib olmaq üçün ayda 150 manat vəsait ödəməli olacaq.
Aztəminatlı ailələrə üstünlük verilməsə...
İmkanlı ailənin ev almaq, ən azı ipoteka krediti götürmək imkanı varsa, o zaman onun sosial evdən faydalanmasının arzuolunan olmadığını vurğulayan iqtisadçı-ekspert bildirib ki, sosial evlər layihəsinin icrasında birmənalı şəkildə aztəminatlı ailələrə üstünlük verilməlidir: "İmkanlı ailələr də aztəminatlı ailə kimi bu sosial evlərə sahib ola bilərlər. Buna görə də meyarlar yalnız aztəminatlı ailələr üçün olmalıdır. Biz təklif edirik ki, Mənzil İnşaatı Dövlət Agentliyinin yanında xüsusi nəzarət şurası formalaşdırılsın. Nəzarət şurasına vətəndaş cəmiyyəti, media, biznes qurumlarından nümayəndələr cəlb edilməlidir ki, onlar da meyarların müəyyən edilməsi və tətbiqində iştirak etsinlər. Bu, şəffaflığı təmin etmək üçün çox vacibdir. Müstəqil nəzarət şurasının formalaşmasına ehtiyac var. İmkanlı ailələrlə bağlı qadağa olmaya bilər, ancaq bu işdə aztəminatlı ailəyə üstünlük verilməsi meyarı həmin layihənin şəffaflığını və səmərəliliyini təmin etmiş olar. Konkret meyarlar müəyyənləşməsə, nəzarət mexanizmi təyin edilməsə, bu, kifayət qədər əhəmiyyətli layihənin səmərəliliyinin azalmasına gətirib çıxara bilər. Sosial evlər konkret meyarlar çərçivəsində təklif olunmalıdır ki, vətəndaşlar üçün əlçatan olsun, eyni zamanda şəffaflıq təmin olunsun. Mənzil alınması ilə bağlı müraciət online olmalıdır. Onun yoxlanması, müraciət edənə müsbət-mənfi cavabın verilməsi də online həyata keçirilməlidir. Mənfi cavabın şərhinə də ehtiyac var”.
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
